Inspektor Państwowej Inspekcji Pracy posiada uprawnienie do reprezentowania pracowników przed sądem pracy w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy.
Warto przypomnieć, że Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w ustawie.
Natomiast inspektor pracy sprawuje nadzór nad przestrzeganiem przez pracodawców prawa pracy.
Zatem w przypadku naruszenia przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, a także czasu pracy lub urlopów, które to naruszenia zostaną stwierdzone przez inspektora PIP podczas kontroli przedsiębiorstwa, może on wystąpić do sądu z wnioskiem o nałożenie mandatu na przedsiębiorcę. Ponadto w przypadku naruszenia przepisów związanych ze stosunkiem pracy inspektor PIP posiada uprawnienie do złożenia pozwu o ustalenie stosunku pracy i reprezentowania pracowników przed sądem pracy.
Uprawnienia inspektorów PIP
Warto podkreślić, że zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 11 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy inspektor PIP ma „prawo wnoszenia powództw, a za zgodą osoby zainteresowanej – uczestnictwo w postępowaniu przed sądem pracy w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy”.
Natomiast zgodnie z art. 63(1) kpc „w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy Inspektorzy Pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium”. Ponadto do inspektorów pracy stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze.
Wobec powyższego inspektor PIP może wytoczyć powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy. W związku z naruszeniem przez pracodawcę zapisów zawartych w art. 22 § 1(1) kp oraz art. 22 § 1(2) kp i brakiem chęci pracodawcy do zawarcia ugody poprzez naprawienie naruszeń prawnych, wniesienie pozwu do sądu pracy przez inspektora PIP jest zasadne.
Zatem jeśli pracodawca zatrudnia osoby, a stosunek łączący te strony nosi cechy zatrudnienia pracowniczego, to powinien być uregulowany na podstawie stosunku pracy bez względu na nazwę zawartej umowy. Warto podkreślić, że nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową zlecenia czy inną umową o charakterze cywilnoprawnym wykonywaną tak jak umowa o pracę.
Zgodnie z art. 33 ustawy o PIP w wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli właściwy inspektor pracy:
-
wydaje decyzje (np. nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie, nakazania ustalenia w określonym terminie okoliczności i przyczyn wypadku);
-
kieruje wystąpienia i wydaje polecenia;
-
wnosi powództwa oraz wstępuje do postępowania w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy;
-
podejmuje inne działania, jeżeli prawo lub obowiązek ich podjęcia wynika z odrębnych przepisów.
Od decyzji inspektora pracy wydanej w formie pisemnej przedsiębiorcy przysługuje odwołanie do okręgowego inspektora pracy. Odwołanie wnosi się w terminie 7 dni od daty otrzymania decyzji.
Ponadto kontrolowany przedsiębiorca, do którego skierowano wystąpienie, jest obowiązany w terminie określonym w wystąpieniu, nie dłuższym niż 30 dni, zawiadomić odpowiedni organ Państwowej Inspekcji Pracy o terminie i sposobie realizacji wniosków pokontrolnych.
Inspektor PIP po zebraniu materiału dowodowego podczas kontroli przedsiębiorstwa decyduje, czy osoba, która popełniła wykroczenie, powinna zostać ukarana mandatem, czy też powinna stanąć przed sądem.
Rola inspektora PIP przed sądem
W wyniku kontroli, podczas której inspektor PIP stwierdzi naruszenie przepisów o zawieraniu umów o pracę i mimo nazwy umowy potwierdzi cechy stosunku pracy, które wskazują na umowę o pracę, może wystąpić do sądu pracy z pozwem. Na podstawie zebranych podczas kontroli dowodów inspektor PIP może składać pisma procesowe i oświadczenia, wnioski dowodowe, przytaczać fakty i występować przed sądem pracy tak jak pełnomocnik procesowy. Sąd powinien doręczać mu pisma procesowe, zawiadomienia o terminach i posiedzeniach oraz orzeczenia sądowe.
Warto dodać, że każdy pracownik, który zdecyduje się skierować swoją sprawę o ustalenie stosunku pracy do sądu pracy, może działać osobiście jak strona procesu lub zwrócić się o pomoc do adwokata lub radcy prawnego. Warto podkreślić, że pełnomocnikiem pracownika w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy może być inspektor PIP. Zgodnie z art. 465 § 1 kpc pracownik może umocować inspektora PIP do zastępowania go w procesie z zakresu prawa pracy.
Przykład 1.
Inspektor PIP przeprowadzał kontrolę w jednym ze szpitali na terenie Śląska. Po zapoznaniu się z dokumentami zleceniobiorców świadczących usługi sprzątania, a zatrudnionych przez zewnętrzną firmą sprzątającą, stwierdził naruszenia przepisów prawa pracy. Inspektor PIP nałożył mandat na firmę sprzątającą w wysokości 5000 zł. Następnie przesłuchał zleceniobiorców, zebrał od nich oświadczenia i skargi oraz poinformował ich, że ma zamiar złożyć pozew do sądu pracy. Osoby sprzątające zgodziły się, żeby ich reprezentował. Pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy został złożony przed sądem rejonowym właściwym ze względu na miejsce popełnienia wykroczenia. Inspektor PIP występował w charakterze pełnomocnika pracowników firmy sprzątającej. Po przeprowadzonym procesie sędzia sądu pracy wydał wyrok ustalający istnienie stosunku pracy. Inspektor PIP reprezentował pracowników przed sądem bez pobierania od nich żadnej zapłaty, ponieważ tego typu reprezentacja odbywa się bezpłatnie.
Podsumowując, inspektor PIP może reprezentować pracowników przed sądem pracy wyłącznie w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy. Za swoją pracę w charakterze pełnomocnika przed sądem pracy nie pobiera żadnej zapłaty od reprezentowanych osób. Inspektor PIP przed sądem pracy zachowuje uprawnienia do wnoszenia pozwu, pism procesowych, składania dowodów z dokumentów, tj. protokołu z kontroli, oświadczeń i skarg pracowników. Ponadto może przesłuchiwać świadków i występować przed sądem pracy jak pełnomocnik.
