W zakresie obowiązków rachunkowych przedsiębiorców znajduje się powinność sporządzenia w określonych okolicznościach spisu z natury. Warto przyjrzeć się bliżej zagadnieniu jak wygląda umowa franczyzy a spis z natury.
Umowa franczyzy w prawie polskim
Umowa franczyzy nie została uregulowana w przepisach Kodeksu cywilnego, jednakże jej zawarcie jest dopuszczalne na podstawie zasady swobody umów. To oznacza, że umowa franczyzy należy do tzw. umów nienazwanych. Na mocy art. 3531kc strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Jak wskazał SA w Katowicach w wyroku z 13 stycznia 2016 roku (V ACa 874/15), jeśli strony umowy w jej ramy ujęły regulacje odnoszące się do innych umów nazwanych i dostosowały je do potrzeb zamierzonego skutku prawnego, co nie pozwala na odwoływanie się wprost do zapisów ustawy o umowach nazwanych, to taki stosunek umowny stron należy zakwalifikować jako umowę nienazwaną, dopuszczalną w świetle art. 3531kc.
To oznacza, że umowa franczyzy jest w świetle prawa dopuszczalna i może korzystać z konstrukcji prawnych przewidzianych dla innych umów nazwanych.
Jest to umowa, na mocy której franczyzodawca zobowiązuje się do udostępnienia franczyzobiorcy korzystania przez czas określony lub nieokreślony z oznaczenia jego firmy, godła, emblematów patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych i zdobniczych, know-how, koncepcji i techniki prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Pod pewnymi względami umowa franczyzy jest podobna do umowy licencji.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 2 lipca 2019 roku (nr 0111-KDIB2-1.4010.149.2019.1.BKD) wyjaśnił, że: „Franczyza to system marketingu dóbr, usług i technologii, oparty na ścisłej i ciągłej współpracy między prawnie i finansowo odrębnymi przedsiębiorstwami, franczyzodawcą i jego franczyzobiorcami, w ramach której franczyzodawca nadaje swym franczyzobiorcom prawo, a także nakłada obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z koncepcją franczyzodawcy. Prawo to upoważnia i obliguje każdego franczyzobiorcę, w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenie finansowe, do wykorzystania nazwy handlowej, znaku towarowego lub znaku usługowego, know-how, metod handlowych i technicznych, systemów proceduralnych i innych praw własności przemysłowej lub intelektualnej, przy zapewnieniu stałej pomocy handlowej i technicznej, w ramach i na czas trwania pisemnej umowy franczyzy, zawartej w tym celu między stronami”.
Franczyzodawca udziela franczyzobiorcy pozwolenia (franczyzy) na prowadzenie w ramach sieci, określonej działalności gospodarczej pod firmą franczyzodawcy, a franczyzobiorca zobowiązuje się taką działalność prowadzić ściśle według zaleceń franczyzodawcy oraz zapłacić mu określone w umowie wynagrodzenie.
Umowa franczyzy a kwestia własności towaru
Strony umowy franczyzy są w aspekcie gospodarczym i podatkowym traktowane jako 2 odrębne podmioty. Co jednak istotne, franczyzobiorca dokonuje sprzedaży towarów w imieniu i na rzecz franczyzodawcy.
To oznacza, że franczyzobiorca nie dysponuje towarem jak właściciel, ponieważ własność towaru przysługuje w całości franczyzodawcy. Tak np. stanowi interpretacja Dyrektora KIS z 14 lipca 2020 roku (nr 0112-KDIL1-2.4012.162.2020.2.AW).
Przychodem franczyzobiorcy jest kwota należnej prowizji od zysków ze sprzedaży towarów. Z uwagi na fakt, że franczyzobiorca dokonuje sprzedaży towarów w imieniu i na rzecz franczyzodawcy to powstały z tego tytułu zysk jest przychodem po stronie franczyzodawcy.
Umowa franczyzy a spis z natury
Tytułowe zagadnienie spisu z natury jest regulowane przepisami rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów gdzie w § 24 czytamy, że podatnicy są obowiązani do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów, zwanego dalej „spisem z natury”. Taki spis jest sporządzany m.in. na początek oraz koniec roku.
Spis z natury zawiera szczegółowe określenie towaru i innych składników wymienionych w § 24, jednostkę miary, ilość stwierdzoną w czasie spisu, cenę w złotych i groszach za jednostkę miary oraz wartość wynikającą z przemnożenia ilości towaru przez jego cenę jednostkową.
W kontekście przedstawionego problemu należy zwrócić uwagę na treść § 25 ust. 3 rozporządzenia, gdzie podano, że spis z natury obejmuje również towary stanowiące własność podatnika, znajdujące się w dniu sporządzenia spisu poza jego zakładem, a także towary obce znajdujące się w tym zakładzie. Towary obce nie podlegają wycenie; wystarczające jest ich ilościowe ujęcie w spisie towarów z podaniem, czyją stanowią własność.
Przykład 1.
Przedsiębiorca prowadzący działalność na podstawie umowy franczyzy posiada towar handlowy należący do franczyzodawcy. Czy przedsiębiorca ma obowiązek ujęcia tego towaru w spisie z natury?
Podatnik ma obowiązek ujęcia ilościowego tego towaru w spisie z natury sporządzonym na koniec roku. Dodatkowo trzeba wskazać, że prawo własności tych towarów należy do franczyzodawcy. Podatnik nie wycenia towarów, zatem nie ma potrzeby ich ujmowania ilościowego.
Pomimo że towary nie należą do franczyzobiorcy, lecz do franczyzodawcy, to pod kątem przepisów księgowych przedsiębiorca ma obowiązek ujęcia ich w spisie z natury. Uproszczenie polega w tym przypadku na tym, że takie towary obce nie podlegają wycenie.
