Ordynacja podatkowa w sposób ścisły określa terminy, w których należy dokonać płatności podatku. Ustawodawca przewidział jednak dla podatników szereg ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Organy skarbowe zostały bowiem wyposażone w kompetencje umożliwiające dokonywanie zmian co do terminu zapłaty podatku. Jedną z takich instytucji jest rozłożenie podatku na raty.
Istota rozłożenia płatności podatku na raty
W przypadku rozłożenia płatności podatku na raty mamy do czynienia z podziałem istniejącego zobowiązania podatkowego na części i wyznaczeniem dla tych części konkretnych terminów płatności. Można zatem powiedzieć, że zamiast dotychczasowego terminu płatności, jest ustanawianych kilka innych terminów przy jednoczesnym podziale świadczenia na raty.
Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej organ podatkowy, na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym może rozłożyć zapłatę podatku na raty. Z treści przytoczonych przepisów wynika, że ulga w spłacie zobowiązań podatkowych może zostać przyznana w drodze decyzji organu podatkowego wyłącznie na wniosek złożony przez podatnika.
Przesłanka ważnego interesu podatnika oraz interesu publicznego
Podstawowym warunkiem podjęcia przez organ decyzji o rozłożeniu płatności na raty jest wystąpienie ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego. W ustawie brak definicji tych pojęć, co w konsekwencji oznacza, że ustalenie czy przesłanki te zostały spełnione, powinno być dokonywane w konkretnej sprawie. Podatnik, składając wniosek o rozłożenie płatności podatku na raty, powinien wskazać wystąpienie powyższych przesłanek oraz podać obiektywne argumenty uzasadniające wystąpienie tych okoliczności.
Warto pamiętać, że nawet fakt stwierdzenia przez organ wystąpienia przesłanki ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego nie przesądza automatycznie o konieczność rozłożenia podatku na raty. Wynika to z przyznanej organowi swobody orzekania w tym zakresie. Naturalnie organ podatkowy ma obowiązek dokonania rzetelnej oceny wszystkich dowodów w sprawie i dopiero na tej podstawie może podjąć stosowną decyzję.
Rozłożenia podatku na raty - procedura orzekania
Postępowanie w sprawie rozłożenia płatności podatku na raty jest inicjowane przez podatnika, który w tej sprawie powinien złożyć odpowiedni wniosek. We wniosku należy podać argumenty wskazujące na wystąpienie przesłanki ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego. Dodatkowo podatnik powinien również zaproponować terminy zapłaty poszczególnych rat wraz z ich wysokością. Wniosek wszczyna postępowanie, podczas którego organ dokonuje sprawdzenia faktów przedstawionych przez podatnika i podejmuje decyzję w sprawie.
Nawet w przypadku wydania pozytywnej dla podatnika decyzji organ może ustalić inne warunki rat niż zawarte we wniosku. Wynika to z przyznanej swobody decyzji oraz z faktu, iż organ podatkowy powinien brać pod uwagę nie tylko sytuację ekonomiczną wnioskodawcy, ale także sytuację budżetową.
Na marginesie należy zaznaczyć, że również w przypadku podatków samorządowych pobieranych przez urząd skarbowy (np. podatek od spadków i darowizn), naczelnik tego urzędu może dokonać rozłożenia podatku na raty. Może to jednak nastąpić wyłącznie za zgodą przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego. Zgoda ta przybiera formę postanowienia, na które służy zażalenie. Naczelnik urzędu skarbowego jest związany stanowiskiem wyrażonym przez jednostkę samorządu terytorialnego.
Rozłożenie podatku na raty a skutki prawne
Skutkiem wydania pozytywnej decyzji o rozłożeniu podatku na raty jest odsunięcie w czasie terminu płatności. Powoduje to, że w stosunku do danego zobowiązania podatkowego nie biegnie termin przedawnienia, nie powstaje zaległość podatkowa i nie mogą być naliczane odsetki za zwłokę. Naliczana jest jedynie opłata prolongacyjna w wysokości 50% podstawowej stawki odsetek za zwłokę.
W przypadku niedotrzymania terminu płatności którejkolwiek z rat wygasa z mocy prawa decyzja w części dotyczącej raty niezapłaconej w terminie. Powoduje to powrót do pierwotnego terminu płatności.
Przykład 1.
Terminem płatności podatku w wysokości 5000 zł był 30 kwietnia. W wyniku złożonego wniosku i przeprowadzonego postępowania organ podatkowy rozłożył podatek na 5 rat płatnych do 30. dnia każdego miesiąca. Podatnik nie zapłacił pierwszej raty w terminie do 30 maja. Oznacza to, że w stosunku do kwoty 1000 zł wygasła decyzja o rozłożeniu podatku na raty. Terminem płatności dla tej kwoty stał się ponownie 30 kwietnia i od tego dnia następuje liczenie odsetek za zwłokę.
Od 1 stycznia 2016 r. w zakresie rozłożenia podatku na raty wprowadzono nowy przepis mający za zadanie przeciwdziałanie notorycznemu niewpłacaniu rat przez nierzetelnych podatników. Otóż w przypadku niedotrzymania terminu płatności trzech kolejnych rat, na jakie został rozłożony podatek, następuje z mocy prawa wygaśnięcie całej decyzji o rozłożeniu na raty w stosunku do wszystkich niezapłaconych rat.
Przykład 2.
Terminem płatności podatku w wysokości 5000 zł był 30 kwietnia. W wyniku złożonego wniosku i przeprowadzonego postępowania organ podatkowy rozłożył podatek na 5 rat płatnych do 30. dnia każdego miesiąca. Podatnik nie zapłacił pierwszych trzech rat mających termin płatności do 30 maja, 30 czerwca i 30 lipca. Oznacza to, że w stosunku do całego podatku terminem płatności jest ponownie 30 kwietnia. Od tego też dnia organ podatkowy będzie naliczał odsetki za zwłokę.
