Pracownik w trakcie trwania swojego stosunku pracy jest zobowiązany do składania wielu oświadczeń. Mają one wpływ na ustalenie uprawnień rodzicielskich, wyliczenie prawidłowej wysokości wynagrodzenia czy świadczeń z ZFŚS. Co do zasady każdy, nie tylko pracownik, powinien składać prawdziwe oświadczenia. Jakie konsekwencje ma składanie fałszywych oświadczeń przez pracownika i wprowadzanie pracodawcy w błąd? Przeczytaj nasz artykuł i poznaj szczegóły.
Oświadczenie o sytuacji materialnej dla celów ZFŚS
Jednym z oświadczeń składanych obowiązkowo przez pracownika w zakładach pracy, w których funkcjonuje Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych, jest Oświadczenie o sytuacji materialnej osoby uprawnionej do świadczeń z ZFŚS.
Przypomnijmy, że podstawowym kryterium przyznawania świadczeń z ZFŚS, np. wczasów, świadczeń świątecznych, kart prezentowych dla dzieci itp. jest sytuacja finansowa pracownika. Im jest ona gorsza, tym pracownik otrzymuje wyższe świadczenie. W oświadczeniu o sytuacji materialnej pracownik podaje osoby wchodzące w skład jego rodziny, ich dochód oraz dochód w przeliczeniu na 1 członka rodziny. Może się zdarzyć, że pracownik poda nieprawdziwe dane, aby otrzymać wyższe świadczenie socjalne. Musi się wówczas liczyć z poważnymi konsekwencjami.
Przykład 1.
Pan Robert jest zatrudniony w przedszkolu na stanowisku rzemieślnika i dodatkowo prowadzi własną działalność. W oświadczeniu nie wpisał jednak dochodów z prowadzonej przez siebie działalności, co spowodowało, że jego dochód na członka rodziny był na tyle niski, że zakwalifikował się do grupy o najniższych dochodach i w związku z tym ma prawo do najwyższych świadczeń. Co w tej sytuacji może zrobić pracodawca? Ma on prawo zweryfikować złożone przez pracownika oświadczenie o dochodach, żądając przedłożenia zeznania rocznego, gdyż jako administrator ZFŚS ma obowiązek wypłacać świadczenia, których wysokość jest uzależniona od kryteriów dochodowych. Jednak taka możliwość powinna być zawarta w Regulaminie ZFŚS obowiązującym w zakładzie pracy. Konsekwencją złożenia fałszywego oświadczenia przez pracownika może być odmowa wypłacenia go, a w przypadku gdy zostało już wypłacone – obowiązek zwrotu przez pracownika.
Oświadczenie pracownika o korzystaniu z dni wolnych na opiekę nad dzieckiem
Art. 188 Kodeksu pracy mówi, że pracownikowi wychowującemu przynajmniej 1 dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w roku kalendarzowym zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Natomiast z art.189 ¹ kp wynika, że z tego uprawnienia może korzystać tylko 1 z rodziców, jeżeli oboje są zatrudnieni. Konsekwencją tego przepisu jest to, że pracownik, który chce skorzystać ze zwolnienia na dziecko, proszony jest o wypełnienie oświadczenia, że drugi rodzic nie korzysta z tego uprawnienia.
Przykład 2.
Pan Michał pracuje jako programista i razem z żoną zatrudnioną na stanowisku księgowej wychowują córkę. Mężczyzna chciałby skorzystać z 2 dni wolnego na dziecko i wystąpił z takim wnioskiem do swojego pracodawcy. Jego żona również wykorzystała 2 dni na opiekę nad dzieckiem, o czym pan Michał nie poinformował. Złożył natomiast fałszywe oświadczenie, że drugi rodzic dziecka nie korzysta z uprawnień zawartych w art.188 kp. Co grozi panu Michałowi za złożenie fałszywego oświadczenia w sprawie korzystania z dni wolnych na opiekę nad dzieckiem? Chociaż przepisy wyraźnie stanowią, że ze zwolnienia na opiekę nad dzieckiem do lat 14 może korzystać tylko 1 rodzic, brak jest podstaw prawnych do weryfikacji tego stanu rzeczy. Pracodawca musi respektować oświadczenie pracownika w tym zakresie, nawet jeżeli jest ono fałszywe. Zdarza się, że pracodawcy żądają od pracowników zaświadczenia z zakładu pracy drugiego rodzica, że nie korzysta on z uprawnień zawartych w art.188 kp, ale takie działanie jest niezgodne z prawem. Co więcej, pracodawca drugiego rodzica nie powinien takiego oświadczenia podpisać, bo sam może narazić się na problemy w związku z ujawnieniem informacji podmiotowi trzeciemu.
Należy dodać, że te same zasady obowiązują w przypadku oświadczeń dotyczących innych przywilejów związanych z rodzicielstwem, jak np. zakazu zatrudniania w godzinach nadliczbowych, porze nocnej, prawa do obniżenia czasu pracy w okresie, w którym pracownik mógłby korzystać z urlopu wychowawczego. Pracownik – rodzic może z nich skorzystać po złożeniu oświadczenia, że drugi rodzic nie korzysta z tych uprawnień. Brak jest jednak możliwości weryfikacji, czy złożone przez pracownika oświadczenie nie jest fałszywe.
Oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej pracownika samorządowego
Oświadczeniem, które wynika wprost z Ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o pracownikach samorządowych, jest oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 31 pkt.1 pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, jest obowiązany złożyć oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej. Oświadczenie to składa się kierownikowi jednostki w terminie 30 dni od podjęcia działalności gospodarczej lub zmiany jej charakteru.
Przykład 3.
Pani Karolina jest zatrudniona w urzędzie gminy na stanowisku głównej księgowej. Dodatkowo założyła działalność gospodarczą i prowadzi biuro rachunkowe. Nie poinformowała jednak kierownika swojej jednostki o tym fakcie. Z jakimi konsekwencjami się to wiąże? W przypadku niezłożenia w terminie 30 dni oświadczenia o prowadzonej działalności gospodarczej pani Karolina może zostać ukarana karą upomnienia lub nagany zgodnie z art. 109 § 2 kp. Natomiast podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy o prowadzeniu działalności gospodarczej powoduje odpowiedzialność na podstawie art. 233 § 1 Kodeksu karnego. Wynika to wprost z art. 31 pkt. 5 wspomnianej ustawy o pracownikach samorządowych. Za taki czyn pani Karolina nie dość, że może być zwolniona dyscyplinarnie z pracy, to również zgodnie z 233 § 1 kk podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.
Co istotne, na oświadczeniu musi znaleźć się pouczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia wynikającego z art.233 kk.
Należy zauważyć, że pouczenie o odpowiedzialności karnej wynikającej z art. 233 kk jest często umieszczane w oświadczeniu o sytuacji materialnej pracownika do celów ZFŚŚ. Wynika to zapewne z przeświadczenia, że gdy pracownik zostanie poinformowany o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, poda w nim informacje prawdziwe. Jednak w tej sytuacji nie ma ono zastosowania.
Nie oznacza to jednak, że pracownik, składając fałszywe oświadczenie w celu uzyskania wyższego świadczenia socjalnego, jest całkowicie bezkarny. W tej sytuacji zastosowanie może mieć inny przepis kk mówiący o oszustwie, czyli art. 286 kk, który mówi, że „kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzania własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat”.
Składanie fałszywych oświadczeń przez pracownika – podsumowanie
Reasumując, składanie fałszywych oświadczeń przez pracownika (choć tylko w niektórych sytuacjach) jest zagrożone odpowiedzialnością karną. Takie działanie jest zawsze oszustwem, które może stanowić powód ukarania zatrudnionego (od kary upomnienia do nawet zwolnienia z pracy z powodu utraty zaufania). Pracodawca ma prawo wymagać, że pracownik zatrudniony w jego zakładzie pracy jest osobą uczciwą i dlatego wszelkie próby oszustwa mogą prowadzić do zakończenia z nim współpracy.
