Umowa o dzieło z osobą współpracującą a koszty autorskie

Pojęcie „osób współpracujących” zostało wprowadzone przepisami Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.) w celu objęcia obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych grupy osób bliskich osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą lub inną działalność zarobkową (w ramach umów cywilnoprawnych), pomagających im w jej wykonywaniu. W przypadku gdy osoba współpracująca osiąga przychody, np. na podstawie umowy o dzieło, podlegają one opodatkowaniu podatkiem od osób fizycznych. Umowa o dzieło z osobą współpracującą może mieć w szczególności postać umowy licencyjnej (umowy o dzieło autorskie).

Ile wynoszą autorskie koszty uzyskania przychodu?

W myśl art. 22 ust. 9 pkt 3 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.) koszty uzyskania przychodów z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami, określa się w wysokości 50% uzyskanego przychodu, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód.

Powyższy przepis stosuje się do przychodów uzyskiwanych z tytułu:

• działalności twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, inżynierii budowlanej, urbanistyki, literatury, sztuk plastycznych, wzornictwa przemysłowego, muzyki, fotografiki, twórczości audialnej i audiowizualnej, programów komputerowych, gier komputerowych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;
• działalności artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki;
• produkcji audialnej i audiowizualnej;
• działalności publicystycznej;
• działalności muzealniczej w dziedzinie wystawienniczej, naukowej, popularyzatorskiej, edukacyjnej oraz wydawniczej;
• działalności konserwatorskiej;
• prawa zależnego, o którym mowa w art. 2 ust. 2 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1231 oraz z 2020 r. poz. 288), do opracowania cudzego utworu w postaci tłumaczenia;
• działalności badawczo-rozwojowej, naukowej, naukowo-dydaktycznej, badawczej, badawczo-dydaktycznej oraz prowadzonej w uczelni działalności dydaktycznej (art. 22 ust. 9b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

W roku podatkowym łączne koszty uzyskania przychodów, o których mowa w ust. 9 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie mogą przekroczyć kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1 tej ustawy, czyli 120 000 zł (art. 22 ust. 9a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Osoba współpracująca

Za osobę współpracującą z:

• osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą,
• osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia
• oraz osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców (tj. z przedsiębiorcami będącymi osobami fizycznymi, którzy podejmują działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmują ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonują jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywali w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej),

uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego (z art. 8 ust. 11 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych – Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.).

Współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej może być realizowana na podstawie zatrudnienia w ramach:

• stosunku pracy;
• umowy cywilnoprawnej, w tym umowy o dzieło.

Współpraca może także obejmować wszelką pomoc członkowi rodziny w prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej lub w świadczeniu usług, bez podstawy prawnej.

Umowa o dzieło z osobą współpracującą – korzystniejsze warunki opodatkowania przychodów z umowy o dzieło autorskie (licencji)

Możliwość zastosowania autorskich kosztów uzyskania przychodów przy opodatkowaniu umowy o dzieło wiąże się z przeniesieniem przez wykonawcę dzieła – na zamawiającego – autorskich praw majątkowych do stworzonego utworu (przedmiotu umowy o dzieło), czyli z udzieleniem tzw. licencji, obejmującej określone pola eksploatacji utworu, do których zalicza się w szczególności:

1. w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2. w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
3. w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym

(art. 41 ust. 1 i 2, art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych – Dz.U. z 2021 r. poz. 1062 ze zm.).

W przypadku gdy umowa o dzieło wykonywana przez osobę współpracującą nie jest umową licencyjną, koszty uzyskania z niej przychodu wynoszą 20% osiągniętego przychodu (koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika lub opłacone przez podatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe) (art. 22 ust. 9 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Koszty uzyskania przychodu z umowy o dzieło autorskie (umowy licencyjnej) wynoszą natomiast, jak wskazano na wstępie, 50% uzyskanego przychodu.

Jak wynika z powyższego, opodatkowanie umowy licencyjnej jest dla podatnika-wykonawcy dzieła (w szczególności osoby współpracującej) znacznie korzystniejsze od opodatkowania zwykłej umowy o dzieło.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4, 5 i 5a oraz art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoby współpracujące podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a dobrowolnie – ubezpieczeniu chorobowemu. To prowadzi do wniosku, że chociaż – co do zasady – osoba wykonująca pracę wyłącznie na podstawie umowy o dzieło nie podlega ubezpieczeniom społecznym, to jednak jeśli ma ona status osoby współpracującej, wspomnianym ubezpieczeniom podlega w zakresie podanym w poprzednim zdaniu. W konsekwencji, przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów osoby współpracującej wykonującej umowę o dzieło (w tym umowę licencyjną, jako strona udzielająca licencji), wspomniane koszty należy obliczyć od przychodu uzyskanego przez tę osobę, pomniejszonego o składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe.

Status prawny osób współpracujących został określony w szczególny sposób m.in. w przepisach o ubezpieczeniach społecznych i o podatku dochodowym od osób fizycznych. Osoby te, jako twórcy, mogą korzystać z prawa do zwiększonych, 50-procentowych kosztów uzyskania przychodu.