Szereg uprawnień pracowniczych, w szczególności prawo do urlopu wypoczynkowego, zależy od stażu pracy pracownika. Czym jest staż pracy oraz czy zalicza się do niego okres prowadzenia działalności gospodarczej – wyjaśniamy poniżej.
Czym jest staż pracy?
Staż pracy to łączna długość okresów zatrudnienia, od której uzależnione jest uzyskanie praw pracowniczych (np. prawo do uzyskania urlopu wypoczynkowego, emerytury).
Do stażu pracy przede wszystkim wliczają się okresy zatrudnienia na podstawie:
- umowy o pracę,
- powołania,
- mianowania,
- wyboru
- spółdzielczej umowy o pracę.
Okresy wliczane do stażu pracy, w których pracownik faktycznie pracy nie świadczył
Na podstawie określonych przepisów do stażu pracy wliczają się również okresy, w których pracownik nie był zatrudniony w ramach stosunku pracy. W ten sposób do stażu pracy należy zaliczyć:
- okres, za który sąd przyznał wynagrodzenie pracownikowi przywróconemu do pracy, jeśli pracownik podjął pracę;
- okres, o który skrócono czas wypowiedzenia w razie zwolnienia pracownika z pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, za który przyznano pracownikowi odszkodowanie;
- okres prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie prowadzonym przez współmałżonka;
- przypadający przed 1 stycznia 1983 roku okres pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem;
- przypadający po 31 grudnia 1982 roku okres pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin;
- okres czynnej i zawodowej służby wojskowej;
- okres urlopu wychowawczego;
- czas pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium otrzymywanego przez bezrobotnego w trakcie szkolenia, na które został skierowany przez starostę, a także stypendium otrzymywanego bądź w trakcie odbywania stażu na podstawie skierowania starosty, bądź przez uczestnika przygotowania zawodowego dorosłych;
- pracę za granicą u pracodawcy zagranicznego;
- czas odbywania studiów doktoranckich – jednak nie więcej niż 4 lata i pod warunkiem uzyskania stopnia doktora.
Staż pracy – jakich okresów się do niego nie wlicza?
Do stażu pracy nie wlicza się natomiast okresu:
- pracy na podstawie umowy zlecenia lub innej umowy cywilnoprawnej;
- prowadzenia działalności gospodarczej;
- urlopu bezpłatnego.
Staż pracy – czy własna działalność gospodarcza się do niego wlicza?
Obecnie obowiązujące przepisy nie pozwalają zaliczać okresów prowadzenia działalności gospodarczej do stażu pracy. Przedsiębiorca podejmujący pracę po zamknięciu działalności, na tzw. etacie będzie uznany za osobę bez stażu pracy, co wpłynie na jego dostęp do uprawnień pracowniczych. Ubiegając się o stanowisko w administracji samorządowej, taka osoba nie będzie również mogła wykazać wymaganego stażu pracy – pomimo wielu lat wykonywania zawodu w ramach działalności gospodarczej. Kwestią tą zajął się Rzecznik Praw Obywatelskich kierując w tej sprawie Wystąpienie do Ministra Administracji i Cyfryzacji w sprawie wymagań kwalifikacyjnych dla pracowników samorządowych, wskazując, że to „nie podstawa nawiązania stosunku pracy powinna mieć związek z kwalifikacjami kandydata na pracownika, lecz stanowisko, z którym wiążą się określone obowiązki do wykonania, wykształcenie i nabyte umiejętności zawodowe. Przyjęte rozwiązanie powoduje nierówne traktowanie pracowników samorządowych, ponieważ zasada uwzględniania wykonywania działalności gospodarczej przy ustalaniu kwalifikacji zawodowych odnosi się tylko do pracowników zatrudnionych na kierowniczych stanowiskach urzędniczych. Regulacja ta narusza konstytucyjną zasadę równości wobec prawa. W ocenie Rzecznika zachodzi konieczność wprowadzenia zmian w ustawie o pracownikach samorządowych, polegających na uwzględnieniu przy określaniu wymagań kwalifikacyjnych okresów pracy w formach pozapracowniczych, w szczególności okresów prowadzenia działalności gospodarczej, przy czym zasada ta powinna mieć zastosowanie wobec wszystkich kandydatów do pracy, bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy. Obowiązująca regulacja prawna stawia w gorszej sytuacji pozostałych kandydatów do pracy w stosunku do osób zatrudnionych na kierowniczych stanowiskach urzędniczych. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o podjęcie inicjatywy ustawodawczej mającej na celu doprowadzenie do zgodności przepisów ustawy o pracownikach samorządowych z Konstytucją”.
Przykład 1.
Rzecznik Praw Obywatelskich badał sprawę architekta, który postanowił zakończyć prowadzenie własnego biura projektowego i zostać urzędnikiem. Pewien urząd miasta ogłosił nabór na stanowisko inspektora w wydziale architektury i urbanistyki. Wśród wymogów jakie stawiano kandydatom było m.in. kierunkowe wykształcenie magisterskie, uprawnienia do projektowania oraz co najmniej pięcioletni staż pracy.
Zgłoszenie kandydata zostało odrzucone, ponieważ jako osoba prowadząca działalność gospodarczą nie spełnił wymogu formalnego dotyczącego stażu pracy.
Czy można zaliczyć do stażu pracy prowadzenie działalności gospodarczej?
13 kwietnia 2017 roku (czyli aż 2 lata temu) do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o wliczaniu okresów prowadzenia działalności gospodarczej do pracowniczego stażu pracy oraz stażu wymaganego od kandydatów na określone stanowiska. Projekt ten przewidywał, że wliczeniu do pracowniczego stażu pracy, od którego zależy nabycie uprawnień pracowniczych, będą podlegać:
- okresy prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej;
- okresy posiadania statusu wspólnika spółki osobowej uprawnionego do prowadzenia spraw i reprezentacji tej spółki i niezatrudnionego w tej spółce na podstawie umowy o pracę;
- okresy pełnienia funkcji członka zarządu lub prokurenta spółek osobowych lub kapitałowych i niezatrudnionych w tych spółkach na podstawie umowy o pracę;
- okresy wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której (zgodnie z kc) stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Ponadto ww. okresy byłyby wliczane do stażu pracy warunkującego objęcie danego stanowiska w administracji rządowej. Podkreślenia wymaga, że warunkiem wliczenia powyższych okresów do stażu pracy miałoby być podleganie ubezpieczeniu i opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne.
Należy podkreślić, że wyżej opisano jedynie zgłoszony do Sejmu projekt ustawy, który jeszcze co prawda nie został odrzucony, ale wpłynęło negatywne stanowisko rządu co danego projektu.
