Urlop wypoczynkowy młodocianego w okresach nieferyjnych wolnych od nauki

Szczególna sytuacja prawna pracowników młodocianych wiąże się m.in. z koniecznością łączenia przez nich nauki z pracą. Urlop wypoczynkowy młodocianych regulują odpowiednie przepisy – ustalając terminy urlopów młodocianych, powinno się uwzględniać cykl roku szkolnego.

Pracownicy młodociani

Zgodnie z definicją zawartą w art. 190 § 1 Kodeksu pracy młodocianym jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18. roku życia.

Dopuszczalne jest zatrudnianie pracowników młodocianych, którzy:

• ukończyli co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową;
• przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.

Młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego (art. 191 § 1 i 2 Kodeksu pracy).

Z młodocianym, który nie ukończył ośmioletniej szkoły podstawowej, może być jednak zawarta, na wniosek jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna, umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy lub nauki zawodu przy spełnieniu określonych w przepisach warunków w zakresie spełniania obowiązku szkolnego (art. 191 § 26 i 27 Kodeksu pracy).

Przepisy Kodeksu pracy zezwalają również, w pewnych przypadkach, na zatrudnianie osób poniżej dolnej granicy wieku młodocianego, czyli osób, które nie mają jeszcze 15 lat (art. 191 § 21 i 25 Kodeksu pracy).

Urlop wypoczynkowy młodocianego

Urlop wypoczynkowy, w wymiarze 12 dni roboczych, młodociany uzyskuje z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy, a po roku pracy – w wymiarze 26 dni roboczych. Jednakże w roku kalendarzowym, w którym kończy on 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18. roku życia (art. 205 § 1 i 2 Kodeksu pracy).

W sprawach nieuregulowanych odrębnie do urlopów wypoczynkowych młodocianych stosuje się przepisy o urlopach dotyczące ogółu pracowników, w tym art. 1542 Kodeksu pracy, który stanowi, że:

• urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu;
• przy udzielaniu urlopu jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy, chyba że dobowa norma czasu pracy pracownika, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin (norma dobowa młodocianego w wieku do 16 lat wynosi 6 godzin – patrz niżej);
• udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop wypoczynkowy.

W celu prawidłowego udzielania urlopów wypoczynkowych młodocianym należy uwzględnić szczególne uregulowania dotyczące czasu pracy tej grupy pracowników.

Dobowe i tygodniowe normy czasu pracy młodocianych

Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę, a młodocianego powyżej 16 lat – 8 godzin na dobę. Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy (art. 202 § 1–3 Kodeksu pracy).

Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego zatrudnionego przy lekkiej pracy w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin, a w dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych – 2 godzin. Natomiast wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu, przy czym dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekraczać 6 godzin (art. 2002 § 2 i 3 Kodeksu pracy).

Udzielanie urlopu w okresie ferii

Zgodnie z art. 205 § 3 Kodeksu pracy młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlop wypoczynkowy w okresie ferii szkolnych, zaś młodocianemu, który nie nabył jeszcze prawa do urlopu, pracodawca może, na jego wniosek, udzielić zaliczkowo urlopu w okresie ferii szkolnych.

Przykład 1.

Po przepracowaniu 4 miesięcy przez pracownika młodocianego w wieku 15 lat rozpoczęły się 2-tygodniowe ferie zimowe. Młodociany nie nabył jeszcze prawa do urlopu wypoczynkowego, gdyż nie przepracował 6 miesięcy. Jednak chcąc w pełni skorzystać z ferii, złożył do pracodawcy wniosek o udzielenie mu w tym czasie urlopu zaliczkowo. Pracodawca, zgodnie z wnioskiem, udzielił młodocianemu zaliczkowo urlopu na okres dwóch tygodni, czyli na 10 dni roboczych, ponieważ w okresie ferii rozkład czasu pracy młodocianego przewidywał pracę w pełnym wymiarze dobowym obowiązującym pracownika – czyli od poniedziałku do piątku, po 6 godzin w każdym z tych dni. W związku z tym gdy po przepracowaniu 6 miesięcy pracownik nabył prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 12 dni roboczych, do wykorzystania pozostały mu tylko 2 dni, gdyż 10 dni zrealizował już wcześniej zaliczkowo.

Okresy ferii szkolnych

Zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 2 i 4 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 roku w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1603 ze zm.) w szkołach:

• ferie zimowe trwają dwa tygodnie w okresie od połowy stycznia do końca lutego (terminy rozpoczęcia i zakończenia ferii zimowych w szkołach na obszarze poszczególnych województw ogłasza – po zasięgnięciu opinii wojewodów i kuratorów oświaty – minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, nie później niż do końca czerwca każdego roku poprzedzającego o dwa lata rok, w którym będą trwały ferie zimowe);
• ferie letnie rozpoczynają się w dniu następującym po dniu zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych i kończą się 31 sierpnia.

Inne okresy wolne od nauki

Do pozostałych okresów wolnych od nauki w szkołach należy zaliczyć:

• zimową przerwę świąteczną, trwającą od 23 grudnia do 31 grudnia lub od 22 grudnia do 31 grudnia, jeżeli 22 grudnia wypada w poniedziałek;
• wiosenną przerwę świąteczną, rozpoczynającą się w czwartek poprzedzający święta i kończącą w najbliższy wtorek po świętach (§ 3 ust. 1 pkt 1 i 3 rozporządzenia).

Ponadto dyrektor szkoły lub placówki oświatowej po zasięgnięciu opinii rady szkoły albo rady placówki, a gdy rada nie została powołana – rady pedagogicznej, a w przypadku szkół również rady rodziców i samorządu uczniowskiego, biorąc pod uwagę warunki lokalowe i możliwości organizacyjne szkoły lub placówki, może w danym roku szkolnym ustalić dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych w wymiarze dla:

• szkół podstawowych – do 8 dni;
• liceów ogólnokształcących i techników – do 10 dni;
• branżowych szkół I stopnia, branżowych szkół II stopnia, szkół policealnych i centrów kształcenia zawodowego – do 6 dni;
• szkół specjalnych przysposabiających do pracy – do 4 dni

Dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych mogą być ustalone:

• w dni, w których w szkole lub placówce odbywa się odpowiednio: egzamin ósmoklasisty, egzamin maturalny, egzamin zawodowy;
• w dni świąt religijnych niebędących dniami ustawowo wolnymi od pracy, określone w przepisach o stosunku państwa do poszczególnych kościołów lub związków wyznaniowych;
• w inne dni, jeżeli jest to uzasadnione organizacją pracy szkoły lub placówki lub potrzebami społeczności lokalnej (§ 5 ust. 1 i 2 rozporządzenia).

W szczególnie uzasadnionych przypadkach, niezależnie od wyżej wspomnianych dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych, dyrektor szkoły lub placówki, po zasięgnięciu opinii rady szkoły lub placówki, a w przypadku szkoły lub placówki, w której rada nie została powołana, rady pedagogicznej, rady rodziców i samorządu uczniowskiego, może, za zgodą organu prowadzącego, ustalić inne dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych pod warunkiem zrealizowania zajęć przypadających w te dni w wyznaczone soboty (§ 5 ust. 5 rozporządzenia).

Przykład 2.

Pracownik młodociany w wieku powyżej 16 lat złożył do pracodawcy wniosek o urlop wypoczynkowy w okresie zimowej przerwy świątecznej trwającej od 23 grudnia do 31 grudnia. 23 grudnia przypada w sobotę, będącą dla młodocianego dniem wolnym od pracy, 24 grudnia przypada w niedzielę, a 25 i 26 grudnia (poniedziałek i wtorek) to dni świąt Bożego Narodzenia. W rozkładzie czasu pracy młodocianego przewidziano, że miał on wykonywać pracę 27, 28 i 29 grudnia (środa, czwartek i piątek) po 8 godzin na dobę. Dni 30 i 31 grudnia są dla pracownika wolne (sobota i niedziela). Pracodawca negatywnie odniósł się do wniosku pracownika i nie udzielił mu 3 dni urlopu wypoczynkowego w dniach 27–29 grudnia z powodu pilnych prac, które należało w tych dniach wykonać.

Okres ferii szkolnych powinien być dla pracowników młodocianych, w zamierzeniu ustawodawcy, czasem odpoczynku zarówno od nauki, jak i od pracy, czemu służą stosowne regulacje Kodeksu pracy. W odniesieniu do pozostałych okresów wolnych od nauki nie przewidziano już tak daleko idących gwarancji, które w tym czasie zapewniałyby pracownikom korzystanie z czasu wolnego od pracy (urlopów wypoczynkowych).