Urlop wypoczynkowy to rozległy temat. Zasady ogólne z nim związane stosuje w odniesieniu do większości pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Jednak istnieją także inne grupy pracowników, które wprowadzają odmienne regulacje urlopów wypoczynkowych i to właśnie oni są tematem tego artykułu.
Pracownicy tymczasowi
Pracownicy tymczasowi mają prawo do 2 dni urlopu za każdy miesiąc przepracowany u danego pracodawcy. Wykorzystanie urlopu w naturze następuje po upływie 6 miesięcy odbywania pracy na jego rzecz. Jednak termin musi zostać wcześniej ustalony między stronami. Natomiast gdy okres pracy jest krótszy niż 6 miesięcy, wówczas agencja pracy tymczasowej w porozumieniu z pracodawcą uzgadnia, czy urlop wypoczynkowy zostanie udzielony czy też nie. Urlop wypoczynkowy udzielany jest pracownikowi tymczasowemu w te dni, które stanowiły dla niego czas pracy. Po upływie 6 miesięcy pracy na rzecz jednego pracodawcy pracownikowi tymczasowego przysługuje także prawo do urlopu na żądanie.
Urlop wypoczynkowy pracowników niepełnosprawnych
Pracownicy niepełnosprawni (o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności) mają prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Jego wymiar wynosi 10 dni w danym roku kalendarzowym (pracownicy niepełnosprawni zatrudnieni na część etatu otrzymują urlop dodatkowy w wymiarze proporcjonalnym do czasu pracy). Od 1 czerwca 2011 r. obowiązują nowe przepisy na tej płaszczyźnie. Otóż osoba niepełnosprawna nabywa prawo do dodatkowego urlopu w momencie zaliczenia jej przez pracodawcę do stanu zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych, czyli w dniu przedstawienia przez takiego pracownika zaświadczenia o niepełnosprawności. Jednak pracownik niepełnosprawny może skorzystać z urlopu dodatkowego dopiero po przepracowaniu roku od zaliczenia go do stanu pracowników niepełnosprawnych.
W przypadku rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem niepełnosprawnym, który w danym roku kalendarzowym nabył po raz pierwszy prawo do dodatkowego urlopu, nie stosuje się zasady proporcjonalności i jeżeli pracownik niepełnosprawny nie wykorzystał tych 10 dni w naturze, pracodawca jest zobowiązany do wypłacenia mu ekwiwalentu za te dni (dzieje się tak ponieważ prawo do dodatkowego urlopu jest prawem nabytym i pracownik niepełnosprawny nabywał je przez cały rok od dnia zaliczenia go do stanu pracowników niepełnosprawnych).
Prawo do nowego urlopu dodatkowego pracownik niepełnosprawny otrzymuje wraz z nadejściem nowego roku kalendarzowego. I tak po 1 stycznia w razie rozwiązania umowy o pracę stosuje się zasadę proporcjonalności – wypłaca się ekwiwalent tylko za te dni, które pracownik w danym roku kalendarzowym przepracował u danego pracodawcy aż do rozwiązania umowy.
Pracownicy młodociani
Wymiar urlopu wypoczynkowego pracowników młodocianych wynosi 12 dni. Przy czym nabywają oni do niego prawo dopiero po upływie 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia pierwszej pracy. Natomiast po wypracowaniu pełnego roku przysługuje im prawo do łącznej liczby 38 dni urlopu wypoczynkowego. Z kolei jeśli młodociany pracownik skończy w danym roku kalendarzowym 18 lat, wówczas wymiar jego urlopu ulega skróceniu do 20 dni.
W przypadku pracowników młodocianych występuje szczególny rodzaj urlopu – tzw. urlop zaliczkowy udzielany takiemu pracownikowi w okresie ferii, gdy ten jeszcze nie nabył prawa do urlopu. Jednak wcześniej pracownik musi wystosować do pracodawcy odpowiedni wniosek, natomiast pracodawca nie ma prawa odmówić zatrudnionemu młodocianemu urlopu w okresie ferii. Co więcej, osoba młodociana może wystąpić o przyznanie mu urlopu bezpłatnego w tym okresie (z tym że urlop bezpłatny wlicza się wówczas do okresu pracy), który łącznie z urlopem wypoczynkowym nie może trwać dłużej niż 2 miesiące.
Nauczyciele i ich urlop wypoczynkowy
Nauczyciele to szczególna grupa pracowników, której rytm pracy częściowy uzależniony jest od ferii letnich i zimowych. I właśnie w związku z nimi nauczyciele mają prawo do urlopu wypoczynkowego odpowiadającego ich okresowi. Co więcej, mogą go wykorzystać w czasie trwania ferii. W tzw. placówce feryjnej nauczyciel swoje pierwsze prawo do urlopu nabywa w ostatnim dniu poprzedzającym ferie (jeśli jest to mniej niż 10 miesięcy, wówczas stosuje się zasadę proporcjonalności – wylicza się wymiar urlopu wypoczynkowego proporcjonalnie do okresu przeprowadzonych zajęć). Natomiast prawo do pełnego urlopu uzyskuje po upływie 10 miesięcy pracy w danej placówce.
Z kolei nauczycielom zatrudnionym w placówkach nie feryjnych (przedszkole, dom dziecka) przysługuje prawo do 35 dni urlopu, czyli plan urlopowy gwarantuje im nieprzerwany, minimum czterotygodniowy urlop wypoczynkowy. Jednak trzeba zaznaczyć, iż pełen wymiar urlopu nie przysługuje wszystkim nauczycielom, a tylko takim, którzy są zatrudnieni w pełnym wymiarze pracy u danego pracodawcy w ciągu całego roku kalendarzowego.
Jeśli nauczyciele zatrudnieni są na niepełen etat, wówczas stosuje się zasadę proporcjonalności. Tę zasadę stosuje się także w związku z rozwiązaniem umowy w ciągu roku kalendarzowego (ale tylko w przypadku nauczycieli placówek nie feryjnych), wówczas wymiar urlopu wypoczynkowego oblicza się proporcjonalnie do przepracowanego okresu.
Dany nauczyciel może nie wykorzystać urlopu wypoczynkowego w okresie ferii tylko i wyłącznie, gdy jest chory (szczególnie choruje na chorobę zakaźną i wymaga izolacji), korzysta z urlopu macierzyńskiego lub odbywa ćwiczenia wojskowe. W takich przypadkach nauczycielowi przysługuje prawo do urlopu uzupełniającego w maksymalnym wymiarze do 8 tygodni.
Sprawy związane z urlopem wypoczynkowym szczegółowo reguluje Karta Nauczyciela, natomiast w przypadku spraw, które nie zostały w niej uregulowane, stosuje się Kodeks pracy.
Pracodawcy zatrudniający szczególne grupy pracowników powinni wiedzieć na jakich zasadach mogą udzielać im urlopów wypoczynkowych, przy czym warto pamiętać, iż zasady dla każdej grupy są odmienne. Niestosowanie się do warunków urlopów wypoczynkowych dla określonych grup pracowniczych może doprowadzić zatrudniającego nawet na drogę sądową, dlatego warto zapoznać się z poszczególnymi regulacjami.
