Organy podatkowe wyposażone są w uprawnienie do zablokowania rachunku bankowego. Ponadto taka blokada może zostać przedłużona. W związku z tym zastanowimy się, jakie opcje oraz możliwości ma podatnik, który chce podważyć zablokowanie konta w ramach STIR. Zapraszamy do lektury.
Zablokowanie konta w ramach STIR
Procedura STIR umożliwia dokonanie czasowej blokady rachunku bankowego. Jak czytamy w art. 119zv Ordynacji podatkowej, Szef Krajowej Administracji Skarbowej może zażądać blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego na okres nie dłuższy niż 72 godziny, jeżeli posiadane informacje, w szczególności wyniki analizy ryzyka, wskazują, że podmiot kwalifikowany może wykorzystywać działalność banków lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi lub do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego, a blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego jest konieczna, aby temu przeciwdziałać.
W tym miejscu należy przypomnieć, że podmiotem kwalifikowanym jest:
- osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców;
- osoba fizyczna prowadząca działalność zarobkową na własny rachunek, która nie jest przedsiębiorcą;
- osoba prawna;
- jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną.
Podkreślenia zatem wymaga, że zablokowanie konta w ramach STIR nie może obejmować prywatnych rachunków bankowych osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (np. osób fizycznych wykonujących pracę w ramach stosunku pracy).
Dodatkowo należy wskazać, że przez rachunki podmiotu kwalifikowanego rozumie się rachunek rozliczeniowy, rachunek lokaty terminowej, rachunek SKOK, rachunek VAT.
Blokada rachunku bankowego może mieć miejsce w sytuacji gdy istnieje ryzyko, że dany podmiot wykorzystuje rachunek bankowy do wyłudzeń skarbowych. Analizy dokonuje się na podstawie wskaźników ryzyka, które odnoszą się m.in. do kryteriów ekonomicznych, geograficznych, behawioralnych oraz kryteriów powiązań między podmiotami.
Jak słusznie podnosi się w orzecznictwie, wprowadzona instytucja blokady rachunku bankowego w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych nie może być instrumentem wykorzystywanym w każdym przypadku gdy organ ma podejrzenie zaniżenia zobowiązania podatkowego jako instrument do zabezpieczenia przyszłych zaległości podatkowych.
Korzystając z tego instrumentu, organ musi mieć uzasadnione podejrzenie, że podatnik wykorzystuje lub będzie wykorzystywać działalność banków do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi bądź do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego i w postanowieniu o przedłużeniu blokady rachunków bankowych wskazać, jakie konkretne okoliczności faktyczne uzasadniają takie podejrzenie (wyrok WSA w Warszawie z 18 listopada 2020 roku, III SA/Wa 2075/20).
Na koniec wskażmy, że w ramach postępowania w zakresie blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego organ nie bada świadomości skarżącego co do uczestnictwa w oszustwie podatkowym.
Przedłużenie blokady rachunku bankowego w ramach STIR
Blokada rachunku bankowego może zostać przedłużona ponad pierwotne 72 godziny.
W myśl art. 119zw Ordynacji podatkowej Szef Krajowej Administracji Skarbowej może przedłużyć, w drodze postanowienia, termin blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego na czas oznaczony, nie dłuższy jednak niż 3 miesiące, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że podmiot kwalifikowany nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego bądź zobowiązania z tytułu odpowiedzialności podatkowej osób trzecich, przekraczających równowartość 10 000 euro przeliczonych na złote według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roboczym roku poprzedzającego rok, w którym wydano postanowienie.
W ramach postępowania dotyczącego przedłużenia blokady organ nie dokonuje już oceny, czy rachunek podmiotu kwalifikowanego jest lub może być wykorzystywany do wyłudzeń skarbowych, gdyż taką ocenę ma obowiązek przeprowadzić na wcześniejszym etapie, uruchamiając krótką blokadę.
Stosując instytucję przedłużenia blokad, organ ocenia wyłącznie dwie kwestie:
- czy występuje uzasadniona obawa niewykonania przez podmiot kwalifikowany istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego,
- czy wysokość tego zobowiązania przekroczy odpowiednik w złotych kwoty 10 000 euro.
Środki zaskarżenia w przypadku blokady rachunku bankowego
Zwróćmy uwagę, że dopiero na etapie przedłużenia blokady rachunku bankowego Szef KAS wydaje postanowienie. Jest ono zaskarżalne w drodze zażalenia, które należy złożyć w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania.
W przypadku bezskuteczności zażalenia podmiot może złożyć skargę do sądu administracyjnego, która jest rozpatrywana w terminie 30 dni.
W ramach procedury zaskarżania blokady rachunku bankowego nie dokonuje się oceny prawidłowości ustaleń organów podatkowych jako ostatecznych i wiążących dla określenia zobowiązania podatkowego, a jedynie bada się, czy podane przez organ podatkowy okoliczności uzasadniają zastosowanie takiej blokady, a więc – czy organ uprawdopodobnił przesłanki blokady rachunku bankowego.
Problematyczna jest natomiast kwestia tego, czy istnieje możliwość zaskarżenia blokady rachunku dokonanej na 72 godziny. W tym zakresie możemy zaobserwować rozbieżności.
Jak bowiem podaje WSA w Warszawie w wyroku z 10 kwietnia 2020 roku, III SA/Wa 593/20 postępowanie w sprawie krótkiej (72-godzinnej) blokady i postępowanie w sprawie przedłużenia blokady, jakkolwiek muszą się zazębiać czasowo, to jednak operują zupełnie innymi przesłankami, a zaskarżalność przewidziana jest tylko w tej drugiej procedurze.
Natomiast w wyroku NSA z 27 kwietnia 2020 roku, I FSK 491/20 czytamy, że zgodna z konstytucyjnymi zasadami wykładnia i analiza treści przepisów Ordynacji podatkowej prowadzi do wniosku, że przesłanki tzw. krótkiej blokady rachunku podlegają kontroli sądowo-administracyjnej w przypadku zaskarżenia postanowienia Szefa KAS w przedmiocie przedłużenia tejże blokady na czas oznaczony.
W kontekście norm konstytucyjnych należy przychylić się do drugiego z przedstawionych poglądów i wskazać, że zarówno pierwotna blokada, jak i jej przedłużenie podlega kontroli sądowo-administracyjnej.
Mając powyższe na uwadze, możemy stwierdzić, że podważenie blokady rachunku bankowego w ramach STIR odbywa się w drodze zażalenia oraz skargi do sądu administracyjnego. W środkach zaskarżenia można podważyć zarówno ustanowienie blokady krótkiej, jak i jej przedłużenie.
