W listopadzie 2018 roku weszła w życie długo oczekiwana przez przedsiębiorców ustawa o zarządzie sukcesyjnym. Dotychczas przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą w przypadku śmierci nie mieli ustawy, która gwarantowałby bezproblemowe prowadzenie przedsiębiorstwa przez spadkobierców. Sprawdź, jakie uprawnienia posiada zarządca sukcesyjny.
Nowa ustawa o zarządzie sukcesyjnym
5 lipca uchwalono ustawę z 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, dalej jako ustawa o zarządzie sukcesyjnym. Obowiązuje ona od 25 listopada 2018 r., czyli stosuje się ją w przypadku śmierci przedsiębiorcy, która nastąpiła po 24 listopada 2018 r. Powyższa ustawa, jak już to wynika z nazwy, dotyczy osób fizycznych, które wykonywały we własnym imieniu działalność gospodarczą. W przypadku śmierci takiego przedsiębiorcy dotychczasowa działalność będzie kontynuowana w formie tzw. przedsiębiorstwa w spadku. Jest to masa majątkowa obejmująca wszystkie składniki majątku, którą zarządza zarządca sukcesyjny. Nie jest on jednak nowym właścicielem przedsiębiorstwa. Właścicielem przedsiębiorstwa w spadku jest:
-
osoba, która zgodnie z prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia albo europejskim poświadczeniem spadkowym nabyła przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie;
-
zapisobierca windykacyjny, jeżeli zapis windykacyjny, który uczynił przedsiębiorca w testamencie, miał za przedmiot przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie;
-
małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku;
-
osoba, która nabyła przedsiębiorstwo w spadku albo udział w przedsiębiorstwie w spadku bezpośrednio od osoby, o której mowa w pkt 1 lub 2 powyżej, w tym osoba prawna albo jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, do której wniesiono przedsiębiorstwo tytułem wkładu – w przypadku, gdy po śmierci przedsiębiorcy nastąpiło zbycie tego przedsiębiorstwa albo udziału w tym przedsiębiorstwie.
Zarządca sukcesyjny - w jaki sposób można go powołać?
Jak już to wyżej opisaliśmy, przedsiębiorstwem w spadku zarządza tymczasowy zarządca sukcesyjny. Tym samym bardzo istotne jest ustalenie, kto może nim być i w jaki sposób możemy go powołać.
Zarządcą sukcesyjnym może być osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych.
Zarządca sukcesyjny może być powołany:
-
przez przedsiębiorcę, który powołuje zarządcę na wypadek swojej śmierci;
-
po śmierci przedsiębiorcy zarządcę sukcesyjnego powołują właściciele przedsiębiorcy, czyli zazwyczaj spadkobiercy.
Przedsiębiorca, który chce powołać zarządcę sukcesyjnego, musi uzyskać od niego wyrażenie zgody na pełnienie tej funkcji. Zarówno wyrażenie zgody, jak i powołanie zarządcy wymaga formy pisemnej. Ponadto zarząd sukcesyjny uznaje się za ustanowiony pod warunkiem, że przedsiębiorca złoży wniosek do CEIDG o powołaniu zarządcy sukcesyjnego.
W przypadku, gdy zarządcę sukcesyjnego powołują spadkobiercy, zgoda na powołanie zarządcy wymaga formy aktu notarialnego. W tym przypadku zarządcę sukcesyjnego do CEIDG zgłasza notariusz. Winien to uczynić niezwłocznie, nie później jednak niż następnym dniu roboczym po dniu powołania.
Funkcjonowanie przedsiębiorstwa pod zarządem sukcesyjnym
Przedsiębiorstwo w spadku posługuje się dotychczasową nazwą firmy, jednak z dodaniem oznaczenia „w spadku”.
Zarządca sukcesyjny dokonuje czynności zwykłego zarządu w sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku. Może on wykonać czynności wykraczające poza zwykły zarząd, za zgodą wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. W przypadku braku takiej zgody potrzebne jest zezwolenie sądu.
Zarządca sukcesyjny – podatek VAT
Nowe przepisy pozwalają na posługiwanie się NIP-em zmarłego przedsiębiorcy. NIP wygasa dopiero w momencie wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego lub w przypadku braku ustanowienia zarządu sukcesyjnego w terminie dwóch miesięcy od śmierci podatnika.
W wyniku wprowadzenia przepisów dotyczących zarządu sukcesyjnego ustawodawca zmienił także przepisy ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z art. 15 ust. 1a i 1b ustawy o VAT obowiązującej od 25 listopada 2018 r. podatnikiem podatku VAT jest także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, stanowiąca przedsiębiorstwo w spadku w okresie od otwarcia spadku do niewygaśnięcia:
- zarządu sukcesyjnego albo
- uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i dokonano zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.
Podatnika, o którym mowa powyżej, uznaje się za kontynuującego prowadzenie działalności gospodarczej zmarłego podatnika. Przyznanie przedsiębiorstwu w spadku statusu podatnika VAT zapewnia ciągłość rozliczeń. Zarządca sukcesyjny może składać deklaracje podatkowe, korekty deklaracji za zmarłego, czyli przedsiębiorstwo w spadku rozlicza na dotychczasowych zasadach podatek VAT. W rozliczeniu posługujemy się NIP-em zmarłego.
W nowelizacji ustawy o VAT szczegółowo określono, kiedy nie nastąpi wykreślenie podatnika w przypadku jego śmierci. Jeśli za życia podatnika ustanowiono zarządcę sukcesyjnego, a właściwy naczelnik urzędu skarbowego zostanie przez przedsiębiorcę poinformowany o dokonanie stosownego wpisu w CEIDG w terminie 7 dni od dnia dokonania wpisu, wykreślenie nie wystąpi.
Nowe przepisy regulują ponadto kwestie:
-
zwrotu różnicy podatku na podstawie deklaracji,
-
wykreślenia z rejestru podatników.
Podsumowując, nowe przepisy umożliwiają kontynuację działalności przez przedsiębiorstwo w spadku w zakresie rozliczeń podatku VAT. Powyższe jest bardzo ważne, ponieważ dotychczas w przypadku śmierci podatnika był on automatycznie wykreślony z rejestru podatników podatku VAT.
