0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Zasiłek macierzyński - jakie zasady i warunki obowiązują?

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Zasady i warunki przysługiwania zasiłku macierzyńskiego zostały uregulowane przede wszystkim w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.), a także w Kodeksie pracy tj. art. 179-183.

Zasiłek macierzyński - charakterystyka

Zasiłek macierzyński jest świadczeniem ubezpieczeniowym przyznawanym na określonych przepisami prawa pracy zasadach „za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego” (por. art. 184 kp). Należy wskazać, że zasiłek macierzyński nie zawsze będzie przysługiwał w okresie urlopu macierzyńskiego, o czym szerzej poniżej.

Zgodnie z wyżej wskazaną ustawą zasiłkową, zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu/ubezpieczonej, która:

  • w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko;

  • przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10. roku życia
    i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia, a także pracownicy, która przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10. roku życia;

  • urodziła dziecko w trakcie urlopu wychowawczego, w tym także pracownicy, która
    w okresie urlopu wychowawczego przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia (art. 29 ust. 1 ZasiłkiU).

W przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego, po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie, zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu ojcu dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (art. 29 ust. 3 ZasiłkiU).

W przypadku podjęcia przez matkę dziecka (nieposiadającą tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, określonym w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych) zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu ojcu dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo urlopu rodzicielskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, do wyczerpania wymiaru zasiłku, nie dłużej niż przez okres trwania zatrudnienia matki (art. 29 ust. 10 ZasiłkiU). 

Z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego mogą korzystać jednocześnie rodzice dziecka objęci ubezpieczeniem. W takim przypadku łączny okres zasiłku macierzyńskiego nie może przekraczać wymiaru urlopu rodzicielskiego określonego przepisami Kodeksu pracy, jednak dotyczy sytuacji, gdy jeden z rodziców korzysta z prawa do urlopu rodzicielskiego na podstawie innych przepisów (art. 29a ZasiłkiU).

Zasiłek macierzyński a ustanie ubezpieczenia chorobowego związanego z zatrudnieniem

Warto wskazać sytuacje, w których pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński mimo ustania ubezpieczenia chorobowego związanego z zatrudnieniem. Taką sytuację mamy w przypadku pracownicy, której zatrudnienie ustało w okresie ciąży wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy bądź z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu (art. 30 ust. 1 ZasiłkiU), a także pracownicy zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa o pracę na podstawie art. 177 § 3 Kodeksu pracy została przedłużona do dnia porodu (art. 30 ust. 4 ZasiłkiU).

Dodatkowo warto wspomnieć, że zasiłek macierzyński przysługuje także matce, która urodziła dziecko w okresie, w którym była objęta ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu niż umowa o pracę, np. z tytułu umowy zlecenia lub prowadzenia działalności gospodarczej.

Natomiast zasiłek macierzyński nie przysługuje za okresy urlopu macierzyńskiego przypadające na okres urlopu bezpłatnego, za okresy, w których ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych oraz okres tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania (art. 12 ust. 2 pkt 1 i 3 ZasiłkiU).

Wysokość zasiłku macierzyńskiego została uregulowanaw art. 31 ZasiłkiU

Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Jeśli chodzi o urlop rodzicielski, to miesięczny zasiłek macierzyński stanowi 100% podstawy wymiaru zasiłku za pierwsze 6 lub 8 tygodni i 60% podstawy wymiaru zasiłku za pozostały okres ustalony przepisami Kodeksu pracy przypadający po okresach wskazanych powyżej, tj. za pozostałe 26 tygodni urlopu.

Warto wskazać, iż miesięczny zasiłek macierzyński wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego w przypadku ubezpieczonej, która złożyła wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.

Za podstawę wymiaru zasiłku należy zgodnie z art. 36 ZasiłkiU przyjąć przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownicy za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstało prawo do tego zasiłku. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem okresu 12 miesięcy, podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

W sytuacji gdy pracownik, który złożył wniosek o wykorzystanie całego urlopu macierzyńskiego, a następnie urlopu rodzicielskiego, po czym zrezygnował z urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze albo zrezygnował z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pozostałym wymiarze (tj. 26 tygodni), przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru zasiłku. Wyrównanie przysługuje pod warunkiem niepobrania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w stosownym wymiarze urlopów wskazanych powyżej (art. 31 ust. 4 ZasiłkiU).

Warto podkreślić, iż pracownik może łączyć u jednego pracodawcy wykonywanie pracy wraz z urlopem rodzicielskim. Wówczas wysokość zasiłku macierzyńskiego zmniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu.

Uprawnienia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych a zasiłek macierzyński

Warto przypomnieć, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest w szczególności uprawniony do podejmowania decyzji o ustaleniu uprawnień do zasiłków macierzyńskich, wysokości zasiłków oraz o wypłacie zasiłków osobom uprawnionym do tych zasiłków po ustaniu ubezpieczenia. Okres, w którym osobie ubezpieczonej przysługuje zasiłek macierzyński, jest określany na podstawie zaświadczenia pracodawcy o udzieleniu urlopu macierzyńskiego. ZUS wypłaca zasiłek macierzyński w przypadku osób uprawnionych do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia, ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego, ubezpieczonym prowadzącym działalność pozarolniczą i osobom z nimi współpracującym, ubezpieczonym będącym duchownymi. Warto zaznaczyć, że płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych powinny ustalać uprawnienia do zasiłku macierzyńskiego jak również je wypłacać.

Na koniec należy wspomnieć, że roszczenie o wypłatę zasiłku macierzyńskiego przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. Jeżeli niezgłoszenie roszczenia o wypłatę zasiłku nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej, termin 6 miesięcy liczy się od dnia, w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia. Jeżeli niewypłacanie zasiłku w całości lub w części było następstwem błędu płatnika składek albo ZUS, roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 3 lat (art. 67 ZasiłkiU). Ponadto należy podkreślić, że zasiłek macierzyński wypłacany osobie, która nie nabyła uprawnienia do tego świadczenia lub wypłacony w wysokości wyższej od przysługującego świadczenia, podlega zwrotowi. Jednak zwrot nienależnego świadczenia jest uzależniony od świadomości co do braku podstawy wypłaconego świadczenia. Pobranie w dobrej wierze nienależnego zasiłku macierzyńskiego będzie miało takie znaczenie, że pracownica nie będzie zobowiązana do jego zwrotu (uchw. SN z 22.2.1979 r., V UZP 7/78).

Zasiłek macierzyński - podsumowanie

 Podsumowując:

  • Wysokość zasiłku macierzyńskiego zależy od złożonych przez pracownicę wniosków urlopowych związanych z rodzicielstwem i wynosi odpowiednio 100%, 80%, 60% podstawy wynagrodzenia;

  • Jeśli płatnik składek zgłasza do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 osób, zasiłek macierzyński jest wypłacany ze środków publicznych zgromadzonych w ZUS, prawo do tego świadczenia pieniężnego nie obciąża pracodawcy.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów