Zasiłek macierzyński - wszystko co należy wiedzieć

Zasiłek macierzyński jest świadczeniem przysługującym w związku z przyjściem na świat dziecka. Warunkiem otrzymania zasiłku nie jest jednak samo urodzenie dziecka - aby go otrzymać, należy dopełnić niezbędnych formalności. Jakie dokumenty należy złożyć u pracodawcy? Jak ustalić podstawę wymiaru zasiłku? Odpowiadamy poniżej.

Komu przysługuje zasiłek macierzyński?

Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje w przypadku:

• urodzenia dziecka,

• przyjęcia dziecka w wieku do 7 lat, a w przypadku dziecka, wobec którego odroczono obowiązek szkolny - do 10 roku życia, w celu przysposobienia bądź wychowania go jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej),

• gdy pracownica zatrudniona jest na umowę o pracę na czas określony, na czas wykonywania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, z którą umowa o pracę została przedłużona do dnia porodu.

Zasiłek macierzyński nie jest przeznaczony wyłącznie dla matki dziecka. Prawo do takiego świadczenia ma również ojciec lub inny członek rodziny. Jednakże przejęcie prawa do zasiłku następuje tylko w określonych przepisami prawa sytuacjach.

Rezygnacja matki z urlopu macierzyńskiego a zasiłek

Matka po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie może zrezygnować z dalszego pobierania zasiłku i wcześniej wrócić do pracy. W takim przypadku pozostała część urlopu macierzyńskiego,a co za tym idzie także i zasiłku, przysługuje ojcu dziecka.

Od 2016 roku istnieje również możliwość szybszej rezygnacji z urlopu macierzyńskiego, jeśli chodzi o matkę dziecka. Jednakże po 8 tygodniach możliwość zrzeczenia się tego prawa ma wyłącznie osoba legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Przekazanie urlopu następuje wyłącznie po przekazaniu odpowiednich dokumentów pracodawcom. Matka dziecka powinna złożyć:

• oświadczenie o rezygnacji z pozostałej części urlopu macierzyńskiego na rzecz ojca,

• wniosek o przywrócenie do pracy.

Tego rodzaju pismo należy dostarczyć nie później niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy.

Z kolei ojciec w swoim zakładzie pracy musi złożyć:

• wniosek o udzielenie pozostałej części urlopu,

• oświadczenie matki o rezygnacji z korzystania z tego świadczenia.

W tym przypadku formalności powinny zostać dopełnione maksymalnie na 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.

Zasiłek macierzyński - okres wypłaty

Zasiłek macierzyński jest wypłacany przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy za czas urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Świadczenie to przysługuje także za czas urlopu rodzicielskiego.

Wymiar urlopu macierzyńskiego oraz urlopu na warunkach macierzyńskiego zależny jest od liczby urodzonych przy jednym porodzie bądź przyjętych w tym samym czasie dzieci i wynosi:

• 20 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia jednego dziecka,

• 31 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia dwojga dzieci,

• 33 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia trojga dzieci,

• 35 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia czworga dzieci,

• 37 tygodni w przypadku urodzenia lub przyjęcia pięciorga i więcej dzieci.

Wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi, tak jak wymiar urlopu macierzyńskiego zależy od liczby dzieci. Od 2016 roku został on zwiększony poprzez włączenie do niego dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Obecnie urlop rodzicielski wynosi:

• 32 tygodnie w przypadku urodzenia lub przyjęcia jednego dziecka,

• 33 tygodnie w przypadku urodzenia lub przyjęcia dwojga bądź więcej dzieci.

Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego

Postawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego ustala się na takich samych zasadach, jak dla zasiłku chorobowego. Oznacza to, że podstawę stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres ostatnich 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym urodziło się dziecko lub przyjęto je na wychowanie o czym mówi art. 47 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Do tej podstawy wliczone są składki przysługujące za okresy miesięczne ale i także dłuższe, które zostały wypłacone przed powstaniem niezdolności do pracy.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego zależy od tego, czy wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego został złożony w odpowiednim terminie. Jeśli dostarczono go pracodawcy nie później niż 21 dni po porodzie, przez cały okres zarówno urlopu macierzyńskiego, jak i rodzicielskiego wyniesie on 80%. W przypadku, gdy pracodawca dostał wniosek po terminie, zasiłek macierzyński będzie wypłacany w wysokości:

1. 100% za czas urlopu macierzyńskiego oraz za część urlopu rodzicielskiego, a konkretnie przez:

• 6 tygodni urlopu rodzicielskiego - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka;

• 8 tygodni urlopu rodzicielskiego - w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci oraz w przypadku równoczesnego przyjęcia na wychowanie dwojga lub więcej dzieci;

• 3 tygodnie urlopu rodzicielskiego - w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka, w przypadku gdy ubezpieczony ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w minimalnym wymiarze wynoszącym 9 tygodni;

Jeżeli pracownica lub pracownik pobierający zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego, łączą korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który udzielił urlopu, zasiłek macierzyński ulega pomniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownica lub pracownik pracują w czasie korzystania z dodatkowego urlopu.

Przykład 1.

Pracownica urodziła drugie dziecko 3 grudnia 2015 r. i od tego dnia przebywała na urlopie macierzyńskim udzielonym do 21 kwietnia 2016 r. (140 dni). Od 4 lutego 2016 r. przebywała w szpitalu. W związku z tym, że wykorzystała okres 8 tygodni po porodzie (od 3 grudnia 2015 r. do 27 stycznia 2016 r.) i wystąpiła do pracodawcy o zakończenie urlopu macierzyńskiego od 4 lutego 2016 r. Od tego dnia o urlop macierzyński wystąpił ojciec dziecka. Matka przebywała w szpitalu do 24 kwietnia 2016 r. Ojciec dziecka ma prawo do reszty zasiłku niewykorzystanego przez matkę, czyli od 4 lutego do 21 kwietnia 2016 roku. Po wyjściu ze szpitala matka dziecka nie ma prawa do zasiłku macierzyńskiego, ponieważ łącznie został wypłacony za okres 140 dni (64 dni + 76 dni ).

Jakie dokumenty należy złożyć w ZUS aby otrzymać zasiłek macierzyński?

Dokumenty potrzebne do wypłaty zasiłku macierzyńskiego:

• zaświadczenie lekarskie stwierdzające przewidywaną datę porodu - za okres przed porodem;

• skrócony odpis aktu urodzenia - po porodzie;

• oświadczenie ubezpieczonej o urodzeniu pierwszego lub kolejnego dziecka,

• zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego.

W przypadku ustania zatrudnienia do wypłaty zasiłku macierzyńskiego matce dziecka niezbędne jest zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży w czasie trwania zatrudnienia oraz:

• świadectwo pracy lub inny dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji lub ogłoszenia upadłości pracodawcy;

• prawomocne orzeczenie sądu o rozwiązaniu stosunku pracy z naruszeniem przepisów prawa w razie niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy.

Do wypłaty zasiłku w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie konieczne są:

• oświadczenie o dacie przyjęcia dziecka na wychowanie;

• zaświadczenie o wystąpieniu do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub przyjęcia dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej,zawierające datę urodzenia dziecka.

Jeżeli zasiłek jest wypłacany przez ZUS, każdorazowo do jego wypłaty niezbędne jest dodatkowo zaświadczenie płatnika składek wystawione na druku:

• ZUS Z-3 - w przypadku pracowników;

• ZUS Z-3b - w przypadku ubezpieczonych wykonujących pozarolniczą działalność, ubezpieczonych współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz duchownymi;

• ZUS Z-3a - w przypadku pozostałych ubezpieczonych.