Wykonywanie określonych zawodów wymaga od pracowników posiadania odpowiednich kwalifikacji, kursów lub uprawnień zawodowych. Istnieje możliwość podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników w trakcie zatrudnienia, co wynika wprost z przepisów prawa pracy. Niniejszy tekst wyjaśni, jak przedstawia się sytuacja dotycząca uprawnień pracowników i czy możliwe jest dysponowanie uprawnieniami pracownika przez pracodawcę.
Regulacje dotyczące podnoszenia kwalifikacji zawodowych
Uprawnienie zawodowe najczęściej tyczy się zawodów regulowanych, czyli takich, które wymagają spełnienia określonych warunków przystąpienia do zawodu. Uprawnienia dotyczą m.in. geodety, architekta czy radcy prawnego.
Niektóre zawody wymagają uzyskania kwalifikacji do ich wykonywania, które nie zostały ściśle sformalizowane. Wymagane są np.: kurs operatora wózka widłowego, kurs kosmetyczny, szkolenie dla stylistów fryzur czy kurs trenera personalnego.
Obowiązek ustalenia warunków wynagradzania za pracę w regulaminie wynagradzania obciąża pracodawcę zatrudniającego co najmniej 50 pracowników nieobjętych zakładowym układem zbiorowym pracy ani ponadzakładowym układem zbiorowym pracy ustalającym warunki wynagradzania za pracę oraz przyznawania innych świadczeń związanych z pracą w zakresie i w sposób umożliwiający określanie, na jego podstawie, indywidualnych warunków umów o pracę. Pracodawca zatrudniający mniej niż 50 pracowników nieobjętych zakładowym układem zbiorowym pracy ani ponadzakładowym układem zbiorowym pracy ustalającym warunki wynagradzania za pracę oraz przyznawania innych świadczeń związanych z pracą w zakresie i w sposób umożliwiający określanie, na jego podstawie, indywidualnych warunków umów o pracę może ustalić warunki wynagradzania za pracę w regulaminie wynagradzania. Pracodawca, który zatrudnia co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników, nieobjętych zakładowym układem zbiorowym pracy ani ponadzakładowym układem zbiorowym pracy ustalającym warunki wynagradzania za pracę oraz przyznawania innych świadczeń związanych z pracą w zakresie i w sposób umożliwiający określanie, na jego podstawie, indywidualnych warunków umów o pracę, ustala warunki wynagradzania za pracę w regulaminie wynagradzania, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wystąpi z wnioskiem o jego ustalenie.
Regulamin wynagradzania może przewidywać również inne świadczenia związane z pracą i zasady ich przyznawania Regulamin wynagradzania obowiązuje do momentu objęcia pracowników zakładowym układem zbiorowym pracy lub ponadzakładowym układem zbiorowym pracy ustalającym warunki wynagradzania za pracę oraz przyznawania innych świadczeń związanych z pracą w zakresie i w sposób umożliwiający określanie, na jego podstawie, indywidualnych warunków umów o pracę. Treść regulaminu wynagradzania ustala pracodawca, a jeżeli działa u niego zakładowa organizacja związkowa, wówczas pracodawca uzgadnia z nią regulamin wynagradzania. Regulamin wynagradzania wchodzi w życie po upływie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy. Korzystniejsze dla pracowników postanowienia regulaminu wynagradzania z dniem jego wejścia w życie zastępują z mocy prawa dotychczasowe warunki umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy.
Warunki związane z kwalifikacjami zawodowymi pracowników zatrudnionych w państwowych jednostkach sfery budżetowej, jeżeli nie są oni objęci układem zbiorowym pracy, określi w drodze rozporządzenia – w zakresie niezastrzeżonym w innych ustawach do właściwości innych organów – minister właściwy do spraw pracy na wniosek właściwego ministra.
Podnoszenie kwalifikacji zawodowych i związane z tym przywileje
Podnoszenie kwalifikacji zawodowych to zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika. Pracownik we własnym zakresie może zdobywać dodatkowe uprawnienia. Przepisy prawa pracy dopuszczają także możliwość podnoszenia kwalifikacji z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.
Wymiar urlopu szkoleniowego wynosi:
- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych,
- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego,
- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie lub egzaminu zawodowego,
- 21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.
Urlop szkoleniowy jest udzielany pracownikowi w dni, które są dla niego dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Pracownik podnoszący swe kwalifikacje może otrzymać od pracodawcy dodatkowe świadczenia. Jako przykłady takich dodatkowych świadczeń należy wskazać finansowanie lub współfinansowanie kosztów kształcenia, przejazdów na szkolenie lub zajęcia, zakupu podręczników czy zakwaterowania.
Pracodawca musi zawrzeć z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe umowę w formie pisemnej określającą wzajemne prawa i obowiązki stron, chyba że pracodawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Umowa o podnoszenie kwalifikacji zawarta między pracodawcą a pracownikiem nie może zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy Kodeksu pracy.
- bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji;
- pracodawca rozwiąże z nim stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po ich ukończeniu, w terminie określonym w umowie o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych nie dłuższym niż 3 lata;
- w terminie określonym w umowie o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych nie dłuższym niż 3 lata pracownik rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z powodu mobbingu;
- w terminie określonym w umowie o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych nie dłuższym niż 3 lata pracownik rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracodawcy lub z powodu mobbingu, mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach.
Pracownik zdobywający lub uzupełniający wiedzę i umiejętności na zasadach innych może otrzymać zwolnienie z całości lub części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia albo urlop bezpłatny w wymiarze ustalonym w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i pracownikiem.
Dysponowanie uprawnieniami pracownika przez pracodawcę
Na etapie procesu rekrutacji pracodawca najczęściej uzyskuje informację o dodatkowych kwalifikacjach czy uprawnieniach pracownika. Zatrudniając go i zawierając z nim umowę o pracę, pracodawca określa w niej rodzaj pracy.
Zakres obowiązków pracownika pozwala na określenie tego, jakich czynności pracodawca może od niego wymagać. Nie jest konieczne, aby zakres obowiązków miał formę pisemną. Rekomenduje się jednak, żeby stosować właśnie tę formę, gdyż będzie to przydatne w razie jakichkolwiek sporów. Pracodawca może zlecić pracownikowi inne czynności niż wynikające z zakresu obowiązków, ale muszą one pozostawać w związku z rodzajem pracy, na którą umówiły się strony. Zgodnie z przepisami kp pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
Trzeba jednak pamiętać, że dokonywanie zmian w zakresie czynności oznaczające wykonywanie tego samego rodzaju umówionej pracy nie wymaga dokonywania zmiany umowy o pracę. Jednak gdyby czynności, które mają być wykonywane przez pracownika, wykraczały poza granice określonego w umowie o pracę rodzaju pracy, wówczas należy wprowadzić odpowiednią zmianę do umowy o pracę w drodze porozumienia lub wypowiedzenia zmieniającego.
Przykład 1.
Czy pan Wiesław może zlecić swojemu pracownikowi – panu Dariuszowi, który ma uprawnienia operatora wózka widłowego – wykonywanie pracy jako operator wózków widłowych, jeśli pan Dariusz dotychczas pracował na stanowisku pracownika administracyjno-biurowego? W tej sytuacji konieczna jest zmiana umowy i rodzaju pracy, a także związanego z tym zakresu czynności w drodze aneksu do umowy o pracę bądź wypowiedzenia zmieniającego.
Przykład 2.
Czy pan Janusz może zlecić swojemu pracownikowi – panu Igorowi, który jest zatrudniony na stanowisku operatora wózka widłowego – takiej pracy, jeśli kurs ten pan Igor realizował na własny koszt przed przyjęciem do pracy? W tej sytuacji pracodawca pana Igora może dysponować zdobytymi wcześniej uprawnieniami mężczyzny i zlecić mu taki rodzaj pracy.
Podsumowanie
Podsumowując, należy stwierdzić, że pracodawca może dysponować uprawnieniami pracownika, które zostały zdobyte wcześniej, jeśli ma to związek z rodzajem pracy i zakresem obowiązków na danym stanowisku, na którym pracownik pracuje i które zostało uregulowane w umowie o pracę.
