Kodeks cywilny dopuszcza różne możliwości zmierzające do wygaśnięcia zobowiązania. Do kodeksowych sposobów wygaśnięcia zobowiązania zaliczamy potrącenie, odnowienie oraz zwolnienie z długu.
Wygaśnięcie zobowiązania
Każda z form zmierzających do wygaśnięcia zobowiązania ma różny charakter. Cechą charakterystyczną potrącenia jest to, że dwie wierzytelności przysługujące dwóm osobom jednocześnie podlegają umorzeniu. Bezpośrednim skutkiem potrąconych wierzytelności będzie umorzenie potrąconych wierzytelności do wysokości tej spośród nich, która jest niższa. Inną instytucją, która powoduje wygaśniecie istniejącego zobowiązania przewidzianą przez kodeks cywilny jest instytucja odnowienia. Skutkiem odnowienia zobowiązania będzie zmiana przedmiotowo istotnych części umowy.
Oświadczenie woli złożone drugiej stronie stanowi ofertę zawarcia umowy o określonej treści. Oświadczenie woli zmierzające do zawarcia określonej umowy stanowi ofertę, jeżeli zawiera określone elementy przyszłej umowy. Zwolnienie z długu to instytucja prawa cywilnego zmierzającego do umorzenia zobowiązania. Instytucja ta polega na tym, że wierzyciel nie uzyska świadczenia jako zapłaty za zobowiązanie, a jego wierzytelność, z której zobowiązanie wynika zostanie w wyniku tej czynności umorzona.
Zgodnie z art. 508 Kodeksu cywilnego, zwanego dalej „kc” wynika, że do zwolnienia z długu dochodzi na podstawie umowy pomiędzy wierzycielem, a dłużnikiem. Kodeks cywilny nie zawiera warunków formalnych jakie powinna zawierać umowa o zwolnienie z długu. Jest to umowa zgodnie z którą wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Dochodzi do wygaśnięcia zobowiązania. Do zawarcia umowy wymagana jest złożenie zgodnego oświadczenia woli dwóch stron zobowiązania. Przez zawarcie umowy o zwolnienie z długu, wierzyciel rozporządza swoim prawem. Do zawarcia umowy nie jest wymagana żadna forma szczególna. Forma umowy może być dowolna, trzeba jednak pamiętać, że jeżeli oświadczenie woli zostało złożone w formie pisemnej, na podstawie art.77 w zw. z art. 74 kc, powinno być również złożone w formie pisemnej. Instytucja zwolnienia z długu może odnosić się jedynie do wierzytelności istniejących, ich wymagalność nie ma znaczenia. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 14.04.2016 r., II CSK 447/15, umowa o zwolnienie z długu dla swej ważności wymaga złożenia zgodnych oświadczeń woli. Istota zwolnienia z długu polega na tym, że wierzyciel zrzeka się wierzytelności, w wyniku czego zobowiązanie wygasa. Zwolnienie z długu ma na celu umorzenie zobowiązania bez rekompensaty dla wierzyciela. Do zwolnienia z długu dochodzi poprzez zawarcie umowy pomiędzy wierzycielem, a dłużnikiem. Oświadczenie złożone przez wierzyciela musi być zatwierdzone przez dłużnika. Do zwolnienia dochodzi w chwili zawarcia umowy. Instytucja zwolnienia z długu powoduje również wygaśnięcie wszystkich praw przysługujących wierzycielowi. Wygasają takie prawa jak ograniczone prawa rzeczowe.
Zwolnienie z długu jednego z dłużników solidarnych
W przypadku gdy mamy do czynienia z wielością dłużników solidarnych, zwolnienie z długu jednego ze współdłużników solidarnych bez udziału pozostałych współdłużników, wymaga podjęcia działania wobec pozostałych współdłużników. Wymagane jest wyłączenie wobec pozostałych współdłużników skutków takiej czynności. Pozostałym współdłużnikom solidarnym pozostaje roszczenie regresowe wobec tego ze współdłużników, który został zwolniony z długu.
Odpowiedzialność poręczyciela
Osoba fizyczna złożyła poręczenie przed bankiem za zobowiązania spółki jawnej wynikające z umowy kredytu. Po rozwiązaniu spółki przez wspólników, pomiędzy byłymi wspólnikami, a bankiem zawarto umowę o przyjęcie długu i reje strukturyzację długu”. Zgodnie z tą umową, zobowiązania spółki jawnej przejął jeden z jej byłych wspólników, zaś jeden z nich został zwolniony z długu.
Czy związku z tym odpowiedzialność poręczyciela jest nadal aktualna po zawarciu umowy czy wygasa?
Zgodnie z art. 881 kc poręczyciel ponosi odpowiedzialność na takiej samej zasadzie co dłużnik solidarny. Dłużnikowi solidarnemu przysługuje wobec współdłużników roszczenia regresowe. Zgodnie z art. 376 § 1 kc dłużnikowi solidarnemu, który spełnił świadczenie przysługuje wobec pozostałych współdłużników roszczenie regresowe. Jeżeli zobowiązanie spełnił poręczyciel, wstąpi on w prawa zaspokojonego wierzyciela. Dłużnicy solidarni za których złożonego poręczenie będą dłużnikami poręczyciela i odpowiadają wobec niego na takich samych zasadach, na jaki odpowiadają względem wierzyciela . Poręczyciel będzie następcą wierzyciela w zakresie wierzytelności wobec dłużnika, za którego poręczył. Zwolnienie z długu wobec jednego z współdłużników solidarnych ogranicza prawa poręczyciela jako potencjalnego nabywcy wierzytelności. Nie będzie dla niego ochroną zastosowanie mechanizmu zwolnienia wobec roszczeń regresowych zgłaszanych na podstawie art. 373 kc. Wyłączenie wobec poręczyciela ochrony przewidzianej dla współdłużników solidarnych , w razie poręczenia za dłużników solidarnych art. 373 kc nie znajdzie zastosowania w przypadku gdy wierzyciel będzie chciał zwolnić jednego z dłużników bez udziału poręczyciela.
Umowa zwolnienia z długu a odpowiedzialność cywilna posiadaczy pojazdów mechanicznych.
Umowa o zwolnienie z długu zawarta pomiędzy sprawcą wypadku komunikacyjnego a poszkodowanym nie będzie zwalniała z odpowiedzialności ubezpieczyciela, który ponosi odpowiedzialność z tytułu umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych-Wyrok SN z 30 maja 2014 r. III CSK 224/13. Poszkodowany obok roszczenia odszkodowawczego w ramach odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego ma dodatkowe roszczenie do sprawcy szkody, jeżeli ponosi odpowiedzialność deliktową. Poszkodowany ma dwa roszczenia, zaspokojenie jednego z tych roszczeń powoduje naprawienie szkody. Naprawienie szkody przez jednego z dłużników zwalnia pozostałych. W myśl art. 373 kc zwolnienie z długu przez wierzyciela jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem współdłużników. Złożenie przez pokrzywdzonego oświadczenia, iż zrzeka się przysługujących mu roszczeń w stosunku do sprawcy zdarzenia poza procesem jest traktowane jako zwolnienie się z długu. Zwolnienie to jednak nie zwalnia z odpowiedzialności ubezpieczyciela.
Podstawa prawna:
- Kodeks cywilny,
- Wyrok Sądu Najwyższego z 14.04.2016 r., II CSK 447/15.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
