Prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej do pewnego czasu wiązało się z bardzo dużym ryzykiem. Śmierć osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą jednoosobowo powodowało, iż po jej śmierci przedsiębiorstwo to przestawało funkcjonować. Bliscy zmarłego nie mogli kontynuować działalności gospodarczej po zmarłym przedsiębiorcy. Sytuację tę zmieniła ustawa o zarządzie sukcesyjnym. Ustawa z 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i inne ułatwienia związane z sukcesją przedsiębiorstw, zwana dalej „ustawą o zarządzie sukcesyjnym” zmieniła i uregulowała kwestie związane z sprawowaniem zarządu nad majątkiem jednoosobowej działalności gospodarczej w przypadku śmierci jednoosobowego przedsiębiorcy. Ustawa ta wprowadziła do polskiego porządku prawnego nowe zasady o ustanowieniu zarządcy sukcesyjnego. Zarząd sukcesyjny to forma tymczasowego zarządu przedsiębiorstwem prowadzonym przez jedną osobę, po jej śmierci. Ustanowienie zarządu sukcesyjnego umożliwia utrzymanie płynności działania, liczby osób zatrudnionych, utrzymane są dotychczasowe kontrakty. Dodatkowo istnieje możliwość uzyskania koncesji i zezwoleń.
Przedsiębiorstwo spadku
Przedsiębiorstwo spadku obejmuje składniki niematerialne i materialne przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, które stanowi mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci. Przedsiębiorstwo będzie też obejmowało składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej, nabyte przez zarządcę sukcesyjnego.
Zarządca sukcesyjny
Powołanie zarządcy sukcesyjnego następuje albo w drodze ustanowienia albo w drodze powołania. Przedsiębiorca może powołać i odwołać osobę zarządcy sukcesyjnego samodzielnie. Do ustanowienia zarządcy sukcesyjnego wymagane jest powołanie zarządcy sukcesyjnego, wyrażenie zgody przez osobę która zostaje wybrana na zarządcę na pełnienie tej funkcji, dokonanie wpisu do CEIDG zarządcy sukcesyjnego. Na zarządcę sukcesyjnego może być wybrana osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych.
Może zostać powołany poprzez wskazanie za życia przedsiębiorcy określonej osoby, która będzie pełniła funkcję zarządcy sukcesyjnego, albo wskaże, że z chwilą swojej śmierci wskazany przez niego prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym. Zarządcą sukcesyjnym może być jedna osoba.
Powołanie zarządcy sukcesyjnego następuje po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia lub europejskie poświadczenie spadku. Osoba która zostaje powołana na zarządcę sukcesyjnego składa przed notariuszem oświadczenie o braku prawomocne orzeczonych wobec niej zakazów pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. W okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego, a jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony – do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego czynności koniecznych do zachowania majątku lub możliwości prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku wykonuje małżonek zmarłego przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w spadku, spadkobierca ustawowy lub spadkobierca testamentowy.
Zasady wykonywania zarządu sukcesyjnego
Po ustanowieniu zarządcy sukcesyjnego w sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa, w spadku zarządca sukcesyjny posługuje się dotychczasową firmą przedsiębiorcy z dodaniem określenia „w spadku”. Zarząd sukcesyjny obejmuje zobowiązanie do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku.
Zarząd sukcesyjny nie może być przeniesiony, jednakże zarządca sukcesyjny może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub kilku czynności. Zarządca sukcesyjny działa w imieniu własnym, na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku.
Może być pozwany i pożywać w sprawach wynikających z wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej lub prowadzenia przedsiębiorstwa spadku. Bierze również udział w postępowaniach administracyjnych, podatkowych i sądowo administracyjnych. Zarządca dokonuje czynności zwykłego zarządu wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku. Zarządca sukcesyjny dokonuje czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu za zgodą wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. Jeżeli takiej zgody nie może uzyskać, zarządca sukcesyjny może wykonać czynność za zezwoleniem sądu.
Ograniczenie zarządu sukcesyjnego majątkiem osoby niemającej pełnej zdolności do czynności prawnych
Zarząd sukcesyjny majątkiem osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnych lub jest ograniczona może być ograniczony przez sąd opiekuńczy. Sąd określa, jakie czynności
w zakresie zarządu majątkiem osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnych albo ma ograniczoną zdolność nie mogą być przez zarządcę sukcesyjnego wykonane bez zezwolenia sądu.
Właściciele spadku mogą również żądać podziału i wypłaty zysku pomniejszonego o należności publicznoprawne i niepokryte straty z upływem roku od dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego i z końcem każdego kolejnego roku za rok poprzedni. Zysk będzie wypłacany w odpowiednich częściach właścicielom przedsiębiorstwa w spadku przez zarządcę sukcesyjnego. Zarządca sukcesyjny jest zobowiązany do wypłaty zaliczki na poczet przewidywanego zysku, na żądanie właścicieli przedsiębiorstwa w spadku.
Niezwłocznie po ustanowieniu zarządu sukcesyjnego zarządca sukcesyjny sporządza
i składa przed notariuszem wykaz inwentarza przedsiębiorstwa w spadku, obejmujący składniki przedsiębiorstwa w spadku z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili śmierci przedsiębiorcy, a także długi spadkowe które są związane z działalnością gospodarczą zmarłego przedsiębiorcy i ich wysokość według stanu z chwili śmierci przedsiębiorcy. Po wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego osoba, która pełniła funkcję zarządcy sukcesyjnego w chwili wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego wydaję przedsiębiorstwo
w spadku jego właścicielom, a jeżeli zarząd sukcesyjny wygasł przed uprawomocnieniem się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowaniem aktu poświadczenia dziedziczenia- osobie, która przyjęła spadek. Właściciel przedsiębiorstwa w spadku, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku w chwili wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, w terminie miesiąca od dnia, w którym dowiedział się o wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego może żądać od osoby, która była zarządcą sukcesyjnym w chwili wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego pisemnego sprawozdania z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku wraz ze wskazaniem stanu przedsiębiorstwa w spadku na chwilę wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.
Prowadzenie przedsiębiorstwa spadku
Od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego zarządca sukcesyjny wykonuje prawa
i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy, które wynikają z prowadzonego przez zmarłego przedsiębiorcę praw i obowiązków wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa spadku.
W okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego uprawnienia i obowiązki pracodawcy należą do zarządcy sukcesyjnego. Za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku solidarną odpowiedzialność ponoszą właściciele przedsiębiorstwa w spadku. W terminie trzech miesięcy od dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego, zarządca sukcesyjny może złożyć do organu administracji publicznej, który wydał decyzję związaną z przedsiębiorstwem wniosek o potwierdzenie możliwości wykonania tej decyzji.
Zbycie przedsiębiorstwa
Zgodnie z przepisami prawa przedsiębiorstwo może zostać zbyte. Nabywcą przedsiębiorcą może być każdy, kto na podstawie umowy kupna sprzedaży nabył przedsiębiorstwo. Przedsiębiorstwo może być wniesione jako wkład do innego przedsiębiorstwa.
Zarząd sukcesyjny w przypadku śmierci wspólnika spółki cywilnej
W przypadku gdy zastrzeżono, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki cywilnej na jego miejsce i został ustanowiony zarząd sukcesyjny, prawa spadkobierców wspólnika w spółce będzie wykonywał zarządca sukcesyjny. Do obowiązków zarządcy sukcesyjnego będzie należało prowadzenie spraw spółki oraz reprezentowanie ją na zewnątrz na zasadach obowiązujących zmarłego wspólnika. W przypadku, gdy nie ustanowiono zarządcy sukcesyjnego, z chwilą śmierci wspólnika jego spadkobiercy wejdą do spółki na jego miejsce wówczas, gdy pozostali wspólnicy wyrażą na to zgodę.
Zarządca sukcesyjny prowadzi sprawy spółki oraz reprezentuje ją na zasadach obowiązujących zmarłego wspólnika od dnia wyrażenia zgody przez pozostałych wspólników. Zarządca sukcesyjny niezwłocznie po ustanowieniu zawiadamia pozostałych wspólników na piśmie. Każdy z pozostałych wspólników może wrazić sprzeciw w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o ustanowieniu zarządu sukcesyjnego.
Wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego
Zarząd sukcesyjny wygasa z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy, jeżeli żaden ze spadkobierców przedsiębiorcy nie przyjął spadku ani zapisobierca windykacyjny nie przyjął zapisu windykacyjnego, z dniem nabycia przedsiębiorstwa w spadku w całości przez jedną osobę, upływem miesiąca od dnia wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z CEDIG, dniem ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa, dniem dokonania działu spadku, upływem dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy.
Podstawa prawna:
Ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwa osoby fizycznej i inne ułatwienia związane z sukcesją przedsiębiorstw z 5 lipca 2018 r. (Dz.U. 2021.170 z dnia 2021.01.27.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
