Zwolnienie z długu a cofnięcie pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia

Zwolnienie z długu to rodzaj umowy między dłużnikiem a wierzycielem. Cofnięcie pozwu i zrzeczenie się roszczenia to instytucja o charakterze procesowym regulowana przez Kodeks postępowania cywilnego. Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się, na czym polegają obie instytucje i jaki mają ze sobą związek!

Cofnięcie pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia

Pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku.

Na żądanie pozwanego powód zwraca mu koszty, jeżeli sąd już przedtem nie orzekł prawomocnie o obowiązku ich uiszczenia przez pozwanego.

W razie cofnięcia pozwu poza rozprawą przewodniczący odwołuje wyznaczoną rozprawę i o cofnięciu zawiadamia pozwanego, który może w terminie 2-tygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów.

Gdy skuteczność cofnięcia pozwu zależy od zgody pozwanego, niezłożenie przez niego oświadczenia w tym przedmiocie w powyższym terminie uważa się za wyrażenie zgody.

W odniesieniu do weryfikacji cofnięcia pozwu przez sąd orzecznictwo wskazuje, że: „Ingerencja sądu w przedmiocie decyzji powoda o cofnięciu pozwu winna być umiarkowana. Powód jest bowiem »gospodarzem procesu« i to on decyduje, czy chce ten proces prowadzić dalej, czy też nie. Cofnięcie pozwu stanowi wyraz rezygnacji strony z poszukiwania ochrony własnego roszczenia. Jest przejawem odwołalności czynności procesowych i działaniem strony realizującej procesowe uprawnienie do pozbawienia własnej czynności procesowej jej skuteczności prawnej. Stanowi ono zatem realizację zasady dyspozycyjności i oznacza rezygnację powoda z rozpoznania określonego żądania w danym procesie” – postanowienie Sądu Okręgowego w Olsztynie z 2 lutego 2015 roku, IX Ca 91/15.

Warto mieć na uwadze fakt, że uzależnienie zrzeczenia się roszczenia od czegokolwiek, co według oceny powoda ma znaczenie, powoduje, że oświadczenie takie nie stanowi samo w sobie już o rezygnacji z przeprowadzenia procesu. Cofnięcie pozwu jest oświadczeniem woli w charakterze stanowczym.

Cofnięcie pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia powoduje skutki w obszarze prawa materialnego. Powstaje w ten sposób nowa sytuacja dla cofającego, odpowiadająca sytuacji wierzyciela z przedawnionej wierzytelności.

Zgodnie z orzecznictwem: „Istota zrzeczenia się roszczenia towarzyszącego cofnięciu pozwu w trybie art. 203 § 1 kpc oznacza rezygnację z kontynuacji danego procesu oraz udzielone pozwanemu zapewnienie, że nigdy już nie będzie »pozywany« o to roszczenie. Zrzeczenie się roszczenia w ujęciu kodeksu postępowania cywilnego nie oznacza jednak, że powód nie będzie mógł prowadzić egzekucji na podstawie uzyskanego przed tym zrzeczeniem tytułu egzekucyjnego obejmującego takie roszczenie, a z uwagi na którą to okoliczność kontynuowanie procesu sądowego uznał za zbędne i dlatego cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia” – wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie – I Wydział Cywilny z 30 maja 2014 roku, I ACa 91/14.

Sąd zwraca powodowi:

• połowę uiszczonej opłaty od pisma cofniętego przed rozpoczęciem posiedzenia, na które sprawa została skierowana;
• całą uiszczoną opłatę od pisma cofniętego, jeżeli cofnięcie nastąpiło przed wysłaniem odpisu pisma innym stronom, a w braku takich stron – przed wysłaniem zawiadomienia o terminie posiedzenia.

Sąd z urzędu zwraca stronie także całą uiszczoną opłatę od pozwu o rozwód lub separację albo wniosku o separację w razie cofnięcia pozwu lub wniosku na skutek pojednania się stron w pierwszej instancji. W razie pojednania się stron przed zakończeniem postępowania apelacyjnego zwraca się połowę uiszczonej opłaty od apelacji.

Odwołanie cofnięcia pozwu

Zgodnie z orzecznictwem: „Odwołanie cofnięcia pozwu jest dopuszczalne w razie istnienia uzasadnionych, istotnych przyczyn, dopóki postępowanie, w którym czynność ta została dokonana, nie zostało jeszcze – w następstwie tej czynności – prawomocnie umorzone. Podlega ono kontroli sądu” – postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 15 marca 2023 r., II CSKP 1046/22.

Potencjalne podstawy odwołania cofnięcia pozwu:

• oświadczenie woli o cofnięciu pozwu złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych;
• oświadczenie woli o cofnięciu pozwu złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze;
• w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli o cofnięcia pozwu. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny);
• kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Zgodnie z orzecznictwem: „Odwołanie oświadczenia procesowego strony o cofnięciu pozwu i zrzeczeniu się roszczenia (art. 203 § 1 kpc) z powołaniem się na błąd (art. 84, 86 i 88 kc) możliwe jest jedynie do chwili uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania przewidzianego w art. 203 § 4 kpc” – wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 11 lutego 2011 roku, I CSK 252/10.

Zwolnienie z długu – różnice względem zrzeczenia się roszczenia

Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje.

Zrzeczenie się roszczenia jest uregulowane w ramach prawa procesowego, ale jest podobne do zwolnienia z długu, które stanowi regulację Kodeksu cywilnego – prawa materialnego.

Należy zauważyć, że zwolnienie z długu jest umową i musi być zaakceptowane przez dłużnika.

W przypadku wytoczenia powództwa po uprzednim zrzeczeniu się roszczenia lub zwolnieniu z długu skutek procesowy jest taki sam, tj. powództwo podlega oddaleniu jako niezasadne.

Zgodnie z orzecznictwem: „Zrzeczenie się roszczenia w procesie cywilnym nie zwalnia z długu, a powoduje, iż powód nie może ponownie dochodzić tego samego roszczenia w oparciu o te same okoliczności i od tego samego pozwanego – co określane jest skutkiem procesowym zrzeczenia się roszczenia. Roszczenie materialne powiązane z roszczeniem procesowym, którego zrzeczono się w toku procesu, choć nie wygasa, staje się jednak niezaskarżalne (»naturalne«), z czym wiążą się określone konsekwencje materialnoprawne, polegające na pozbawieniu takiego roszczenia ochrony sądowej” – wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi – I Wydział Cywilny z 29 listopada 2018 roku, I ACa 107/18.