Aport przedsiębiorstwa - warto wiedzieć!

Przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą, często zmieniają jej formę. W wielu przypadkach dotychczasowe przedsiębiorstwo jest restrukturyzowane i przystosowane do innej dziedziny. W praktyce zdarza się, że tylko część przedsiębiorstwa jest faktycznie przekształcana. Jak przebiega aport przedsiębiorstwa? Jakie obowiązki czekają w związku z przeniesieniem firmy? Jakie koszty ponoszą podatnicy? Tego dowiesz się naszego artykułu!

Pojęcie przedsiębiorstwa

Przepisy prawa podatkowego nie zawierają definicji przedsiębiorstwa i odsyłają w tym względzie do przepisów prawa cywilnego. Zgodnie z art. 551 Kodeksu cywilnego przedsiębiorstwo zdefiniowano jako zorganizowany zespół czynników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5. koncesje, licencje i zezwolenia;
6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8. tajemnice przedsiębiorstwa;
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zawarte przez ustawodawcę określenie „w szczególności” wskazuje, że zawarte w tym przepisie wyliczenie ma charakter katalogu otwartego i jest przykładowe. Oznacza to, że do rozstrzygnięcia, czy zbywany zespół składników materialnych i niematerialnych stanowi przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 KC, decyduje wyłącznie to, czy zbywane składniki umożliwiają spełnianie wszystkich dotychczasowych funkcji przedsiębiorstwa. W konsekwencji o przedsiębiorstwie mówić można wyłącznie w kontekście składników, które:

• są zorganizowane,
• stanowią pewien zespół,
• wykorzystywane są do prowadzenia działalności gospodarczej.

Wyłączenie z opodatkowania podatkiem VAT aportu przedsiębiorstwa

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z o podatku od towarów i usług (dalej jako ustawa o VAT) opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów w myśl art. 7 ust. 1 ustawy o VAT rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Z kolei przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 (co wynika z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT) rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Jednocześnie przepisy art. 6 ustawy o VAT wskazują na wyłączenia określonych czynności spod zakresu stosowania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Są tutaj wskazane te czynności, które co do zasady należą do grupy czynności podlegających opodatkowaniu, mieszcząc się w zakresie odpłatnej dostawy towarów czy też odpłatnego świadczenia usług. Z uwagi jednakże na stosowne wyłączenie aport przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa nie jest opodatkowany podatkiem VAT. Tym samym czynności te, chociaż można je zakwalifikować jako odpłatną dostawę towarów czy też odpłatne świadczenie usług, nie podlegają opodatkowaniu.

Zgodnie z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Wyłączenie stosowania ustawy o VAT przewidziane w przepisie art. 6 pkt 1 ustawy obejmuje te czynności, które zostały zrównane z pojęciem dostawy towarów, których przedmiotem jest przedsiębiorstwo lub zorganizowana część przedsiębiorstwa.

Aport przedsiębiorstwa nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. W wielu sytuacjach jakiś przedmiot przedsiębiorstwa zostaje wyłączony. Powyższą sytuację wyjaśnia Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacja indywidualna z 28 lutego 2018 r., w której stwierdza:

„W praktyce obrotu gospodarczego zdarzają się sytuacje, w których niektóre elementy przedsiębiorstwa podlegają wyłączeniu z transakcji sprzedaży. Jednak nawet w takim przypadku, składniki materialne i niematerialne wchodzące w skład przedsiębiorstwa powinny pozostawać ze sobą we wzajemnych relacjach w taki sposób, by można było o nich mówić jako o zespole, a nie tylko zbiorze pewnych elementów. Decydujące zatem jest to, aby w zbywanym majątku zachowane zostały funkcjonalne związki pomiędzy poszczególnymi składnikami w sposób umożliwiający kontynuowanie określonej działalności”.

Aport przedsiębiorstwa - opodatkowanie podatkiem dochodowym

Zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako ustawa o PIT) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W tym miejscu należy wskazać, że w przypadku aportu wnoszonego do spółki osobowej jego wniesienie nie powoduje przyrostu majątkowego po stronie wnoszącej go osoby. W zamian za wniesiony aport osoba fizyczna otrzymuje bowiem jedynie uprawnienia do udziału w zyskach i stratach spółki oraz prawa związane z prowadzeniem spółki, a także wpływaniem na jej działalność. Prawa tego typu, mimo że istotnie posiadają wartość materialną, nie stanowią ceny nabycia, wspólnik nabywa bowiem całokształt praw i obowiązków związanych z uczestnictwem w przedsięwzięciu gospodarczym sfinalizowanym w ramach spółki.

Aby mówić o sytuacji odpłatnego zbycia, w zamian za świadczenie polegające na wniesieniu aportu osoba wnosząca winna otrzymać ekwiwalent świadczenia w postaci zapłaty ceny nabycia. Sytuacja tego typu miałaby miejsce w razie sprzedaży przedmiotu aportu. W związku z tym wniesienie aportu do spółki osobowej nie rodzi z tego tytułu obowiązku podatkowego, jest to czynność prawna neutralna podatkowo.

Podobne stanowisko zostało wyrażone 2 czerwca 2017 r. przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej i stwierdzono w nim:

„W przypadku wniesienia aportu do spółki mającej osobowość prawną u podatnika powstaje przychód w wysokości wartości wkładu określonego w statucie lub umowie spółki, a w razie ich braku w wartość wkładu określoną w innym dokumencie o podobnym charakterze – w przypadku wniesienia do spółki wkładu niepieniężnego, jeżeli jednak wartość ta jest niższa od wartości rynkowej tego wkładu albo wartość wkładu nie została określona w statucie, umowie albo innym dokumencie o podobnym charakterze, za przychód uważa się wartość rynkową takiego wkładu określoną na dzień przeniesienia własności przedmiotu wkładu niepieniężnego obejmowanych w zamian za aport akcji lub udziałów. Jednakże, w przypadku objęcia udziałów w zamian za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa, przychód ten zwolniony jest z opodatkowania, na mocy art 21 ust.1 pkt 109 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”.

Wniesienie aportu jest w konkluzji neutralne podatkowo. Jednak dokonując aportu przedsiębiorstwa, należy sprawdzić, czy przekazywane składniki majątkowe rzeczywiście spełnia warunki przedsiębiorstwa w rozumieniu prawa cywilnego.