Według art. 14 ust. 2 pkt 8 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przedsiębiorca powinien wliczyć do przychodów wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczonych zgodnie z art. 11 ust. 2–2b, z zastrzeżeniem art. 21 ust. 1 pkt 125, czyli ryczałtu energetycznego dla kombatantów.
Czym jest użyczenie
Pojęcie użyczenia zostało wyjaśnione w Kodeksie Cywilnym. Zgodnie z tymi przepisami użyczenie jest umową, przez którą użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Przedmiotem takiej umowy mogą być maszyny, sprzęt komputerowy, samochód a nawet nieruchomości.
Kodeks Cywilny nie zastrzegł żadnej formy szczególnej dla zawarcia umowy użyczenia. W celach dowodowych wskazane jest jednak, by umowa ta zawarta była w formie pisemnej. Do faktycznego zawarcia umowy dochodzi najczęściej poprzez wydanie rzeczy biorącemu.
Przedmiot użyczenia może stanowić każda rzecz, zarówno oznaczona co do tożsamości, jak i co do gatunku, o ile tylko nadaje się do używania. Użyczenie może dotyczyć również części składowej rzeczy.
Na podstawie umowy użyczenia przedsiębiorca może za darmo dysponować użyczonym majątkiem w prowadzonej przez siebie działalności. Takie nieodpłatne korzystanie jest zdecydowanie korzyścią dla przedsiębiorcy, czyli przychodem z działalności gospodarczej, od którego należy zapłacić podatek. Podatnik, w oparciu o ogólne zasady wyceny, sam powinien ustalić wartość używanego składnika majątku i naliczyć właściwą kwotę podatku.
Jak ustalić wartość nieodpłatnego świadczenia
Zgodnie z art. 11 wartość pieniężną świadczeń w naturze, z zastrzeżeniem art. 12 ust. 2, określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu, stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania.
Wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:
- jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia – według cen stosowanych wobec innych odbiorców,
- jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – według cen zakupu,
- jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku – według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku,
- w pozostałych przypadkach – na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu, stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
Jeżeli świadczenia są częściowo odpłatne, przychodem podatnika jest różnica pomiędzy wartością tych świadczeń, ustaloną według zasad wyżej określonych, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.
Konieczność zapłaty podatku zmniejsza atrakcyjność użyczenia. Przewidziano jednak sytuacje, kiedy od wartości wynikającej z umowy użyczenia nie trzeba naliczać podatku dochodowego. Zgodnie z ustawą o PIT od podatku dochodowego zwolniona jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, które otrzymano od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej, w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Przepis ten oznacza, iż umowa użyczenia zawarta z osobami zaliczonymi do I i II grupy nie powoduje powstania przychodu z działalności gospodarczej po stronie przedsiębiorcy, który bierze rzecz w użyczenie, a więc tym samym nie powstaje obowiązek podatkowy.
I grupa podatkowa obejmuje: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Do II grupy zalicza się natomiast: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.
Wydatki związane z użyczonym majątkiem stanowią koszt podatkowy
Podczas użytkowania nieodpłatnie użyczonych środków trwałych, przedsiębiorca może zaliczać do kosztów wydatki poniesione w związku z ich utrzymaniem. Warunkiem takiego zaliczenia jest faktyczny związek wydatków z osiąganymi przychodami. W takiej sytuacji przydatna jest właśnie pisemna umowa użyczenia, w której określone będą koszty, jakie powinien pokrywać biorący w używanie. Przykładowo w przypadku samochodu osobowego będą to m.in. koszty eksploatacji, konserwacji czy też drobnych napraw. Należy pamiętać, iż nie można zaliczyć do kosztów np. podatku od środków transportu, kosztów ubezpieczenia czy innych opłat związanych z własnością lub posiadaniem środka transportu. W przypadku użyczenia samochodu osobowego nie można zapomnieć o obowiązku prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu, ponieważ dzięki temu możliwe jest zaliczenie wydatków eksploatacyjnych do kosztów uzyskania przychodów.
Nieodpłatne użyczenie jest bez wątpienia korzyścią majątkową i przychodem dla przedsiębiorcy. Nie należy jednak zapominać, że taka umowa niesie za sobą zarówno korzyści jak i obowiązki, które należy spełnić, aby bezpiecznie korzystać z nieodpłatnych świadczeń.
