Dodatek aktywizacyjny - komu przysługuje?

Dodatek aktywizacyjny jest formą finansowego wsparcia osób, które w trakcie pobierania zasiłku dla bezrobotnych podjęły zatrudnienie. Gwarantuje go Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Stanowi rodzaj gratyfikacji dla osób bezrobotnych, które podjęły trud i same znalazły sobie pracę, a także tych, które zdecydowały się przyjąć pracę oferowaną przez powiatowy urząd pracy, jednak ich wynagrodzenie jest niższe niż minimalne. Jakie warunki musi spełnić osoba bezrobotna, aby otrzymać dodatek aktywizacyjny? Jak długo i w jakiej wysokości jest wypłacany? Jak się o niego ubiegać? Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się więcej.

Komu przysługuje dodatek aktywizacyjny?

Zgodnie z art. 48 ustawy dodatek aktywizacyjny przysługuje osobie bezrobotnej z prawem do zasiłku, która:

• w wyniku skierowania przez powiatowy urząd pracy podjęła zatrudnienie w wymiarze niższym niż pełny etat i otrzymuje wynagrodzenie niższe niż minimalne;

• z własnej inicjatywy podjęła zatrudnienie lub inną pracę zarobkową.

Kluczową kwestią warunkującą uzyskanie dodatku aktywizacyjnego jest posiadanie przez bezrobotnego prawa do zasiłku

Przypomnijmy, że zasiłek dla bezrobotnych przysługuje obecnie osobie, która:

• zarejestrowała się jako osoba bezrobotna i 

• w okresie 18 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania była zatrudniona na podstawie umowy o pracę lub świadczyła usługi na podstawie umowy zlecenia albo prowadziła działalność gospodarczą przez minimum 12 miesięcy i opłacała z tego tytułu składki na Fundusz Pracy od kwoty co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę. 

Zatem zgodnie z tą definicją nie mają prawa do zasiłku osoby zatrudnione na niepełny etat, które nie osiągały ustawowego minimum oraz osoby, które prowadząc działalność gospodarczą, opłacały tzw. mały ZUS, czyli składki ZUS obliczane od podstawy wynoszącej 30% minimalnego wynagrodzenia. Zasiłek dla bezrobotnych można otrzymywać przez okres 6 lub 12 miesięcy, który zależy od stopy bezrobocia w regionie oraz innych czynników, takich jak np. ukończenie 50 roku życia czy posiadanie dzieci na utrzymaniu, podczas gdy drugi rodzic jest także bezrobotny. W tych przypadkach zasiłek dla bezrobotnych przysługuje przez 12 miesięcy. 

Reasumując, jeżeli osoba bezrobotna w okresie pobierania zasiłku wynoszącym, w zależności od wymienionych wyżej czynników, 6 lub 12 miesięcy podejmie zatrudnienie z własnej inicjatywy lub zostanie zatrudniona w wyniku skierowania przez PUP, ale nie zarabia minimalnego wynagrodzenia za pracę, ma prawo do rekompensaty pieniężnej w postaci dodatku aktywizacyjnego.

Ile wynosi dodatek aktywizacyjny?

W przypadku, gdy osoba bezrobotna podejmie pracę w wyniku skierowania przez PUP i zostanie zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy, a jej wynagrodzenie będzie niższe od minimalnego, dodatek aktywizacyjny będzie przysługiwał w wysokości stanowiącej różnicę między minimalnym wynagrodzeniem za pracę obowiązującym w danym roku a otrzymywanym wynagrodzeniem, jednak nie więcej niż 50% zasiłku dla bezrobotnych.

Przykład 1.

Pani Zofia ma 51 lat i posiada 30-letni staż pracy. Jest osobą bezrobotną z prawem do zasiłku przez 12 miesięcy, który wynosi 1017,36 brutto przez pierwsze 90 dni, a następnie 798,84 brutto. Po 30 dniach, w wyniku skierowania otrzymanego z urzędu pracy, pani Zofia otrzymała pracę na pół etatu z wynagrodzeniem 1125,00 zł brutto. W tej sytuacji należy się jej dodatek aktywizacyjny przez kolejne 2 miesiące w wysokości 508,68 brutto oraz 399,42 brutto przez następne 9 miesięcy. 

Jeżeli osoba bezrobotna sama z własnej inicjatywy podejmie pracę, wówczas dodatek aktywizacyjny przysługuje w wysokości stanowiącej różnicę między minimalnym wynagrodzeniem za pracę a otrzymywanym wynagrodzeniem, nie większej jednak niż 50% zasiłku. W tej sytuacji dodatek aktywizacyjny przysługuje przez połowę okresu, na jaki został przyznany zasiłek dla bezrobotnych. 

Przykład 2.

Pan Marek znalazł sobie sam pracę, w trakcie gdy przysługiwał mu zasiłek dla bezrobotnych. Udało mu się podjąć zatrudnienie po dwóch miesiącach od zarejestrowania w PUP. Ma 10-letni staż pracy i został mu przyznany zasiłek na 6 miesięcy w kwocie 847,80 zł przez pierwsze 3 miesiące oraz 665,70 przez kolejne 3 miesiące. Pan Marek w nowej pracy otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 3500 zł brutto. W jego przypadku dodatek aktywizacyjny będzie wynosił:

3500 - 2250 = 1250

Jednak dodatek aktywizacyjny nie może być większy niż 50% zasiłku, dlatego też pan Marek przez 1 miesiąc otrzyma 423,90, a przez kolejne 2 miesiące dodatek będzie wynosił 332,85. Będzie go otrzymywał tylko przez 3 miesiące, gdyż w tym przypadku dodatek przysługuje przez połowę okresu, na jaki został przyznany zasiłek dla bezrobotnych.

Na jakich zasadach jest wypłacany dodatek aktywizacyjny?

Zasady wypłacania dodatku aktywizacyjnego reguluje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu przyznawania zasiłku dla bezrobotnych, stypendium i dodatku aktywizacyjnego. Czytamy w nim, że dodatek aktywizacyjny jest przyznawany po udokumentowaniu podjęcia zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej oraz wysokości osiąganego zatrudnienia od dnia złożenia wniosku do:

• ostatniego dnia przysługiwania zasiłku dla bezrobotnych przypadającego w okresie zatrudnienia w przypadku, gdy praca została podjęta w wyniku skierowania bezrobotnego przez urząd pracy i osoba skierowana została zatrudniona na niepełny etat, osiągając tym samym mniej niż minimalne wynagrodzenie;

• ostatniego dnia połowy okresu przysługiwania zasiłku dla bezrobotnych przypadającego w okresie zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej, w przypadku podjęcia pracy z własnej inicjatywy.

Przy ustalaniu kwoty dodatku za niepełny miesiąc dzieli się jego kwotę przez 30 i mnoży przez liczbę dni kalendarzowych przysługujących w okresie, za który to świadczenie przysługuje.

Kiedy nie przysługuje dodatek aktywizacyjny?

Są jednak sytuacje, gdy dodatek aktywizacyjny nie należy się mimo podjęcia pracy przez osobę bezrobotną. Nie przysługuje w przypadku: 

• skierowania bezrobotnego przez powiatowy urząd pracy do prac interwencyjnych, robót publicznych lub na stanowisko pracy, którego koszty wyposażenia lub doposażenia zostały zrefundowane;

• podjęcia przez bezrobotnego z własnej inicjatywy zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej u pracodawcy, u którego był zatrudniony lub dla którego wykonywał inną pracę zarobkową bezpośrednio przed zarejestrowaniem jako bezrobotny;

• podjęcia przez bezrobotnego z własnej inicjatywy zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej za granicą;

• przebywania na urlopie bezpłatnym.

Jest to katalog zamknięty i brakuje podstaw prawnych, aby odmówić prawa do dodatku aktywizacyjnego np. w sytuacji, gdy bezrobotny podjął pracę, a następnie miał kilkudniową przerwę w zatrudnieniu i podpisał kolejną umowę z tym samym pracodawcą. Nieraz bowiem tak się dzieje, że pracodawca z różnych względów podpisuje umowę z pracownikiem po kilku dniach od zakończenia poprzedniej. Taki przypadek był rozpatrywany w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 28 lutego 2017 r., w którym to Sąd stwierdził, że „ustawodawca w powołanym przepisie art. 48 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy nie wymaga nieprzerwanego zatrudnienia, lecz podjęcia go i wykonywania z własnej inicjatywy bezrobotnego”. W wyroku tym ponadto WSA wskazał, że „niewątpliwie instytucja dodatku aktywizacyjnego ma na celu wspieranie rynku pracy, w szczególności osób bezrobotnych, które z własnej inicjatywy podejmują zatrudnienie rezygnując z przysługujących im praw z tytułu bezrobocia. Istotą dodatku aktywizacyjnego jest to, że zawsze przyznawany jest osobie, która już utraciła status osoby bezrobotnej z powodu podjęcia zatrudnienia. Nie jest to zatem instytucja nierozerwalnie związana z posiadaniem statusu bezrobotnego, gdyż wówczas nie można byłoby jej stosować wobec osób podejmujących zatrudnienie. Warunkiem wymaganym do przyznania dodatku jest jedynie uprzednie posiadanie statusu bezrobotnego i prawa do zasiłku”. 

Dodatek aktywizacyjny a ulga podatkowa?

Jeżeli pracownik pobiera dodatek aktywizacyjny, to należy pamiętać, że z tego tytułu urząd pracy pomniejsza należny podatek dochodowy o ulgę podatkową, co oznacza, że w zakładzie pracy taka ulga nie może być rozliczana. Stanowi tak art. 35 ust. 1, pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, według którego świadczenie wypłacane z Funduszu Pracy, a z takiego funduszu jest właśnie wypłacany dodatek aktywizacyjny, podlega opodatkowaniu. Zgodnie z ust. 5 tego artykułu świadczenie to pomniejsza się o ulgę podatkową. Zatem kiedy pracownik pobiera dodatek aktywizacyjny, pracodawca nie powinien zmniejszać należnego podatku o kwotę ulgi podatkowej. Będzie to możliwe dopiero w miesiącu następującym po ostatnim miesiącu pobierania przez pracownika dodatku aktywizacyjnego.