Dodatek za pracę w szkodliwych warunkach nie jest uregulowany w ogólnych przepisach prawa pracy. Pracodawca nie ma odgórnego obowiązku jego wypłaty. Zatem jedynie dobrowolna decyzja w kwestii dodatku przez pracodawcę lub wpisanie tego obowiązku w poczet przepisów wewnątrzzakładowych uprawnia w pewien sposób pracownika do zgłoszenia roszczenia. Przyjrzyjmy się kiedy i w jakich okolicznościach pracownik może liczyć na tego typu pieniądze.
Czym są szkodliwe warunki pracy?
Definicji szkodliwych warunków pracy nie znajdziemy w ustawie Kodeks Pracy. Mimo że pojęcie prac w warunkach szkodliwych nie zostało oficjalnie zdefiniowane, przyjmuje się, że praca taka przebiega w kontakcie z czynnikami szkodliwymi.
Czynnik szkodliwy to taki, którego oddziaływanie na pracownika prowadzi lub może spowodować ujemne zmiany w stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń. Należą do tej grupy te czynniki, w odniesieniu do których ustalone zostały dopuszczalne wartości, a więc: czynniki chemiczne, pyły i czynniki fizyczne, takie jak hałas, drgania, mikroklimat gorący bądź zimny, promieniowanie optyczne czy pola elektromagnetyczne.
Dokonując analizy przepisów, przy wyżej wskazanych pojęciach można zdefiniować, w których przypadkach prace powinny być uznawane za wykonywane w szkodliwych warunkach.
Za prace w warunkach szkodliwych należy uznać pracę:
- w warunkach narażenia na działanie pyłów niewywołujących zwłóknienia tkanki płucnej;
- w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stała temperatura efektywna powyżej, powyżej 25o C lub poniżej 10o C,
- w warunkach natężenia hałasu przekraczającego dopuszczalne normy
- w kontakcie (styczności) z materiałem zakaźnym lub chorymi zakaźnie ludźmi lub zwierzętami,
- w warunkach narażenia na działanie pól elektromagnetycznych wysokiej częstotliwości w zakresie od 0,1 do 300000 MHz w strefie zagrożenia.
Dodatek za pracę w szkodliwych warunkach 2024
Dodatek przysługujący pracownikowi narażonemu na działanie czynników szkodliwych, które w dłuższym czasie mogą spowodować obniżenie jego sprawności fizycznej i psychicznej lub spowodować zmianę w stanie zdrowia skutkującą chorobą zawodową zwany jest dodatkiem za pracę w szkodliwych warunkach. Dodatek wypłacany jest na zasadzie dobrowolności, która to pozostaje w gestii pracodawcy.
Obowiązkiem pracodawcy jest dbanie o bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Tym samym pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia pracownikom takich warunków pracy, które nie wpływają negatywnie na zdrowie pracowników. Jeśli pracodawca nie jest w stanie zapewnić pracownikom pracy bez warunków będą wpływać w sposób szkodliwy na pracowników, ma on możliwość przyznania pracownikom w pewnym sensie za to rekompensaty.
Pracodawca może wprowadzić dodatek za pracę w szkodliwych warunkach np. w układzie zbiorowym, w regulaminie wynagradzania, czy przykładowo przy użyciu pragmatyk służbowych. Praktyka wskazuje, że pracodawcy, którzy zdecydowali się na wprowadzenie dodatku za pracę w warunkach szkodliwych, różnicują czas jego otrzymywania. Jedni praktykują czas określony a inni wprowadzają dodatki na czas nieokreślony.
Bardzo często wprowadza się również skalę czy stopnie szkodliwości, od czego warunkuje się wysokość dodatku. Podobnie jak sama decyzja o wprowadzeniu dodatku, tak i decyzja o zróżnicowaniu stopnia szkodliwości jest dobrowolna.
Niejednokrotnie wymaga się od pracownika złożenia odpowiedniego wniosku o wypłatę dodatku, który stanowi w ogóle podstawę wszczęcia postępowania czy rzeczywiście dodatek taki pracownikowi się należy. Wówczas może konieczne okazać się złożenie dodatkowych dokumentów czy oświadczeń. Chodzi tutaj o oświadczenia czy nawet wyliczenia przez pracownika dni w których pracował w warunkach szkodliwych. Może okazać się bowiem tak, że nie przez cały przepracowany okres pracownik wykonywał pracę w warunkach szkodliwych.
Podobnie rzecz się ma w przypadku dni, kiedy pracownik korzystał z urlopu wypoczynkowego lub przebywał na urlopie chorobowym - ten czas zasadniczo nie jest brany pod uwagę przy wyliczeniach dotyczących dodatku za pracę w szkodliwych warunkach.
Zdarzają się także przypadki w których pracodawca powołuje specjalną komisje do weryfikacji wniosku pracownika o przyznanie dodatku. Sama decyzja o przyznaniu dodatku również nie musi mieć formalnego charakteru, jeśli takiego nie założono w przepisach wewnętrznych.
Różnica pomiędzy pracą w szkodliwych warunkach a w warunkach szczególnych
Zasadniczą różnicą pomiędzy pracą w szkodliwych warunkach, a pracą w warunkach szczególnych jest rodzaj rekompensaty jaka należy się pracownikowi w związku z wykonywaną pracą.
W przypadku pracy w warunkach szkodliwych rekompensata wypłacana pracownikowi co do zasady na charaktery dobrowolny, natomiast praca wykonywana w warunkach szczególnych wiąże się nabyciem szczególnych uprawnień do których należy np. emerytura. W tym przypadku rekompensata za pracę w szczególnych warunkach nie jest samoistnym świadczeniem pieniężnym. Stanowi ona dodatek do kapitału początkowego i łącznie z tym kapitałem podlega waloryzacjom, a w efekcie czego powiększa podstawę obliczenia emerytury.
Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Do obliczenia rekompensaty uwzględnia się przede wszystkim okresy pracy w szczególnych warunkach wymienionej w wykazach A i B stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy, Dz.U.2020.1320 t.j.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Dz.U.1983.8.43.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
