W czasie kiedy przepisy podatkowe zmieniają się częściej niż pogoda za oknem, osoby, które są w stanie odnaleźć się w ich gąszczu, są na wagę złota. Stąd też doradca podatkowy to teraz bardzo popularna profesja. Niektórzy jednak mylą ją z zawodem księgowego i próbują przeprowadzić „optymalizację podatkową” przy pomocy tych drugich. Nie są to jednak tożsame specjalności i należy je rozróżniać. Doradca podatkowy może być również księgowym, jednak księgowy bez uzyskania państwowej certyfikacji nie może dokonywać czynności przewidzianych dla doradcy. Jak zatem zostać doradcą podatkowym i jakie są jego prawa i obowiązki? O tym poniżej.
Kto może zostać doradcą podatkowym?
Doradztwo podatkowe, w przeciwieństwie do zawodu księgowego, nie zostało uwolnione przez prawodawcę. Aby zostać jednym z doradców, trzeba zatem spełnić określone wymagania przewidziane w ustawie o doradztwie podatkowym. Jak wspomniano na wstępie, omawiany zawód jest profesją certyfikowaną. Bez zdania specjalnego państwowego egzaminu nie można udzielać porad w sprawach przepisów podatkowych.
Chcąc zostać doradcą podatkowym, należy spełnić wiele wymogów, tj.:
- mieć pełną zdolność do czynności prawnych;
- korzystać z pełni praw publicznych;
- być nieskazitelnego charakteru i swoim dotychczasowym postępowaniem dawać rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu doradcy podatkowego;
- mieć wyższe wykształcenie;
- odbyć w Polsce 6-miesięczną praktykę zawodową;
- złożyć z wynikiem pozytywnym egzamin na doradcę podatkowego;
- wystąpić z wnioskiem o wpis na listę, nie później niż w okresie 3 lat od zdania egzaminu.
Na listę doradców podatkowych bez zdawania egzaminu mogą się wpisać również osoby będące członkami Państwowej Komisji Egzaminacyjnej do Spraw Doradztwa Podatkowego lub posiadające stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych lub nauk ekonomicznych w zakresie prawa finansowego albo finansów.
Jakie uprawnienia ma doradca podatkowy?
Uprawnienia doradcy podatkowego zostały wprost wskazane w ustawie o doradztwie podatkowym. Dodatkowe informacje na temat funkcjonowania tej profesji można wyczytać także z Zasad etyki doradców podatkowych.
Praca doradcy podatkowego polega przede wszystkim na udzielaniu podatnikom, płatnikom i inkasentom porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami. Nie jest jednak nigdzie napisane, że nie mogą oni udzielać również innych porad. Jeżeli dany doradca podatkowy jest na przykład radcą prawnym lub adwokatem, może pomagać klientom także w innych dziedzinach prawa niż tylko prawo podatkowe.
Zawód doradcy podatkowego daje ponadto prawo do wykonywania profesji księgowego. Doradca może zatem prowadzić na rzecz klienta jego księgi rachunkowe, księgi podatkowe oraz inne ewidencje do celów podatkowych. Może także sporządzać w jego imieniu zeznania i deklaracje podatkowe oraz udzielać mu pomocy w tym zakresie.
Pozostając jeszcze w temacie księgowości, należy wskazać, że doradca podatkowy jest uprawniony do wykonywania niezależnego audytu funkcji podatkowej klienta. Taki niezależny audyt podatkowy obejmuje sprawdzenie prawidłowości wykonywania obowiązków podatkowych oraz skuteczności i adekwatności wdrożonych ram wewnętrznego nadzoru podatkowego. Co ważne, mimo że jest on dokonywany na zlecenie podatnika, traktowany jest on niemal na równi z dokumentem urzędowym. Domniemywa się, że jest on stworzony w sposób bezstronny.
Nie ma przy tym przeszkód, aby doradca podatkowy reprezentował klienta w postępowaniu przed organami administracyjnymi czy sądami. Jest to bardzo ważne uprawnienie, gdyż doradca podatkowy w sprawach skarbowych otrzymuje uprawnienia równoważne z tymi, które mają adwokaci i radcowie prawni, w tym może pełnić funkcję obrońcy w postępowaniach karno-skarbowych.
Jakie obowiązki ma doradca podatkowy?
Katalog obowiązków, jakim muszą sprostać doradcy podatkowi, jest dość szeroki. Ustawodawca jednak zdecydował się wyróżnić te najistotniejsze, tworząc dla nich oddzielny przepis (art. 36 ustawy).
W katalogu tym wskazano na:
- postępowanie zgodne z przepisami prawa, ze złożonym ślubowaniem i z zasadami etyki zawodowej;
- stałe podnoszenie swoich kwalifikacji;
- regularne opłacanie składki członkowskiej.
Powyższe wskazuje na to, że od doradcy wymaga się działania w podwyższonym standardzie. Przede wszystkim ich praca ma stanowić gwarancję profesjonalnej pomocy w sprawach podatkowych. Muszą oni przy tym dbać o interes swoich klientów, a jednocześnie zachowywać wszystkie standardy wynikające z przepisów prawa oraz zasad etyki zawodowej. Bardzo ważne jest także postępowanie zgodne ze złożonym ślubowaniem, które nakazuje im pełnić swoją funkcję z należytą uczciwością, skrupulatnie, sumiennie, rzetelnie i gorliwie.
Doradca podatkowy musi również nadążać za ciągłymi zmianami w przepisach podatkowych. W innym wypadku jego wiedza zdobyta w czasie praktyk i nauki do egzaminu szybko by się zdezaktualizowała. W tym celu przepis wskazuje na obowiązek stałego podnoszenia swoich kwalifikacji. Regularne uczęszczanie na szkolenia i konferencje naukowe jest zresztą punktowane przez KIDP, a co za tym idzie, samodzielne kształcenie się jest niewystarczające.
Doradca podatkowy a nakaz zachowania tajemnicy zawodowej
Innym, lecz równie ważnym obowiązkiem doradcy podatkowego, jest zachowanie tajemnicy zawodowej. Oznacza to, że doradca nie ma prawnej możliwości ujawnienia informacji pozyskiwanych w ramach wykonywanej przez siebie funkcji. I nie chodzi tu wyłącznie o informacje, które pozyskał bezpośrednio od klienta. Zakaz ten dotyczy wszelkich danych, także tych powziętych podczas pracy z dokumentami klienta, w tym materiałami stworzonymi przez doradcę podatkowego (deklaracje i zeznania podatkowe, księgi rachunkowe, opinie prawne, odwołania i inne pisma procesowe).
Doradca podatkowy jest zobligowany także do prawidłowego zabezpieczenia materiałów otrzymanych i stworzonych w czasie wykonywania czynności zawodowych. Musi on zatem opracować takie procedury, które będą gwarantowały jego klientom, że ich dane nie zostaną ujawnione lub wykorzystane niezgodnie z prawem.
Tajemnica zawodowa doradcy jest nieograniczona w czasie. Trwa ona również po ustaniu współpracy z klientem. Co więcej, obowiązek ten trwa nawet po zaprzestaniu wykonywania zawodu doradcy podatkowego lub skreśleniu go z listy doradców podatkowych.
Doradca podatkowy a zakaz reklamy
Doradca podatkowy jest zawodem zaufania publicznego. Jednym z tego przejawów jest zakaz reklamy. Ograniczenie to nie jest jednak bezwzględne. Marketing działalności doradcy jest możliwy, jednak musi być obiektywny, rzetelny i co bardzo ważne – neutralny.
Ustawa oraz zasady etyki dopuszczają reklamę polegającą na informowaniu potencjalnych klientów o działalności doradcy podatkowego. Zakazane jest jednak porównywanie się do innych doradców podatkowych i wskazywanie na swoją „wyższość” w wykonywanym zawodzie. Doradca podatkowy nie może także w swoim przekazie niczego obiecywać czy też gwarantować skuteczności. Niedopuszczalne jest także powoływanie się na osobiste relacje z pracownikami organów skarbowych lub innymi „wpływowymi” osobami.
Doradca podatkowy a księgowy
Czytając o uprawnieniach doradcy podatkowego, można dojść do przekonania, że taką samą pracę może przecież wykonywać każdy księgowy. Jest to jednak przekonanie mylne. Doradztwo podatkowe przeznaczone zostało wyłącznie dla doradców podatkowych. Udzielanie porad, opinii i wyjaśnień z zakresu obowiązków podatkowych zarezerwowane jest wyłącznie dla osób, które zdały państwowy egzamin i zostały wpisane na listę doradców podatkowych. Tym samym nie warto umawiać się na spotkanie z księgowym w celu np. otrzymania porady w kwestii optymalizacji podatkowej. Zapewne wielu pracowników biura rachunkowego byłoby w stanie doradzić właściwie, jednak ze względu na przepisy prawa nie mogą oni tego robić (o ile nie mają tytułu doradcy podatkowego).
Podkreślenia wymaga jednak, że wszelkie czynności księgowe polegające na prowadzeniu ksiąg i ewidencji podatkowych oraz sporządzaniu deklaracji i zeznań podatkowych nie są w żadnym stopniu traktowane jak doradztwo podatkowe. Oznacza to, że uprawnienia doradcy podatkowego w żadnym stopniu nie ograniczają praw księgowych do wykonywania ich zawodu.
Zakaz udzielania porad podatkowych bez odpowiednich uprawnień nie jest tylko „dobrą praktyką”. Niedostawanie się do tego wymogu jest bowiem przestępstwem, które zagrożone zostało grzywną do 50 000 zł.
Ustawa mówi wprost, że każdy, kto nie będąc uprawnionym, posługuje się tytułem doradcy podatkowego lub zawodowo wykonuje czynności doradztwa podatkowego, podlega grzywnie do 50 000 zł. Tej samej karze podlega członek zarządu osoby prawnej, która nie będąc uprawnioną, posługuje się oznaczeniem „spółka doradztwa podatkowego” lub zawodowo wykonuje czynności doradztwa podatkowego.
