Zasadniczo działalność rolnicza podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, choć w tym zakresie rolnik może skorzystać ze zwolnienia podatkowego. Jest to typowy przypadek. Trzeba jednak mieć na uwadze, że możliwe są również bardziej skomplikowane sytuacje, w których rolnik dodatkowo prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. W niniejszym artykule zastanowimy się, jak taka sytuacja wpływa na status podatnika w podatku VAT.
Rolnik ryczałtowy
Na wstępie zauważmy, że działalność rolnicza podlega regulacjom ustawy VAT, ponieważ definicja działalności gospodarczej zawarta w art. 15 ust. 2 ustawy VAT wymienia m.in. działalność rolników.
Rolnik ma jednak możliwość skorzystania ze zwolnienia od podatku określonego w art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy VAT. Przepis stanowi, że: „Zwalnia się od podatku dostawę produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego”.
Słowniczek pojęć zawarty w art. 2 ustawy VAT zawiera definicję zarówno działalności rolniczej, produktów rolnych, usług rolniczych, jak i rolnika ryczałtowego (patrz art. 2 pkt 15, 19, 20, 21 ustawy VAT). Podatnik, który spełnia określone tam warunki, ma możliwość skorzystania ze zwolnienia od podatku jako rolnik ryczałtowy.
Warto również zaznaczyć, że posiadanie statusu rolnika ryczałtowego oznacza ograniczenie obowiązków związanych z podatkiem VAT. Otóż w myśl art. 117 ustawy VAT: „Rolnik ryczałtowy w zakresie prowadzonej działalności rolniczej dostarczający produkty rolne jest zwolniony z obowiązku:
-
wystawiania faktur;
-
prowadzenia ewidencji dostaw i nabyć towarów i usług;
-
składania w urzędzie skarbowym deklaracji podatkowej,
-
dokonania zgłoszenia rejestracyjnego”.
Rezygnacja ze statusu rolnika ryczałtowego
Co jednak istotne, przewidziano dla rolników możliwość rezygnacji ze zwolnienia. Warunkiem jest dokonanie zgłoszenia rejestracyjnego i zarejestrowanie się jako czynny podatnik VAT w zakresie działalności rolniczej. Ponowny powrót do zwolnienia jest możliwy dopiero po upływie 3 lat, licząc od daty rezygnacji ze zwolnienia.
Rolnik, który chce zrezygnować ze zwolnienia, musi dokonać zgłoszenia rejestracyjnego do naczelnika US poprzez złożenie formularza VAT-R. Na jego podstawie naczelnik dokonuje rejestracji rolnika jako czynnego podatnika VAT.
W tym miejscu warto przypomnieć, że jedynie czynni podatnicy VAT mają prawo do odliczenia podatku naliczonego od wydatków ponoszonych na nabywane towary oraz usługi. Podatnicy korzystający ze zwolnienia tego prawa nie posiadają. W konsekwencji rolnik, który w zakresie prowadzonej działalności rolniczej chce odliczać VAT od dokonywanych zakupów, musi zmienić swój status na podatnika czynnego.
Pozarolnicza działalność gospodarcza rolnika
Prowadzenie działalności rolniczej nie wyklucza możliwości posiadania przez rolnika firmy. Dopuszczalna jest bowiem sytuacja, w której rolnik prowadzi jednocześnie gospodarstwo rolne oraz np. świadczy usługi naprawy maszyn rolniczych.
Zwolnienie przewidziane dla rolników ryczałtowych przysługuje wyłącznie w zakresie świadczenia usług rolniczych oraz w zakresie dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej uprawy oraz hodowli. Dlatego też takie czynności, jak wskazane usługi naprawy nie mieszczą się w zwolnieniu określonym w art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy VAT.
Pozarolnicza działalność gospodarcza będzie zatem rozliczana według reguł ogólnych, w myśl których podatnik może być czynnym podatnikiem VAT bądź też podatnikiem zwolnionym z VAT na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy VAT. Artykuł ten wprowadza zwolnienie podmiotowe i podaje, że:
„Zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku”.
Działalność rolnicza oraz firma prowadzone jednocześnie
W kontekście zaprezentowanych przepisów rozważmy, jakie mamy potencjalne warianty, jeżeli chodzi o status osoby jednocześnie prowadzącej działalność rolniczą oraz firmę.
Jak wiemy, zwolnieniem przewidzianym dla rolników ryczałtowych nie można objąć każdej działalności podejmowanej przez rolnika. W rezultacie możemy mieć do czynienia z sytuacjami mieszanymi.
Po pierwsze taka osoba może korzystać ze zwolnienia jako rolnik ryczałtowy w zakresie działalności rolniczej i jednocześnie korzystać ze zwolnienia podmiotowego z tytułu pozostałych dostaw i świadczenia usług, w sytuacji gdy wartość tych pozostałych czynności nie przekroczy kwoty 200 000 zł w roku poprzednim. Co istotne, w tym przypadku do limitu zwolnienia nie wliczamy wartości sprzedaży dotyczącej działalności rolniczej. Jak bowiem wynika z art. 113 ust. 2 pkt 2 ustawy VAT, czynności zwolnione od podatku na mocy art. 43 ust. 1 ustawy nie są wliczane do limitu zwolnienia.
Przykład 1.
Podatnik prowadzi gospodarstwo rolne, w którego zakresie korzysta ze zwolnienia jako rolnik ryczałtowy. Dodatkowo świadczy usługi naprawy maszyn rolniczych. W poprzednim roku wartość sprzedaży produktów rolnych wyniosła 150 000 zł, natomiast wartość świadczonych usług naprawy – 70 000 zł. W tych warunkach podatnik będzie korzystał ze zwolnienia jako rolnik ryczałtowy oraz jednocześnie ze zwolnienia podmiotowego w zakresie prowadzonej firmy.
Drugi przypadek obejmuje sytuację, w której rolnik korzysta ze zwolnienia w zakresie działalności rolniczej, ale w ramach czynności pozostałych wybiera rozliczenie jako podatnik VAT czynny.
Przykład 2.
Podatnik prowadzi gospodarstwo rolne, w którego zakresie korzysta ze zwolnienia jako rolnik ryczałtowy. Dodatkowo świadczy usługi naprawy maszyn rolniczych. W poprzednim roku wartość sprzedaży produktów rolnych wyniosła 150 000 zł, natomiast wartość świadczonych usług naprawy wyniosła 220 000 zł. W tych warunkach podatnik będzie korzystał ze zwolnienia jako rolnik ryczałtowy oraz jednocześnie będzie podatnikiem VAT czynnym w zakresie świadczonych usług w ramach firmy.
Ostatnia możliwość związana jest z rezygnacją przez rolnika ze zwolnienia określonego w art. 43 ust. 1 ustawy VAT. W tym przypadku cała działalność – zarówno rolnicza, jak i pozostała – jest rozliczana na zasadach ogólnych jako podlegająca opodatkowaniu podatkiem VAT.
Przykład 3.
Podatnik prowadzi gospodarstwo rolne, jednak w zakresie działalności rolniczej złożył zawiadomienie o rezygnacji ze statusu rolnika ryczałtowego. To powoduje, że działalność rolniczą rozlicza jako czynny podatnik VAT. Ten sam status rolnik posiada w zakresie świadczonych usług naprawy maszyn rolniczych.
