Emerytura - najważniejsze informacje dotyczące zmian w prawie

Podstawową zasadą nabycia prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r. jest osiągnięcie wieku emerytalnego. Właśnie na tej podstawie następuje przyznanie zasadniczego świadczenia emerytalnego zgodnie z art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2017 poz. Emerytura 1383). 

Emerytura - warunki nabycia

W związku z podpisaniem przez Prezydenta nowelizacji do powyższej ustawy od 1 października 2017 r. obowiązuje obniżony wiek emerytalny, który wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Kolejną istotną przesłanką nabycia emerytury jest wykazanie się przez ubezpieczonego odpowiednim okresem składkowym i nieskładkowym ubezpieczenia. Od 1 października 2017 r. staż pracy, który brany jest pod uwagę przy wyliczaniu emerytury, będzie wynosił odpowiednio 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Emerytura będzie zależała od wypracowanego stażu pracy. Ważnym elementem uzyskania emerytury jest posiadanie na koncie ZUS jakiegokolwiek ubezpieczenia emerytalnego.  

Rodzaje świadczeń

Wobec powyższego w przepisach regulujących emerytury przewidziano następujące typy świadczeń emerytalnych:

• emerytura zgodnie z wiekiem wskazanym w art. 24 ustawy o emeryturach,

• emerytura przyznawana z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do tej emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym zgodnie z art. 24a ustawy o emeryturach,

• emerytura mieszana przyznawana na podstawie art. 183 ustawy o emeryturach,

• emerytura przyznawana ubezpieczonym zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zgodnie z art. 184 ustawy o emeryturach,

• emerytura pomostowa (zgodnie z ustawą o emeryturach pomostowych z dnia 19 grudnia 2008 r. (Dz. U. nr 237, poz. 1656 z późn. zm.)) i emerytura kapitałowa (zgodnie z ustawą o emeryturach kapitałowych z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz. U. nr 228, poz. 1507 z późn. zm.)).

Emerytura - minimalna wysokość

Zgodnie z nowelizacją ustawy o emeryturach minimalna wysokość emerytury została określona na poziomie 1000 zł.  Wysokość zależy od następujących czynników:

• zwaloryzowanego kapitału początkowego,

• kwoty zwaloryzowanych składek na koncie ubezpieczonego,

• środków zapisanych na subkoncie, podzielonych przez średnie dalsze trwanie życia zgodnie z tabelami  Głównego Urzędu Statystycznego.

Jeżeli w wyniku waloryzacji emerytura przyznana osobie niemającej okresu składkowego i nieskładkowego wymaganego do ustalenia tej emerytury w wysokości najniższej emerytury jest niższa od obowiązujących od terminu waloryzacji nowych kwot najniższych rent z tytułu niezdolności do pracy, podwyższa się ją odpowiednio do:

1. kwoty 1000 zł, jeżeli emerytura z urzędu została przyznana osobie uprzednio uprawnionej do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;

2. kwoty 750 zł, jeżeli emerytura z urzędu została przyznana osobie uprzednio uprawnionej do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (art. 85 ustawy o emeryturach).

Kwota świadczenia przedemerytalnego wynosi 1040,00 zł miesięcznie, z wyjątkiem świadczeń dla osób, których świadczenie nie może być wyższe niż ostatnio otrzymywane. W przypadku gdy w wyniku zmniejszenia kwota świadczenia przedemerytalnego byłaby niższa niż 520,00 zł, świadczenie przedemerytalne wynosi 520,00 zł (art. 4 ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Warto wspomnieć, że zgodnie z art. 85 ustawy o emeryturach kwoty najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy wynoszą:

1. 1000,00 zł miesięcznie - dla osób całkowicie niezdolnych do pracy;

2. 750,00 zł miesięcznie - dla osób częściowo niezdolnych do pracy.

Należy dodać, że prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ustaje z dniem, od którego została przyznana emerytura z Funduszu (art. 101a ustawy o emeryturach).

Waloryzacja emerytury

Zgodnie z art. 5 ustawy o zmianie ustawy o emeryturach od 1 marca 2017 r. “waloryzacja polega na podwyższeniu kwoty świadczenia, w wysokości przysługującej w dniu 28 lutego 2017 r., wskaźnikiem waloryzacji, ustalonym zgodnie z art. 89 ustawy zmienianej w art. 1, nie mniej niż o kwotę 10 zł.

• Waloryzacja podstawy wymiaru świadczenia z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych polega na pomnożeniu podstawy wymiaru świadczenia przez wskaźnik stanowiący iloraz zwaloryzowanej kwoty świadczenia z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i kwoty tego świadczenia ustalonej na dzień poprzedzający termin waloryzacji.

• W przypadku świadczenia niższego od kwoty najniższego świadczenia, do którego nie ma zastosowania gwarancja wysokości najniższego świadczenia, waloryzacja polega na podwyższeniu kwoty świadczenia, w wysokości przysługującej w dniu 28 lutego 2017 r., wskaźnikiem waloryzacji.

• W przypadku renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy i renty inwalidzkiej III grupy kwota waloryzacji, wynosi nie mniej niż 7,50 zł.

• W przypadku emerytury częściowej kwota waloryzacji wynosi nie mniej niż 5 zł.

• Jeżeli emerytura z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przysługuje łącznie z okresową emeryturą kapitałową każde z tych świadczeń podwyższa się w sposób określony powyżej przy czym kwotę ustala się proporcjonalnie do wysokości tych świadczeń.

• Kwoty maksymalnych zmniejszeń podlegają od dnia 1 marca 2017 r. podwyższeniu przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji”.

Warto dodać, że w przypadku składania wniosku o emeryturę w czerwcu, podstawa obliczania emerytury zgodnie z nowymi zasadami wyliczana jest na podstawie waloryzacji rocznej. Natomiast złożenie wniosku o emeryturę w każdym innym miesiącu jest korzystniejsze, ponieważ podstawa obliczania emerytury jest dodatkowo waloryzowana kwartalnie.

Tablice trwania życia

Zgodnie z art. 26 ustawy o emeryturach „emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia dla wieku ubezpieczonych. Tablice, o których mowa powyżej są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego. Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn”.

Wobec powyższego ZUS zgodnie z nowelizowaną ustawą, ustalając prawo do emerytury, ma możliwość porównania tablic w zależności od okresu obowiązywania w chwili ukończenia odpowiedniego wieku ubezpieczonego. Zatem będzie mógł stosować różne warianty tablic do porównania wieku ubezpieczonego, tj. tablice według chwili ukończenia podwyższonego lub obniżonego wieku emerytalnego oraz tablice z chwili złożenia wniosku o emeryturę. Dla osób, które złożyły wniosek o emeryturę do 30 września 2017 r. i jednocześnie osiągnęły odpowiedni podwyższony wiek emerytalny, ZUS dokona najkorzystniejszego wyboru tablicy dla ubezpieczonego.

Ochrona przedemerytalna

Należy wskazać, że w związku z nowelizacją ustawy o emeryturach zmianie uległ okres ochrony przedemerytalnej dla pracowników. Kobiety podlegają ochronie przed zwolnieniem przez 4 lata po ukończeniu 56 lat, a mężczyźni - po ukończeniu 61 lat. Ochrona powinna trwać do ukończenia odpowiednio 60 lat przez kobiety i 65 lat przez mężczyzn. Warto przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem przyczyną wypowiedzenia dla pracownika nie może być nabycie uprawnień do emerytury.

Warto dodać, że w przypadku dorabiania do emerytury przez emeryta nie obowiązuje już zasada zawieszalności w przypadku osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, zatem nie ulega ona zmniejszeniu czy zawieszeniu.

Konkludując, na emeryturę mogą przejść osoby, które:

• skończą 60 lub 65 lat po 30 września 2017 r.;

• do 30 września 2017 r. skończą 60 lub 65 lat, ale nie osiągną do tego czasu podwyższonego wieku emerytalnego, który uzależniony jest od składek i okresów pracy;

• do 30 września 2017 r. osiągną podwyższony wiek emerytalny, jeśli nie mają jeszcze przyznanej powszechnej emerytury.

Jeśli przed tym dniem ubezpieczeni nie będą jeszcze w podwyższonym wieku emerytalnym, emerytura będzie zależna od miesiąca zgłoszenia wniosku o nią, jednak po 1 października 2017 r.

Ubezpieczeni, którzy chcą uzyskać najniższą emeryturę od 1 października 2017 r., powinni udowodnić odpowiednio: mężczyźni 25 lat minimalnego stażu składkowego i nieskładkowego, kobiety 20 lat minimalnego stażu składkowego i nieskładkowego.

W przypadku przyznania uprawnień do emerytury przed 1 października 2017 r., której kwota będzie niższa od minimalnej kwoty emerytury, z urzędu nastąpi podwyższenie tej kwoty do minimalnej emerytury, warunkiem jest posiadanie co najmniej 20-letniego stażu składkowego i nieskładkowego.