Polska emerytura dla obywateli Ukrainy w 2024 roku

W związku z wojną trwającą na terytorium Ukrainy ustawodawca Polski wprowadził wiele rozwiązań legislacyjnych ułatwiających funkcjonowanie obywatelom Ukrainy. Jednak już wcześniej w związku z napływem pracowników z Ukrainy do Polski dostosowano rozwiązania prawne do tej sytuacji. Jednym z tych rozwiązań była kwestia uregulowania zasad dotyczących zabezpieczenia społecznego pomiędzy Polską a Ukrainą. 18 maja 2012 roku w Kijowie została zawarta pomiędzy Polską a Ukrainą umowa o zabezpieczeniu społecznym. Regulacje te jednak weszły w życie dopiero 1 stycznia 2014 roku. Czy w 2024 roku w Polsce nadal jest wypłacana emerytura dla obywateli Ukrainy?

Emerytura dla obywateli Ukrainy w 2024 roku

Obywatele Ukrainy, którzy pracowali w Polsce, mogą otrzymać świadczenie z polskiej instytucji ubezpieczeniowej, czyli z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Warunkiem otrzymania świadczenia emerytalnego w Polsce jest spełnienie takich samych wymagań do przyznania emerytury, jakie dotyczą obywateli polskich.

Przesłanki uprawniające do uzyskania emerytury oraz zasady jej przyznania

Przyznanie prawa do emerytury dla obywateli Ukrainy w Polsce bez względu na to, czy dotyczy to obywatela Polski, czy obywatela Ukrainy wymaga spełnienia przesłanki osiągnięcia wieku emerytalnego. Obecnie w Polsce wiek emerytalny dla kobiet wynosi 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat.

Przepisy polskiego ustawodawstwa w zakresie świadczeń emerytalnych różnicują przesłanki nabycia prawa do emerytury w zależności od daty urodzenia osoby ubiegającej się o przyznanie takiego świadczenia. Dotyczy to także obywateli Ukrainy.

Ukrainiec, który kwalifikuje się do otrzymania emerytury z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na starych zasadach, a którego staż ubezpieczeniowy w Polsce jest za krótki do przyznania emerytury na podstawie przepisów regulujących zabezpieczenie społeczne pomiędzy Polską a Ukrainą, będzie miał doliczone okresy ubezpieczenia w Ukrainie, o ile nie pokrywają się z polskimi okresami ubezpieczenia.

Przykład 1. 

Pani Oksana urodziła się 6 lipca 1947 roku. Po ukończeniu szkoły pracowała przez 25 lat w Ukrainie, a następnie przyjechała do pracy w Polsce, gdzie pracowała przez 17 lat. Okres ubezpieczenia kobiety w Polsce jest zbyt krótki, dlatego ZUS do polskiego stażu ubezpieczeniowego doliczy jej lata pracy w Ukrainie. Po doliczeniu jej tego okresu pracy do okresu pracy w Polsce pani Oksana uzyska wymagany okres ubezpieczenia i otrzyma prawo do polskiej emerytury.

W wypadku osób, których staż ubezpieczeniowy w Polsce jest wystarczający do przyznania emerytury z ZUS-u, okresy pracy w Ukrainie nie będą brane pod uwagę.

Przykład 2. 

Pan Dmytro urodził się 13 marca 1946 roku w Ukrainie. Początkowo pracował w swojej ojczyźnie, a następnie wyjechał do Polski, gdzie pracował przez 35 lat. Okres ubezpieczenia pana Dmytra w Polsce jest wystarczający, aby otrzymać emeryturę z ZUS-u, dlatego ZUS nie będzie mu doliczał okresu pracy poza Polską do polskiego stażu ubezpieczeniowego.

W przypadku osób, których staż ubezpieczenia w Polsce i w Ukrainie jest za krótki do przyznania uprawnień emerytalnych, dopuszczalne jest doliczenie okresów ubezpieczenia z innych państw, z którymi Polska i Ukraina zawarły umowę o zabezpieczeniu społecznym, w tym: Bułgarii, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Hiszpanii, Portugalii, Słowacji. W tym przypadku zostaną doliczone wyłącznie okresy ubezpieczenia, które nie pokrywają się z polskimi okresami ubezpieczenia.

Przykład 3. 

Pan Ivan urodził się w Ukrainie 17 maja 1948 roku. Początkowo pracował tam przez 4 lata, a następnie w innych krajach, w tym w Czechach i Polsce. Mężczyzna ma okres ubezpieczenia w Polsce wynoszący 15 lat. Jako mężczyzna urodzony przed 1 stycznia 1949 roku pan Ivan musi mieć co najmniej 25 lat stażu ubezpieczeniowego, żeby dostać emeryturę z ZUS-u. Okres ubezpieczenia w Polsce jest w jego przypadku zbyt krótki. Po doliczeniu panu Ivanowi okresu pracy w Ukrainie jego staż ubezpieczeniowy będzie wynosił 19 lat i nadal będzie za krótki do przyznania mu polskiej emerytury. Mężczyzna posiada także 10-letni okres ubezpieczenia w Czechach, który ZUS może doliczyć mu do polskiego okresu ubezpieczenia. Po zsumowaniu okresów ubezpieczenia w Ukrainie, Polsce i w Czechach pan Ivan nabędzie uprawnienie do polskiej emerytury dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku. 

Przykład 4. 

Pani Oksana urodziła się 2 lutego 1947 roku. Kobieta przepracowała w Polsce 18 lat. Nie ma ona wykazanych innych okresów pracy w Ukrainie czy w innym państwie. Jednak otrzyma emeryturę z ZUS-u, gdyż ma w Polsce okres stażu ubezpieczeniowego przekraczający 15 lat wymagany w przypadku kobiet. 

Emerytura przyznana za krótszy okres ubezpieczenia, której wysokość okaże się mniejsza niż wysokość minimalnej emerytury wypłacanej za pełny staż pracy, nie będzie podwyższona do minimalnej kwoty emerytury. 

W przypadku osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku długość okresu ubezpieczenia w Polsce i innych krajach nie mają znaczenia dla przyznania emerytury na podstawie nowych zasad, dlatego okresy stażu ubezpieczeniowego w Ukrainie nie będą w ogóle brane pod uwagę. Wyjątkowo w przypadku ubiegania się o wcześniejszą emeryturę okresy ubezpieczenia w Ukrainie mogą zostać wzięte pod uwagę.

Przykład 5. 

Pan Dmytro urodził się 1 marca 1962 roku w Ukrainie. Pracował on tam jako górnik, a następnie przyjechał do Polski, gdzie również był zatrudniony w górnictwie przez 20 lat. Pan Dmytro uprawniony jest do emerytury na nowych zasadach, dlatego też okresy ubezpieczenia nie mają znaczenie dla faktu uzyskania uprawnień emerytalnych.

Do obliczenia wysokości emerytury na nowych zasadach sumowaniu podlegają:

• zwaloryzowane składki na ubezpieczenie emerytalne zapisane na indywidualnym koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje emerytura;
• zwaloryzowany kapitał początkowy ustalony za okresy ubezpieczenia przed 1 stycznia 1999 roku;
• zwaloryzowane kwoty zapisane na subkoncie w ZUS-ie, w tym przeniesione z otwartego funduszu emerytalnego.

Tak wyliczona kwota jest dzielona przez współczynnik średniego dalszego trwania życia wyrażonego w miesiącach jako przewidywane trwanie życia, ustalone wspólnie dla mężczyzn i kobiet. Wskaźnik ten ogłasza prezes Głównego Urzędu Statystycznego.

Obowiązek zakończenia stosunku pracy przed przyznaniem prawa do emerytury

Obywatel Ukrainy wnioskujący o przyznanie mu prawa do polskiej emerytury, który nadal jest aktywny zawodowo i zatrudniony, aby uzyskać emeryturę, ma obowiązek rozwiązać umowę ze wszystkimi pracodawcami. Gdy osoba ubiegająca się o emeryturę nie wykona tego obowiązku, wówczas prawo do emerytury zostanie zawieszone do czasu rozwiązania stosunku pracy.

Osoby prowadzące działalność gospodarczą nie muszą jej kończyć, aby otrzymać emeryturę z ZUS-u.

Przykład 6. 

Pan Ivan ma 66 lat i stara się o emeryturę z ZUS-u. Mężczyzna pracuje w  Polsce jako kierownik budowy na podstawie umowy o pracę zawartej z zatrudniającą go firmą deweloperską. Spełnia on przesłanki do otrzymania emerytury, jednak ZUS przyzna i wypłaci mu ją, gdy rozwiąże on umowę o pracę z dotychczasowym pracodawcą. Po otrzymaniu emerytury pan Ivan może ponownie się zatrudnić u dotychczasowego pracodawcy, zachowując prawo do emerytury.

Emerytura dla obywatel Ukrainy w Polsce

Wypłacanie emerytury dla obywateli Ukrainy przez ukraińską instytucję ubezpieczeniową nie powoduje zawieszenia prawa do emerytury wypłacanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. 

Wypłata emerytury przez ukraińską instytucję ubezpieczeniową nie ma wpływu na wysokość świadczenia wypłacanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Na podstawie umowy łączącej Polskę i Ukrainę Ukraińcy, którym przyznano prawo do polskiej emerytury, mogą otrzymywać ją na rachunek bankowy prowadzony w Ukrainie. 

Wcześniejsza emerytura

Przepisy prawa polskiego przewidują możliwość przyznania wcześniejszej emerytury dla osób, które urodziły się po 31 grudnia 1948 roku a przed 1 stycznia 1969 roku i pracowały w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Takie osoby mogą uzyskać emeryturę w niższym wieku niż powszechny wiek emerytalny, o ile spełniają warunki dotyczące ogólnego stażu ubezpieczenia oraz przepracowały określony dla wykonywania danej pracy czas w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Za prace w szczególnych warunkach uznane są m.in. prace w górnictwie, prace w hutnictwie, w budownictwie, przemyśle lekkim, praca pracowników organów administracji celnej, praca w organach kontroli państwowej, praca dziennikarzy, artystów, nauczycieli czy żołnierzy zawodowych.

Pracami w szczególnych warunkach są m.in. prace w portach morskich, prace na statkach żeglugi powietrznej.

Z powyższego wynika, że obywatele Ukrainy, którzy mają staż ubezpieczeniowy w Polsce, mają prawo na równi z Polakami do świadczeń emerytalnych po spełnieniu określonych w przepisach prawa przesłanek z uwzględnieniem zasad wynikających z zawartej umowy międzynarodowej między Ukrainą a Polską o zabezpieczeniu społecznym.