Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie według zasad ustalonych w umowie o pracę. Obliczenie zarobku nie stanowi większego problemu, szczególnie wówczas, gdy nie obejmuje on wielu składników płacowych. Czasami jednak osoba zatrudniona ma prawo do wynagrodzenia z tytułu niezawinionego przestoju, za czas zwolnienia od pracy oraz w związku ze świadczeniem pracy w porze nocnej. W takich przypadkach sposób ustalania należności wynika z przepisów prawa pracy. Jakie regulacje obowiązują w tym zakresie – o tym poniżej. Jak obliczać wynagrodzenie postojowe, nocne i za czas zwolnienia od pracy?
Obliczanie wynagrodzeń pracowniczych – podstawa prawna
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp) odsyła – m.in. w zakresie sposobu ustalania wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w okresie niewykonywania pracy – do aktu wykonawczego (rozporządzenia) wydanego przez ministra pracy.
Sposób ustalenia wynagrodzenia za przestój
Wynagrodzenie za przestój przysługuje na podstawie art. 81 § 1 kp, zgodnie z którym pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy ustalaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę wskazywanego na podstawie odrębnych przepisów.
W konsekwencji, obliczając tzw. postojowe, przyjmuje się ten sam schemat, jaki obowiązuje przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego, a zatem należy zastosować art. 172 zdanie drugie kp (zmienne składniki wynagrodzenia mogą być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu, natomiast w przypadku znacznego wahania wysokości wynagrodzenia okres ten może być przedłużony do 12 miesięcy). W dalszej kolejności trzeba skorzystać z przepisów zawartych w § 7–12 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 stycznia 1997 roku w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
W celu obliczenia wynagrodzenia pracownika – za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy oraz za czas niezawinionego przestoju – za 1 godzinę:
- według składników wynagrodzenia określonych w stawce miesięcznej w stałej wysokości – należy tę stawkę podzielić przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu;
- według zmiennych składników wynagrodzenia – wynagrodzenie ustalone według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego dzieli się przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika w okresie, z którego ustala się to wynagrodzenie.
Jeżeli pracownikowi przysługuje wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania, ustalone w stawce miesięcznej, przy określaniu wynagrodzenia za czas gotowości do pracy lub „postojowego” wynagrodzenie za 1 godzinę oblicza się, dzieląc:
- miesięczną stawkę wynagrodzenia
- przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu.
Ustalanie wynagrodzenia za pracę w porze nocnej
Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów (art. 151(8) § 1 kp).
W odniesieniu do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy wspomniany dodatek może być zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej.
Zgodnie z § 4b rozp. płacowego przy ustalaniu dodatkowego wynagrodzenia przysługującego na podstawie art. 151(8) § 1 kp za godzinę pracy w porze nocnej minimalne wynagrodzenie za pracę (20% wynagrodzenia minimalnego wynoszącego od 1 stycznia 2023 r. 3 490,00 zł, od 1 lipca 2023 r. 3 600,00 zł) dzieli się przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu.
Obliczanie wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie prawa do wynagrodzenia
Obliczenie wynagrodzenia za pracę za okres zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, jeżeli przepisy przewidują zachowanie prawa do wynagrodzenia, następuje na zasadach określonych w § 5 ust. 1 rozp. płacowego.
Postępowanie dotyczące obliczania wynagrodzenia urlopowego stosuje się ponadto w innych konkretnych przypadkach zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy. Oznacza to zatem, że przy ustalaniu wynagrodzenia za okres:
- zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia (art. 36(2) kp);
- zwolnienia pracownicy w ciąży lub karmiącej dziecko piersią z obowiązku świadczenia pracy (art. 179 § 5 kp)
– stosuje się zasady obowiązujące przy określaniu wynagrodzenia za urlop.
Przepis § 5 ust. 1 rozp. płacowego stosuje się odpowiednio także przy ustalaniu wynagrodzenia za pełny miesięczny wymiar czasu pracy, jeżeli pracodawca udzielił pracownikowi, z własnej inicjatywy, czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych (§ 5a rozp. płacowego).
Jak obliczać wynagrodzenie postojowe, nocne i za czas zwolnienia od pracy - podsumowanie
W przypadku gdy pracownik wykonuje pracę, obliczenie przysługujących mu należności pieniężnych jest postępowaniem rutynowym. Zdarzają się jednak sytuacje, w których pracownik mimo nieświadczenia pracy zachowuje prawo do wynagrodzenia. Tak jest np. przy niezawinionym przez pracownika przestoju czy zwolnieniu z obowiązku pracy w okresie wypowiedzenia umowy o pracę. Wówczas ustalenie należnej pensji odbywa się według zmodyfikowanych zasad. Te z kolei są zawarte w odrębnym akcie wykonawczym, który przewiduje posiłkowe zastosowanie przepisów rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
