W Polsce funkcjonuje wiele różnych rzeczników – ich zadania związane są przede wszystkim z tymi zagadnieniami, do których ochrony zostali oni powołani. Jednym z organów stojących na straży praw i interesów małych i średnich przedsiębiorców jest Rzecznik MSP – jakie są zadania rzecznika MSP i jakie są jego kompetencje?
Kim są mali i średni przedsiębiorcy?
Polski system prawny dzieli przedsiębiorców przede wszystkim ze względu na ich wielkość, wyróżniamy więc:
- mikroprzedsiębiorców,
- małych przedsiębiorców,
- średnich przedsiębiorców,
- dużych przedsiębiorców.
- mikroprzedsiębiorca to przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki – zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro;
- mały przedsiębiorca to przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki – zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro – i który nie jest mikroprzedsiębiorcą;
- średni przedsiębiorca to przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki – zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro – i który nie jest mikroprzedsiębiorcą ani małym przedsiębiorcą.
Mikro-, mali i średni przedsiębiorcy mają z reguły gorsze warunki do rozwoju, szczególnie jeśli ich konkurentami są duże firmy działające już od wielu lat. W związku z tym, aby chronić interes mniejszych podmiotów, powołany został do życia Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców (który stoi także na straży interesów mikroprzedsiębiorców).
Kim jest Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców?
Rzecznik MSP jest nowością w polskim obrocie prawno-gospodarczym i działa podobnie jak Rzecznik Praw Konsumentów. Zgodnie z treścią art. 1 Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku o rzeczniku małych i średnich przedsiębiorców Rzecznik MSP stoi na straży praw mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców, w szczególności poszanowania zasady wolności działalności gospodarczej, pogłębiania zaufania przedsiębiorców do władzy publicznej, bezstronności i równego traktowania, zrównoważonego rozwoju oraz zasady uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów przedsiębiorców.
Na stanowisko Rzecznika może być powołana osoba, która:
- jest obywatelem polskim;
- korzysta z pełni praw publicznych;
- nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo ani umyślne przestępstwo skarbowe;
- ma wykształcenie wyższe;
- cieszy się nieposzlakowaną opinią i daje rękojmię prawidłowego wykonywania powierzonych zadań;
- wyróżnia się wiedzą w zakresie przedsiębiorczości i regulacji prawnych tworzących otoczenie przedsiębiorców oraz posiada co najmniej pięcioletnie doświadczenie w zakresie wykonywania działalności gospodarczej lub reprezentowania interesów przedsiębiorców, lub tworzenia lub stosowania prawa gospodarczego;
- nie pełniła służby zawodowej ani nie pracowała w organach bezpieczeństwa państwa wymienionych w art. 2 Ustawy z dnia 18 października 2006 roku o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów, ani nie była ich współpracownikiem.
Kompetencje i zadania Rzecznika MSP
Zadania rzecznika MSP skupiają się wokół:
- opiniowaniu projektów aktów normatywnych dotyczących interesów przedsiębiorców oraz zasad podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- pomocy w organizacji mediacji między przedsiębiorcami a organami administracji publicznej;
- współpracy z organizacjami pozarządowymi, społecznymi i zawodowymi, do których celów statutowych należy ochrona praw przedsiębiorców oraz współdziałanie ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami oraz z zagranicznymi i międzynarodowymi organami i organizacjami na rzecz ochrony praw przedsiębiorców oraz poszanowania zasady wolności działalności gospodarczej i równego traktowania;
- inicjowaniu i organizowaniu działalności edukacyjnej i informacyjnej w zakresie związanym z wykonywaniem działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności w dziedzinie przedsiębiorczości oraz prawa gospodarczego;
- podejmowaniu innych działań, o ile służą one ochronie praw przedsiębiorców.
W zakresie ochrony praw przedsiębiorców Rzecznik może:
- występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej albo wydanie lub zmianę innych aktów normatywnych w sprawach dotyczących działalności gospodarczej;
- występować do właściwych organów z wnioskiem o wydanie objaśnień prawnych, jeśli przepisy będące przedmiotem wniosku budzą wątpliwości w praktyce lub ich stosowanie wywołało rozbieżności w rozstrzygnięciach wydawanych przez właściwy organ administracji publicznej;
- informować właściwe organy nadzoru lub kontroli o dostrzeżonych nieprawidłowościach w funkcjonowaniu organów administracji publicznej;
- występować do właściwego ministra lub organu upoważnionego ustawowo do opracowywania i wnoszenia do rozpatrzenia przez Radę Ministrów projektów aktów normatywnych z wnioskiem, o którym mowa w art. 69 ust. 1 Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców;
- występować do Sądu Najwyższego z wnioskiem o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego;
- wnosić skargę nadzwyczajną;
- występować do Naczelnego Sądu Administracyjnego z wnioskami o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;
- zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi i skargi kasacyjne do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach – na prawach przysługujących prokuratorowi;
- żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa wszczynane z urzędu;
- informować właściwe organy o dostrzeżonych barierach i utrudnieniach w zakresie wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W celu wykonywania zadań rzecznik może zawierać umowy na przeprowadzenie badań lub sporządzenie ekspertyz i opinii.
Pamiętajmy, że Rzecznik MSP nie posiada kompetencji do rozstrzygania sporów pomiędzy samymi przedsiębiorcami. Jego zadania skupiają się bardziej na udziale w sprawach pomiędzy firmami a urzędami, samorządami lub instytucjami państwowymi. Rzecznik może podejmować swoje działania zarówno na wniosek zainteresowanego przedsiębiorcy, jak i z urzędu.
