Duży problem stanowiła sytuacja powstała po śmierci przedsiębiorcy. Nie było bowiem przepisów, które regulowałyby zasada funkcjonowania takiego przedsiębiorstwa w przypadku, gdy właściciel nie żyje. Stan ten uległ jednak zmianie, do polskiego porządku prawnego wprowadzono bowiem ustawę o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Wraz z wejściem w życie tej ustawy dokonano również nowelizacji treści ustaw podatkowych. Przedsiębiorstwo w spadku, sprawdź, jak kontynuować działalność!
Co to jest przedsiębiorstwo w spadku?
Jak stanowi art. 2 pkt 39 ustawy o VAT, poprzez przedsiębiorstwo w spadku rozumie się przedsiębiorstwo w znaczeniu ustawy o zarządzie sukcesyjnym.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy przedsiębiorstwo w spadku obejmuje składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, stanowiące mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci.
Warto również wskazać, kto staje się właścicielem przedsiębiorstwa w spadku. W art. 3 ww. ustawy właścicielem jest:
- osoba, która zgodnie z prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia albo europejskim poświadczeniem spadkowym, nabyła składniki niematerialne i materialne, o których mowa w art. 2 ust. 1, na podstawie powołania do spadku z ustawy albo testamentu lub nabyła przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie na podstawie zapisu windykacyjnego;
- małżonek przedsiębiorcy w przypadku, o którym mowa w art. 2 ust. 2, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku;
- osoba, która nabyła przedsiębiorstwo w spadku albo udział w przedsiębiorstwie w spadku bezpośrednio od osoby, o której mowa w pkt 1 lub 2, w tym osoba prawna albo jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1 ustawy Kodeks cywilny, do której wniesiono przedsiębiorstwo tytułem wkładu – w przypadku gdy po śmierci przedsiębiorcy nastąpiło zbycie tego przedsiębiorstwa albo udziału w tym przedsiębiorstwie.
Przedsiębiorstwo w spadku jako podatnik VAT
W związku z wejściem w życie przepisów o zarządzie sukcesyjnym, do ustawy o VAT wprowadzono dodatkową kategorię podatnika. Jak bowiem możemy przeczytać w art. 15 ust. 1a ustawy, podatnikiem podatku od towarów i usług jest także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, stanowiąca przedsiębiorstwo w spadku w okresie od otwarcia spadku do dnia wygaśnięcia:
- zarządu sukcesyjnego albo
- uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i dokonano zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.
Powyższa definicja wprowadza dwie podkategorie podatnika będącego przedsiębiorstwem w spadku. Przeanalizujmy zatem oba przypadki.
Pierwszy z nich wskazuje, że podatnikiem podatku VAT jest przedsiębiorstwo w spadku od dnia śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego. Trzeba sobie zatem odpowiedzieć na pytanie, jak długo ustanowiony zarząd sukcesyjny może trwać. Analiza treści art. 59 oraz art. 60 ustawy o zarządzie sukcesyjnym wskazuje, że wygasa on po upływie 2 lat, licząc od dnia śmierci przedsiębiorcy. W uzasadnionych przypadkach sąd może przedłużyć trwanie zarządu do 5 lat.
Przykład 1.
Przedsiębiorca jeszcze za życia ustanowił dla swojego przedsiębiorstwa zarządcę sukcesyjnego. 2 maja 2019 r. zmarł. W takim przypadku podatnikiem podatku VAT staje się przedsiębiorstwo w spadku, które trwać będzie do 2 maja 2021 r., chyba że sąd wyznaczy dłuższy termin.
Druga podkategoria podatnika odnosi się właśnie do powyższego przypadku. Dodatkowo art. 15 ust. 1a pkt 2 ustawy VAT wskazuje na konieczność dokonania zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.
W tym miejscu trzeba wyjaśnić, że zgodnie z art. 12 ust. 1c ww. ustawy w przypadku, gdy zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony, przedsiębiorstwo w spadku może do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego podawać NIP przedsiębiorcy, jeżeli spadkobierca kontynuuje prowadzenie przedsiębiorstwa pod firmą przedsiębiorcy i w terminie dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy dokona zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego o kontynuowaniu prowadzenia tego przedsiębiorstwa. Natomiast ust. 1d wskazuje, że jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i nie dokonano zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1c, podawanie NIP-u lub firmy przedsiębiorcy nie wywołuje skutków podatkowych dla przedsiębiorstwa w spadku.
Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o zarządzie sukcesyjnym podmiotami uprawnionymi do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku są:
- małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku lub
- spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, albo
- spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy albo zapisobierca windykacyjny, któremu zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku.
W świetle powyższych przepisów, jeżeli mamy do czynienia z sytuacją, w której dla przedsiębiorstwa w spadku nie powołano zarządcy sukcesyjnego, to może ono stać się podatnikiem podatku VAT, pod warunkiem że spadkobierca kontynuuje prowadzenie działalności gospodarczej i poinformuje o tym fakcie naczelnika urzędu skarbowego.
Przykład 2.
Zmarły 2 maja 2019 r. przedsiębiorca nie wyznaczył zarządcy sukcesyjnego. Spadkobiercą został jedyny syn przedsiębiorcy. W takim przypadku podatnikiem podatku VAT będzie przedsiębiorstwo w spadku do 2 lipca 2019 r., pod warunkiem, że spadkobierca złoży do urzędu skarbowego zgłoszenie o kontynuowaniu działalności.
