Kary umowne to zastrzeżone w umowie kwoty należne jednej ze stron z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez drugą stronę. Niekiedy podczas realizacji projektu okazuje się, że doprowadzenie wykonywanej umowy do końca jest mniej opłacalne, niż odstąpienie od niej i zapłacenie określonej w umowie kary finansowej. Może to być następstwem niekorzystnej sytuacji gospodarczej na rynku lub zmiany strategii przedsiębiorstwa. Jak zatem na gruncie podatku dochodowego traktować taką karę? Przeczytaj artykuł i dowiedz się, kiedy kary umowne są kosztem uzyskania przychodów i jak je ujmować w KPiR.
Kary umowne a koszt uzyskania przychodów
Wątpliwości wielu podatników budzi kwestia zaliczania kar umownych do kosztów uzyskania przychodów. Wynika to z tego, że przepisy o podatku dochodowym regulują tę kwestię w wąskim zakresie. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych do kosztów uzyskania przychodów nie można zaliczyć kar umownych i odszkodowań z tytułu:
-
wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług,
-
zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad,
-
zwłoki w usunięciu wad towarów lub wykonanych robót i usług.
Pozostałe kary, które nie zostały wskazane w katalogu wyłączeń (określonym przez art. 23 ustawy o PIT i art. 16 ustawy o CIT), z zasady można traktować jako koszty podatkowe, jeżeli tylko zostaną spełnione podstawowe warunki. Kosztami uzyskania przychodu mogą być tylko takie wydatki, które zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub w celu zachowania lub zabezpieczenia jego źródła. Zatem przy kwalifikowaniu kosztów uzyskania przychodów określony wydatek wymaga nie tylko określenia pod kątem tego, czy jego poniesienie miało związek z osiągniętym przychodem, ale także z punktu widzenia racjonalności określonego działania dla osiągnięcia przychodu.
Przykładem kary umownej związanej z kosztem uzyskania przychodu jest kara za nieterminowe wykonanie umowy, np. za nieterminową dostawę towarów czy nieterminową realizację robót. Koszty kar umownych zaliczane do kosztów uzyskania przychodów ujmuje się w KPiR w dacie zapłaty w kolumnie 13 jako pozostałe wydatki.
Kary umowne a przychód
Otrzymane kary umowne ujmowane są na zasadzie metody kasowej, czyli w momencie jej otrzymania. Należy zaznaczyć, że otrzymane kary umowne zawsze będą stanowiły przychód, niezależnie od tego, czy w przypadku dłużnika kara ta będzie stanowiła koszt uzyskania przychodu czy nie. W KPiR podatnik ewidencjonuje otrzymane kary umowne w kolumnie 8 jako pozostałe przychody.
Przykład 1.
20 kwietnia 2016 roku podatnik otrzymał karę umowną od wykonawcy usługi budowlanej. Wykonawca spóźnił się o 3 miesiące z wykonaniem usługi w zakresie rozbudowy jednego ze sklepów podatnika. Wysokość kary to 4000 zł. Jak zatem ująć ją w KPiR?
Podatnik ewidencjonuje otrzymaną karę umowną od wykonawcy w dniu jej otrzymania, tj. 20 kwietnia 2016 roku, w kolumnie 8 KPiR jako pozostałe przychody. Podstawą wpisu jest potwierdzenie przelewu. Ponadto podatnik powinien posiadać umowę o wykonanie usług budowlanych, z której wynika otrzymana kara.
Wysokość kar umownych
Wysokość kar umownych jest zależna od stron i sposobu, w jaki regulują tę kwestię w zawartej umowie. Nie jest ona zależna od rozmiaru szkody, jaką poniosła ta ze stron, na rzecz której nie spełniono zobowiązania. Zgodnie z art. 484 § 2 kodeksu cywilnego, jeżeli zobowiązanie zostało wykonane w znacznej części, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. To samo dotyczy przypadku, kiedy kara umowna jest rażąco wygórowana. Pojęcie to jest jednak bardzo ogólne.
| Ważne! W wyroku z dnia 14 sierpnia 2014 r., sygn. I ACa 351/14, LEX nr 1498922, Sąd Apelacyjny w Katowicach zwrócił uwagę, że pojęcie rażącego wygórowania kary umownej jest zwrotem niedookreślonym. Najbardziej ogólnym kryterium oceny, czy wysokość kary jest rażąco wygórowana, jest stosunek pomiędzy wysokością kary umownej a wartością całego zobowiązania. Dopuszczalne jest również przyjęcie jako punktu odniesienia:
|
Podsumowując, otrzymane kary umowne zawsze będą stanowiły przychód podatkowy, natomiast kary umowne zapłacone będą kosztem uzyskania przychodów w przypadku spełnienia ściśle określonych warunków.
