Jak wskazuje praktyka, w umowach pomiędzy przedsiębiorcami coraz częściej zastrzegane są kary umowne. Kwestie związane z ujmowaniem w kosztach uzyskania wydatków na kary umowne od wielu lat wywołuje problemy interpretacyjne, co skutkuje najczęściej sporami z organami podatkowymi, a często mają nawet swój finał w sądzie.
Kary umowane a kodeks cywilny
Regulacje dotyczące kary umownej znajdują się w przepisach kodeksu cywilnego. Instytucja ta służy zabezpieczeniu interesu wierzyciela w sytuacji nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika.
Przepisy kodeksu cywilnego przewidują bowiem możliwość zastrzeżenia w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy, czyli właśnie kary umownej. W przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania należy się ona wierzycielowi w zastrzeżonej dla tej sytuacji wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Zastępuje ona odszkodowanie, którego wierzyciel może dochodzić na zasadach ogólnych.
Za koszt podatkowy może zostać uznany każdy wydatek poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Nie można zaliczyć do kosztów wydatków wprost wyłączonych z katalogu kosztów. Natomiast zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT oraz art. art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o PIT wynika, że nie stanowią kosztów uzyskania przychodów kary umowne i odszkodowania m.in. za:
- wady dostarczonych towarów,
- zwłokę w dostarczeniu towaru wolnego od wad,
- zwłokę w usunięciu wad towarów.
Jeżeli przedsiębiorca, który zapłacił karę umowną z innego tytułu niż wymieniowe wprost wustawach podatkowych, jednocześnie wykaże związek tego wydatku z uzyskiwanymi przychodami, może zaliczyć wypłaconą kwotę do kosztów podatkowych.
Kara za opóźnienie w dostawie towarów
Kary umowne z tytułu opóźnienia w dostawach towarów, nie zostały wymienione w katalogu wydatków nieuznawanych za koszty. Dlatego też karę nałożoną z tytułu nieterminowej dostawy towarów podatnik może więc zaliczyć do kosztów podatkowych.
Takie stanowisko potwierdził dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, w piśmie nr IBPBI/2/423-1141/10/MS, z 3 grudnia 2010 r., gdzie czytamy: (...) kary umowne z tytułu opóźnienia w dostawach towarów, jako nie objęte zakresem przedmiotowym art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o pdop, co do zasady nie podlegają wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów. Zatem należy uznać, iż skoro kary te będą stanowić wypełnienie obowiązków zawartych w umowie, a Spółka w istocie podejmie działania zmierzające do ich uniknięcia lub zminimalizowania, to jako pozostające w związku z osiąganymi przychodami, będą one mogły stanowić koszty uzyskania przychodów, w oparciu o art. 15 ust. 1 ustawy o pdop (...).
Kara za uszkodzenie towaru
Co do zasady, kary za uszkodzenie towaru podczas transportu nie mogą być uznawane za koszt uzyskania przychodu, ponieważ dotyczą wadliwego wykonania usługi.
Stanowisko takie potwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, w interpretacji indywidualnej, sygn. ITPB1/415-91/14/MW, z 7 maja 2014 r., gdzie możemy przeczytać (…)Jeżeli zatem usługa w dostarczeniu towaru została wykonana, a w trakcie jej wykonania nastąpiło uszkodzenie przewożonego towaru i z tego tytułu na przewoźnika został nałożony obowiązek uiszczenia odszkodowania za zniszczony towar, to ma wówczas zastosowanie art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Oznacza to, iż wydatek związany z uiszczeniem odszkodowania z tytułu wadliwego wykonania umowy przewozu, w wyniku którego doszło do uszkodzenia przewożonego towaru, nie może stanowić kosztu uzyskania przychodu.
Reasumując, odszkodowanie uiszczone przez wnioskodawcę jako związane z wadą usługi transportowej świadczonej na rzecz kontrahenta nie może stanowić kosztu uzyskania przychodu w prowadzonej przez niego działalności gospodarczej (…).
Jedyna z sytuacji, gdy uszkodzenie towarów nastąpiło na skutek zdarzenia losowego przy zachowaniu należytej staranności podatnika, wydatki na karę można zaliczyć do kosztów.
Podobne stanowisko zajął dyrektor Izby Skarbowej w Gdańsku w decyzji z 31 maja 2005 r., nr BI/005-0958: (...) W świetle powyższego wypłacone przez Spółkę odszkodowanie dla kontrahenta za uszkodzony lub zniszczony ładunek w transporcie, jeżeli nastąpiło np. na skutek zdarzenia losowego, należy uznać za koszt uzyskania przychodów prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Również opłaty sankcyjne, kary umowne za przetrzymywanie kontenera lub postój środka transportu pod załadunkiem lub wyładunkiem, wynikające z umów zawartych przez Spółkę z kontrahentami, nie stanowią wady wykonanej usługi spedycyjnej i będą stanowiły koszty uzyskania przychodu na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15.02.1992 r. - o podatku dochodowym od osób prawnych - (...) Powyższe wydatki są związane ze świadczonymi przez Spółkę na rzecz zleceniodawców usługami spedycyjnymi i przychodami wykazanymi z tego tytułu, zatem powinny być kwalifikowane do kosztów uzyskania przychodów w dacie ich zarachowania, tj. w momencie otrzymania not obciążeniowych od zleceniodawców (...)
Przykład 1.
Firma transportowa przewoziła towar z Warszawy do Poznania. Podczas transportu towary uległy uszkodzeniu, ponieważ towar był źle zamocowany. W takiej sytuacji zapłacona kara umowna nie może stanowić kosztu uzyskania przychodu.
Przykład 2.
Firma transportowa przewoziła towar z Warszawy do Poznania. Podczas transportu towary uległy uszkodzeniu, bowiem samochód brał udział w kolizji drogowej nie ze swojej winy. W takiej sytuacji kara może stanowić koszt.
