Uregulowanie zobowiązań między kontrahentami może odbyć się przez rozliczenie gotówkowe i bezgotówkowe. Sposobami rozliczenia bezgotówkowego są przelew oraz kompensata zobowiązań. Kiedy kontrahenci decydują się na kompensatę zobowiązań? Czy zawsze jest możliwa?
Kompensata zobowiązań - warunki przeprowadzenia
Jeżeli kontrahenci zdecydują się na rozliczenie przez kompensatę zobowiązań, muszą mieć wobec siebie nawzajem zobowiązanie i należność, czyli być jednocześnie wierzycielem i dłużnikiem. Wynika to z faktu, że kompensata zobowiązań jest równoległym umarzaniem wierzytelności. Co ważne, ten rodzaj uregulowania zobowiązań nie jest metodą płatności ujętą na fakturze.
Istnieją dwa rodzaje kompensaty zobowiązań: kompensaty ustawowe - regulowane przez kodeks cywilny (art. 498 kc) oraz kompensaty umowne - których podstawą jest zapis w umowie między kontrahentami, warunki jej są ustalane swobodnie.
Kompensata ustawowa
Kompensaty ustawowe są możliwe, o ile obie strony wprowadzą odpowiednie oświadczenie. Oświadczenie te może mieć formę dobrowolną pisemną lub ustną, a jedynym wymogiem potwierdzającym zawarcie jej jest dotarcie do każdej ze stron.
§ 1. Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.
§ 2. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej
Kompensata umowna
Według art. 498 kodeksu cywilnego potrącenie umowne jest możliwe w przypadku
wierzytelności wymagalnych, czyli w przypadku, gdy upłynął okres do spłaty długu zawarty w umowie,
wierzytelności przeterminowanych - w przypadku, gdy możliwe było potrącenie wierzytelności przed terminem przedawnienia,
wierzytelności zajętych - tylko w przypadku gdy dłużnik stał się wierzycielem swojego wierzyciela przed zajęciem. Potrącenie dotyczy jedynie wierzytelności pieniężnych lub rzeczy o równorzędnej wartości.
Kompensata zobowiązań w tym trybie nie może być przeprowadzona w następujących przypadkach:
wierzytelności niewymagalnych,
wierzytelności przeterminowanych (w przypadkach innych niż wspomniane powyżej)
wierzytelności zajętych (w przypadkach innych niż wspomniane powyżej),
wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania,
wierzytelności wynikających z czynów niedozwolonych,
wierzytelności wyłączonych z potrącenia na podstawie odrębnych przepisów.
