0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Kontrola legalności zatrudnienia

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Kontrola legalności zatrudnienia może się w pierwszej chwili kojarzyć z weryfikacją postępowania danej osoby pod kątem zatrudnienia jej zgodnie z przepisami. Jest to poniekąd prawda, ale to tylko jeden z elementów tworzących wspomnianą procedurę. Czym jest zatem kontrola legalności zatrudnienia oraz jakie są zasady jej przeprowadzania – piszemy na ten temat w artykule.

Kontrola legalności zatrudnienia – podstawy prawne

W odniesieniu do postępowania związanego z kontrolą legalności zatrudnienia właściwymi są przepisy zawarte w Ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy, zwanej dalej „ustawą z 13.04.2007 roku”.

Zgodnie z art. 1 ustawy z 13.04.2007 roku organem uprawnionym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w tej ustawie jest Państwowa Inspekcja Pracy (PIP).

Drugim aktem prawnym mającym kluczowe znaczenie dla omawianej problematyki jest Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, dalej określana jako „ustawa o promocji zatrudnienia”.

To właśnie w niej uregulowano m.in. kwestie zatrudniania bezrobotnych lub cudzoziemców, czyli sprawy objęte kontrolą legalności zatrudnienia. W ustawie o promocji zatrudnienia zdefiniowano, czym – w świetle norm prawnych – jest nielegalne zatrudnienie lub nielegalna praca zarobkowa. Pod tymi pojęciami należy rozumieć:

  • zatrudnienie przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków;
  • niezgłoszenie osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego;
  • podjęcie przez bezrobotnego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy.

Ustawa o promocji zatrudnienia określa także, czym jest nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca.

Nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca to wykonywanie pracy przez osobę nieposiadającą obywatelstwa polskiego, która nie jest do tego uprawniona w rozumieniu art. 87 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia (wskazano tam kilkanaście przypadków, gdy cudzoziemiec może wykonywać pracę bez konieczności uzyskania zezwolenia) lub nie posiada odpowiedniego zezwolenia na pracę, nie będąc zwolnioną na podstawie przepisów szczególnych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, lub której podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy.

Kontrola legalności zatrudnienia – zakres przedmiotowy

Zakres przedmiotowy kontroli legalności zatrudnienia został wyznaczony odpowiednimi zapisami ustawy z 13.04.2007 roku (w art. 10 ust. 1 pkt 3–4 i 15). Oznacza to zatem, że do zadań inspektorów pracy należy:

  1. kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, wykonywania działalności oraz kontrola przestrzegania obowiązku:
  • informowania powiatowych urzędów pracy przez bezrobotnych o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności;
  • opłacania składek na Fundusz Pracy;
  • dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do tego rejestru;
  • prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w ustawie o promocji zatrudnienia;
  • prowadzenia działalności przez podmioty, od których nie wymaga się wpisu świadczenia usług na rzecz bezrobotnych i poszukujących pracy do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia, czyli m.in. OHP, centra integracji społecznej, kluby integracji społecznej, zgodnie z warunkami określonymi w art. 19c, art. 19d, art. 19fa, art. 19ga i art. 85 ust. 2 i art. 85a ustawy o promocji zatrudnienia;
  • kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców;
  • ściganie wykroczeń, o których mowa w art. 119–123 ustawy o promocji zatrudnienia.
  • Podmioty podlegające kontroli legalności zatrudnienia

    Zakres podmiotowy kontroli legalności zatrudnienia określają postanowienia ustawy z 13.04.2007 roku. W rozumieniu tych przepisów kontroli legalności zatrudnienia podlegają:

    pracodawcy;
    niebędący pracodawcami przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne, na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy;
    podmioty świadczące usługi pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego, poradnictwa zawodowego oraz pracy tymczasowej w zakresie przestrzegania obowiązku dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do wymienionego rejestru oraz w przedmiocie obowiązku prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach o promocji zatrudnienia;
    podmioty, o których mowa w art. 18c ustawy o promocji zatrudnienia, czyli takie, od których nie wymaga się wpisu do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia, w zakresie przestrzegania warunków określonych w art. 19c, art. 19d, art. 19fa, art. 19ga i art. 85 ust. 2 oraz art. 85a ustawy o promocji zatrudnienia.

    Zasady przeprowadzania kontroli legalności zatrudnienia

    Celem postępowania kontrolnego jest ustalenie stanu faktycznego w kwestii przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia oraz sporządzenie stosownej dokumentacji pokontrolnej.

    Do przeprowadzania kontroli uprawnieni są inspektorzy działający w ramach właściwości terytorialnej okręgowych inspektorów pracy. Główny Inspektor Pracy może jednocześnie oddelegować inspektora do wykonywania określonych czynności kontrolnych i stosowania środków prawnych na obszarze działania innego okręgowego inspektora pracy, a nawet poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli stosunek pracy podlega przepisom krajowego prawa pracy. Kontrolę mogą przeprowadzać ponadto inni uprawnieni pracownicy PIP.

    Inspektorzy pracy mają prawo do przeprowadzania, bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy, kontroli przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia w zakresie określonym w ustawie z 13.04.2007 roku. Do kontroli przystępuje się po okazaniu legitymacji służbowej potwierdzającej tożsamość i uprawnienia inspektora pracy lub innego upoważnionego pracownika PIP.

    W przypadku kontroli u przedsiębiorcy oprócz legitymacji służbowej należy okazać upoważnienie obejmujące następujące informacje:

    • wskazanie podstawy prawnej przeprowadzenia kontroli;
    • oznaczenie organu kontroli;
    • imię i nazwisko, stanowisko służbowe osoby upoważnionej do przeprowadzenia kontroli oraz numer jej legitymacji służbowej;
    • określenie zakresu przedmiotowego kontroli;
    • oznaczenie podmiotu objętego kontrolą;
    • wskazanie daty rozpoczęcia i przewidywanego terminu zakończenia kontroli;
    • podpis osoby udzielającej upoważnienia, z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji;
    • pouczenie kontrolowanego podmiotu o jego prawach i obowiązkach;
    • datę i miejsce wystawienia upoważnienia.

    Jeżeli okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne podjęcie kontroli u przedsiębiorcy, może być ona przeprowadzona tylko po okazaniu legitymacji służbowej. Kontrolowanemu trzeba jednak niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia podjęcia kontroli, doręczyć upoważnienie do jej przeprowadzenia.

    Kontrola ma miejsce w siedzibie podmiotu kontrolowanego oraz w innych miejscach wykonywania jego zadań lub przechowywania dokumentów finansowych i kadrowych. Konkretne czynności kontrolne mogą być także realizowane w jednostce organizacyjnej PIP.

    Jak wynika z art. 26 ust. 4 ustawy z 13.04.2007 roku, inspektor pracy jest upoważniony do swobodnego poruszania się po terenie podmiotu kontrolowanego bez obowiązku uzyskiwania przepustki oraz jest zwolniony od rewizji osobistej – również wtedy, gdy przewiduje się ją w wewnętrznym regulaminie podmiotu kontrolowanego.

    Podmiot kontrolowany jest obowiązany do zapewnienia inspektorowi pracy warunków i środków niezbędnych do sprawnego przeprowadzenia kontroli. Dotyczy to w szczególności niezwłocznego przedstawienia żądanych dokumentów i materiałów, zapewnienia terminowego udzielania informacji przez pracowników zatrudnionych w podmiocie kontrolowanym oraz przez inne osoby, które są lub były zatrudnione w tym podmiocie, na innej podstawie niż stosunek pracy, udostępnienia urządzeń technicznych oraz – w miarę możliwości – oddzielnego pomieszczenia z odpowiednim wyposażeniem.

    Szczegółowe uprawnienia inspektora pracy podczas kontroli zostały określone w art. 23 ust. 1 ustawy z 13.04.2007 roku.

    W trakcie wykonywania czynności kontrolnych inspektor pracy oraz inne osoby upoważnione do przeprowadzania kontroli mają obowiązek przestrzegania przepisów BHP, przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej oraz przepisów o ochronie informacji niejawnych. Podczas kontroli inspektor pracy współdziała ze związkami zawodowymi, organami samorządu załogi, radami pracowników oraz społeczną inspekcją pracy.

    Dokumentowanie ustaleń pokontrolnych

    Ustalenia dokonane wskutek kontroli legalności zatrudnienia dokumentuje się w formie:

    • protokołu kontroli
    • lub notatki urzędowej – jeżeli nie stwierdzono uchybień podczas kontroli.

    Protokół kontroli powinien zawierać informacje wskazane w art. 31 ust. 2 ustawy z 13.04.2007 roku.

    Protokół podpisuje inspektor pracy prowadzący kontrolę oraz osoba lub organ reprezentujący podmiot kontrolowany. Odmowa złożenia podpisu na protokole przez osobę bądź organ reprezentujący kontrolowaną firmę nie stanowi przeszkody do zastosowania przez inspektora pracy środków prawnych przewidzianych w ustawie z 13.04.2007 roku.

    Inspektor pracy przekazuje kopię protokołu podmiotowi kontrolowanemu, któremu przysługuje prawo zgłoszenia, przed podpisaniem tego dokumentu, umotywowanych zastrzeżeń na piśmie do ustaleń zawartych w protokole – w terminie 7 dni od dnia przedstawienia protokołu. W przypadku zgłoszenia zastrzeżeń inspektor pracy obowiązany jest dokonać ich zbadania, a w razie stwierdzenia zasadności zastrzeżeń – zmienić lub uzupełnić odpowiednią część protokołu.

    Konsekwencje naruszenia przepisów w zakresie legalności zatrudnienia

    W przypadku stwierdzenia naruszeń przepisów w zakresie legalności zatrudnienia inspektor pracy może skorzystać z możliwości przewidzianych w art. 11 ustawy z 13.04.2007 roku, czyli jest uprawniony do wydania określonych nakazów i zakazów.

    Od decyzji inspektora pracy wydanej na piśmie lub stanowiącej wpis do dziennika budowy podmiotowi kontrolowanemu przysługuje odwołanie do okręgowego inspektora pracy, które należy wnieść w ciągu 7 dni od dnia otrzymania decyzji.

    Jeżeli w toku kontroli zostały stwierdzone wykroczenia polegające na naruszeniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia w zakresie określonym w art. 10 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy z 13.04.2007 roku, właściwy inspektor pracy występuje z wnioskiem do sądu o ukaranie osób odpowiedzialnych za zaistniałe nieprawidłowości.

    W myśl art. 37 ust. 3 ustawy z 13.04.2007 roku okręgowy inspektor pracy niezwłocznie powiadamia:

    1. marszałka województwa o:
    • stwierdzonych przypadkach naruszenia warunków prowadzenia agencji zatrudnienia określonych w przepisach ustawy o promocji zatrudnienia;
    • wynikach kontroli podmiotu kontrolowanego – na wniosek marszałka województwa;
  • wojewodę – o stwierdzonych przypadkach naruszenia przepisów ustawy o promocji zatrudnienia związanych z zatrudnieniem cudzoziemców lub powierzaniem im innej pracy zarobkowej.
  • Ponadto inspektor pracy niezwłocznie zawiadamia o naruszeniu przepisów prawa właściwe organy, a w szczególności:

    • Zakład Ubezpieczeń Społecznych – w przypadku naruszenia przepisów w zakresie ubezpieczeń społecznych;
    • naczelnika urzędu celno-skarbowego – w razie naruszenia przepisów prawa podatkowego;
    • Policję lub Straż Graniczną – w przypadku naruszenia przepisów o cudzoziemcach;
    • starostę – jeśli stwierdzono naruszenia przez bezrobotnego lub przez podmiot kontrolowany przepisów ustawy o promocji zatrudnienia.

    Niewykonanie nakazu PIP lub utrudnianie kontroli – sankcje prawne

    W odniesieniu do sankcji za niewykonanie nakazu PIP lub utrudnianie przeprowadzania czynności kontrolnych trzeba się odwołać do postanowień Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp). Oznacza to, że zgodnie z art. 283 § 2 pkt 7 i 8 kp kto:

    • nie wykonuje w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu organu Państwowej Inspekcji Pracy;
    • utrudnia działalność organu Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności uniemożliwia prowadzenie wizytacji zakładu pracy lub nie udziela informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań

    – podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

    Kontrola legalności zatrudnienia – podsumowanie

    Kontrola legalności zatrudnienia polega przede wszystkim na weryfikacji prawidłowości realizacji obowiązków oraz korzystania z uprawnień określonych w przepisach ustawy o promocji zatrudnienia. Chodzi tutaj m.in. o naruszenia prawa wynikające z niezgłoszenia osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego, podjęcia przez bezrobotnego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy czy nielegalnego zatrudniania cudzoziemców. Szczegółowy zakres kontroli określa ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy. Wskazano tam ponadto podmioty podlegające czynnościom kontrolnym oraz konsekwencje postępowania sprzecznego z prawem.

    Artykuły
    Brak wyników.
    Więcej artykułów
    Wzory
    Brak wyników.
    Więcej wzorów