Otrzymanie niespodziewanej korespondencji od komornika sądowego, jest zazwyczaj niemiłym zaskoczeniem – zarówno dla domniemanego dłużnika, jak i dla osoby trzeciej, która w żaden sposób nie uczestniczyła w postępowaniu prowadzącym do wydania tytułu egzekucyjnego i nie ma o nim żadnej wiedzy. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje metody, którymi może bronić się osoba zagrożona zajęciem komorniczym. W naszym artykule wyjaśniamy czym charakteryzuje się powództwo przeciwegzekucyjne.
Powództwo przeciwegzekucyjne - jakie są jego rodzaje?
Zgodnie z regulacjami zawartymi w Kodeksie postępowania cywilnego, istnieją dwa rodzaje powództw przeciwegzekucyjnych, które służą powstrzymaniu działań egzekucyjnych: powództwo opozycyjne oraz powództwo ekscydencyjne. Podstawowa różnica pomiędzy tymi roszczeniami polega na osobie, która może wystąpić z danym powództwem.
Jednocześnie, powództwo przeciwegzekucyjne odnosi się tylko i wyłącznie do nieprawidłowości związanych z zasadnością oraz dopuszczalnością prowadzenia postępowania egzekucyjnego – organ postępowania egzekucyjnego (przede wszystkim komornik) nie sprawdza bowiem treści obowiązku objętego tytułem wykonawczym i jest zainteresowany wyłącznie realizacją samego tytułu.
Jeśli dłużnik uznaje, iż postępowanie egzekucyjne z powodów formalnych prowadzone jest w sposób sprzeczny z prawem, musi rozważyć inne metody obrony swoich praw, na przykład wniesienie skargi na czynności komornika sądowego.
Czy dłużnik może wystąpić z powództwem opozycyjnym?
Pierwszym rodzajem powództwa przeciwegzekucyjnego jest powództwo opozycyjne, które przysługuje dłużnikowi i jest merytorycznym sposobem obrony dłużnika przed prowadzoną egzekucją.
Postępowanie egzekucyjne jest prowadzone na podstawie tzw. tytułu wykonawczego, którym jest tytuł egzekucyjny (np. wyrok sądu) zaopatrzony w klauzulę wykonalności (informację, że wydany tytuł jest prawomocny i nadaje się do prowadzenia egzekucji). Celem postępowania wszczętego wskutek powództwa opozycyjnego, jest pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części (np. do określonej kwoty), albo jego ograniczenie.
"Dłużnik w drodze powództwa może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części, albo ograniczenia, jeżeli:
1) przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności, gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym, niebędącym orzeczeniem sądu albo, gdy kwestionuje przejście obowiązku, mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście;
2) po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane. W sytuacji, gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne;
3) małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym temu małżonkowi przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść".
Dłużnik ma prawo do skierowania powództwa egzekucyjnego tylko i wyłącznie w dwóch ściśle określonych przypadkach:
-
Jeżeli uważa, że klauzula wykonalności została nadana tytułowi egzekucyjnemu w sposób nieprawidłowy;
-
Jeżeli po wydaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego orzeczenie nie może być dalej egzekwowane (np. dłużnik spłacił już całą należność).
Powyższy katalog ma charakter zamknięty, co oznacza, że jeżeli argumenty dłużnika nie znajdują się w żadnej z ujętych w treści przepisu kategorii, dłużnik nie może wystąpić z powództwem egzekucyjnym. Co istotne, powództwo przeciwegzekucyjne nie może mieć na celu ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy, która doprowadziła do wydania tytułu egzekucyjnego.
„Powództwo opozycyjne nie prowadzi do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy zakończonej prawomocnym lub natychmiast wykonalnym orzeczeniem sądowym. Jego celem jest pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, nie zaś podważenie treści orzeczenia sądowego, które zaopatrzono w klauzulę wykonalności”.
Wyjątkowo, oprócz dłużnika, powództwo opozycyjne może wnieść również małżonek dłużnika, jeśli klauzula wykonalności została nadana przeciwko niemu, zgodnie z treścią przepisu art. 787 kpc. Przywołany przepis wskazuje, że sąd może nadać klauzulę wykonalności nie tylko przeciw dłużnikowi, lecz również przeciwko jego małżonkowi w zakresie majątku objętego wspólnością majątkową, jeśli w toku sprawy wierzyciel wykazał, że czynność prowadząca do powstania wierzytelności, została dokonana za zgodą małżonka.
W przypadku małżonka dłużnika możliwe jest powoływanie się przez niego na okoliczności dotyczące samej wierzytelności, albowiem małżonek dłużnika nie był stroną postępowania prowadzącego do wydania tytułu egzekucyjnego i z tego powodu nie mógł bronić swoich praw w toku pierwotnego postępowania.
Warto zaznaczyć, że małżonek dłużnika może podnosić zarówno swoje własne zarzuty dotyczące istoty wydanego orzeczenia, jak i zarzuty przysługujące dłużnikowi (np. dotyczące uprzedniego spełnienia świadczenia).
Czy powództwo ekscydencyjne może wnieść osoba trzecia?
Powództwo przeciwegzekucyjne to także powództwo ekscydencyjne, które przysługuje osobie trzeciej, innej niż dłużnik. Powództwo ekscydencyjne znajduje zastosowanie wówczas, gdy w toku egzekucji prowadzonej przeciwko konkretnemu dłużnikowi, nastąpi zajęcie przedmiotu nie należącego do dłużnika.
Przykład 1.
Postępowanie egzekucyjne jest prowadzone przeciwko Janowi Kowalskiemu. W toku egzekucji komornik dokonuje zajęcia samochodu będącego w posiadaniu dłużnika. Samochód ten jest w rzeczywistości własnością jego pracodawcy i jest wykorzystywany wyłącznie do celów służbowych. Pracodawca dłużnika ma prawo do wystąpienia z powództwem ekscydencyjnym.
"Osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa."
Celem powództwa ekscydencyjnego jest zwolnienie niesłusznie zajętego przedmiotu spod prowadzonej przeciwko dłużnikowi egzekucji. Powództwo ekscydencyjne nie jest w żaden sposób skierowane przeciwko tytułowi wykonawczemu i nie dotyczy okoliczności objętych tym dokumentem.
W toku postępowania wszczętego powództwem ekscydencyjnym, w charakterze pozwanego będzie występował wierzyciel (osoba dochodząca zaspokojenia swojego roszczenia w drodze postępowania egzekucyjnego). Jeśli prawo osoby trzeciej kwestionuje również dłużnik, podnosząc, że zajęcie zostało przeprowadzone prawidłowo, wówczas osoba trzecia musi oprócz wierzyciela pozwać również samego dłużnika.
Czy powód musi podnieść w pozwie wszystkie zarzuty?
W przypadku obu powództw, sądem właściwym do ich rozpoznania będzie sąd, w którego okręgu prowadzi się egzekucję – zazwyczaj będzie to sąd właściwy dla komornika prowadzącego postępowanie. Jeśli egzekucja jeszcze nie została wszczęta, wówczas zastosowanie mają przepisy ogólne, zgodnie z którymi powództwo, co do zasady, wytacza się przed sądem miejscowo właściwym dla miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego.
Powództwo przeciwegzekucyjne podlega opłacie sądowej, która jest określana jako 5% wartości przedmiotu sporu.
W pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu.
