Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym

Postępowanie upominawcze jest jednym z tzw. postępowań odrębnych uregulowanych w Kodeksie postępowania cywilnego (dalej kpc). Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwala na szybsze - w porównaniu do trybu zwykłego - wyegzekwowanie należności od dłużnika. Jest podstawowym trybem rozpoznania spraw z powództwa o roszczenie pieniężne gdy nie ma podstawy do wydania nakazu w postępowaniu nakazowym.

Przesłanki do rozpoznania sprawy w trybie upominawczym

W wyniku postępowania upominawczego wydawany jest nakaz zapłaty. Nakaz zapłaty zostaje wydany również w postępowaniu nakazowym. Między tymi trybami postępowania cywilnego występuje jednak znacząca różnica i to już na etapie wszczęcia postępowania w którymś z tych trybów.

Rozpoznanie sprawy w trybie upominawczym nie zależy więc od woli powoda, a od zaistnienia wymaganych przesłanek. Najważniejsza jest pieniężny charakter roszczenia. Kolejne zależą od oceny sądu i są związane z treścią pozwu, w którym zgodnie z art. 187 § 1 kpc powód powinien podać:

• dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;  

• przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu;

• informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.

Przytaczając okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie, warto załączyć do pozwu odpowiednie dokumenty lub ich kopie, potwierdzające istnienie roszczenia.

Dołączenie załączników do pozwu nie ma charakteru obligacyjnego, jednak, obok przekonania sądu o słuszności żądania, spełnia rolę perswazyjną poprzez wskazanie powodowi (któremu doręczony zostanie odpis pozwu) dokumentów, którymi dysponuje wierzyciel i to, jak zdeterminowany jest, by odzyskać dług.Należy jednak zwrócić uwagę na określoną grupę powodów, wobec których omówione wymagania kształtują się odmiennie, zgodnie z art. 187¹ KPC  i obowiązane są wnieść pozew na urzędowym formularzu.

Z powyższego przepisu wynika, że jeżeli powodem jest przedsiębiorca świadczący usługi w którymś ze wskazanych w przepisie obszarze, składa on pozew na formularzu urzędowym, w którym konieczne jest sporządzenie uzasadnienie pozwu oraz wskazanie dowodów, które sąd ma przeprowadzić.

Jak wydawany jest nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym?

Co do zasady postępowanie upominawcze odbywa się na posiedzeniu niejawnym, jednak jeśli sąd, w trakcie wstępnego rozpoznania sprawy, poweźmie wątpliwości co do zasadności żądania, zarządzi przeprowadzenie rozprawy, na którą zostanie wezwany powód i pozwany, a w razie potrzeby - świadkowie. Wówczas sprawa będzie rozpoznawana w zwykłym trybie. 

Kiedy nie zostanie wydany nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym?

Kodeks postępowania cywilnego w art. 499 wskazuje sytuacje, w których sąd nie wyda nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, są to:

• roszczenie jest oczywiście bezzasadne;

• przytoczone okoliczności budzą wątpliwość;

• zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego;

• miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo gdyby doręczenie mu nakazu nie mogło nastąpić w kraju.

Sąd dokonuje tej oceny na posiedzeniu niejawnym. Uznając brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, sąd wyznacza termin rozprawy i zarządza wezwanie stron na rozprawę, a jeśli nakaz został już wydany, dodatkowo go uchyla.

Sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym

Jeżeli sąd uznał zasadność żądania i rozpoznał sprawę na posiedzeniu w trybie upominawczym, przeciwko pozwanemu zostaje wydany nakaz zapłaty. W nakazie pozwany musi być pouczony o przysługujących mu prawach i skutkach nieskorzystania z nich. Mowa o prawie do wyniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia tego nakazu. Jeżeli natomiast pozwany uznaje roszczenie powoda, wówczas jest zobowiązany zaspokoić roszczenie w całości wraz z kosztami w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia.

Sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym należy wnieść do tego sądu, który go wydał. Co ważne, jeśli termin dwóch tygodni zostanie przekroczony, sąd odrzuci sprzeciw.

W treści sprzeciwu należy najpierw zaznaczyć, czy jest wnoszony od całego nakazu, a jeśli jest wnoszony tylko od jego części - należy określić dokładnie kwestionowaną część. Następnie należy podnieść wszelkie zarzuty względem pozwu wraz z okolicznościami faktycznymi i dowodami na ich potwierdzenie.

Nakaz zapłaty, od którego nie wniesiono sprzeciwu i upłynął już termin na jego wniesienie, staje się prawomocny, a powód może zwrócić się do sądu o nadanie mu klauzuli wykonalności, co umożliwi wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko pozwanemu.

Nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym

Rozpoznanie sprawy w trybie elektronicznego postępowania upominawczego następuje wskutek wniesienia pozwu tą drogą. W tym celu konieczne jest utworzenie konta i zalogowanie na stronie www.sad.gov.pl. Następnie wypełnia się formularz online pozwu. W jego treści wskazuje się:

• wysokość dochodzonej kwoty

• oznaczenie stron

• podanie ich adresów

• numer PESEL, NIP, KRS (w zależności czy pozwany jest osobą fizyczną czy przedsiębiorcą)

Wymagania wobec uzasadnienia pozwu i wskazania okoliczności faktycznych z dowodami, warunki uznania żądania za uzasadnione i powody niewydania nakazu zapłaty są analogiczne jak w postępowaniu tradycyjnym.

Niedoręczony nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym a wszczęcie egzekucji

Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym wydawany jest na niejawnym posiedzeniu, w którym strony nie biorą udziału. Dlatego szczególnie istotną rolę dla prawidłowego przebiegu postępowania upominawczego odgrywa instytucja doręczenia. Natomiast w ostatnim czasie często można spotkać się z sytuacją, w której mimo braku doręczenia pozwanemu nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym, zostaje doręczone mu pismo o wszczęciu przeciwko niemu egzekucji lub wezwaniu do ugodowej spłaty rzekomych zaległości. Z takimi roszczeniami najczęściej występują firmy windykacyjne, zakłady ubezpieczeń społecznych i fundusze sekurytyzacyjne, które nabyły wierzytelności innych podmiotów i w ten sposób weszły w ich prawa. Przeważnie powodem zaistnienia takiej problematycznej sytuacji jest wskazanie przez powoda błędnego lub nieaktualnego adresu zamieszkania powoda, a nawet adresu, pod którym pozwany nigdy nie mieszkał.

Przykład 1.
Panu X zostało doręczone wezwanie do próby ugodowego spłacenia długu, powstałego wskutek niezapłacenia w terminie należności wynikającej z prawomocnego nakazu zapłaty, któremu został nadany przez sąd tytuł wykonalności. Panu X nie został jednak doręczony nakaz zapłaty, wskutek czego został pozbawiony prawa do wniesienia sprzeciwu.

W odniesieniu do doręczeń pism sądowych w postępowaniu cywilnym stosuje się domniemanie doręczenia pisma adresatowi (doręczenie zastępcze), jeżeli:

• w przypadku nieobecności adresata w domu pismo zostało przekazane dorosłemu domownikowi, a jeśli go nie było – administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi,

• w przypadku dwukrotnego awizowania.

Powstaje więc sytuacja, w której pozwanemu rzeczywiście nie doręczono nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, a mimo to sąd ma podstawy prawne, by uznać doręczenie za skuteczne. Wobec tego sąd może uznać wydany nakaz zapłaty za prawomocny i wszcząć postępowanie egzekucyjne.

Jeżeli więc ktoś dowiaduje się o sprawie np. dopiero od pracodawcy, który informuje o zajęciu wynagrodzenia przez komornika w toku postępowania egzekucyjnego, wówczas powinien podjąć następujące kroki:

• Ustalić tytuł wykonawczy, na podstawie którego działa komornik - co do zasady wraz z wszczęciem egzekucji do pozwanego przesyłane jest pismo zawierające informacje o tytule wykonawczym z jego odpisem. W omawianej sytuacji osoba, przeciwko której prowadzona jest egzekucja, nie otrzymała takiego pisma. Należy więc niezwłocznie skontaktować się z komornikiem, by uzyskać informacje o tytule wykonawczym (np. nakazie zapłaty), a przede wszystkim ustalić, przez który sąd został wydany.
• W terminie 7 dni od powzięcia informacji o tytule wykonawczym złożyć zażalenie do sądu, który wydał nakaz zapłaty, wskazując w zażaleniu postanowienie o nadaniu nakazowi zapłaty tytułu wykonalności (co następuje wskutek domniemania skuteczności doręczenia przez zastosowanie doręczenia zastępczego, np. podwójnego awizowania) oraz sygnaturę nakazu zapłaty. W uzasadnieniu zażalenia należy wykazać, że pozwany mieszkał pod innym adresem niż podany przez powoda.
• Zwrócić się do sądu o ponowne wydanie nakazu zapłaty, tym razem pod właściwy adres

Sąd uwzględniając zażalenie uchyli postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty, który wraz z pozwem zostanie wysłany przez sąd do pozwanego. Wówczas pozwany ma 14 dni na ustosunkowanie się do nakazu i wniesienie sprzeciwu od nakazu zapłaty.