Postępowanie upominawcze jest jednym z tzw. postępowań odrębnych uregulowanych w Kodeksie postępowania cywilnego (dalej kpc). Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwala na szybsze - w porównaniu do trybu zwykłego - wyegzekwowanie należności od dłużnika. Jest podstawowym trybem rozpoznania spraw z powództwa o roszczenie pieniężne gdy nie ma podstawy do wydania nakazu w postępowaniu nakazowym.
Przesłanki do rozpoznania sprawy w trybie upominawczym
W wyniku postępowania upominawczego wydawany jest nakaz zapłaty. Nakaz zapłaty zostaje wydany również w postępowaniu nakazowym. Między tymi trybami postępowania cywilnego występuje jednak znacząca różnica i to już na etapie wszczęcia postępowania w którymś z tych trybów.
| Ważne! Sąd przekazuje sprawę do rozpoznania w trybie upominawczym, gdy stwierdzi, że zachodzą ku temu przesłanki. Natomiast jeśli intencją powoda jest rozpoznanie sprawy w trybie nakazowym, musi zawrzeć stosowny wniosek w pozwie. Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym może wydać również referendarz sądowy. |
Rozpoznanie sprawy w trybie upominawczym nie zależy więc od woli powoda, a od zaistnienia wymaganych przesłanek. Najważniejsza jest pieniężny charakter roszczenia. Kolejne zależą od oceny sądu i są związane z treścią pozwu, w którym zgodnie z art. 187 § 1 kpc powód powinien podać:
-
dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;
-
przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu;
- informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.
Przytaczając okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie, warto załączyć do pozwu odpowiednie dokumenty lub ich kopie, potwierdzające istnienie roszczenia.
| Ważne! W przypadku postępowania upominawczego dowodami mogą być nawet zeznania świadków. |
Dołączenie załączników do pozwu nie ma charakteru obligacyjnego, jednak, obok przekonania sądu o słuszności żądania, spełnia rolę perswazyjną poprzez wskazanie powodowi (któremu doręczony zostanie odpis pozwu) dokumentów, którymi dysponuje wierzyciel i to, jak zdeterminowany jest, by odzyskać dług.Należy jednak zwrócić uwagę na określoną grupę powodów, wobec których omówione wymagania kształtują się odmiennie, zgodnie z art. 1871 KPC i obowiązane są wnieść pozew na urzędowym formularzu.
| Dotyczy to powoda będącego usługodawcą lub sprzedawcą, który dochodzi roszczeń wynikających z umów o: 1) świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych, 2) przewóz osób i bagażu w komunikacji masowej, 3) dostarczanie energii elektrycznej, gazu i oleju opałowego, 4) dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków, 5) wywóz nieczystości, 6) dostarczanie energii cieplnej |
Z powyższego przepisu wynika, że jeżeli powodem jest przedsiębiorca świadczący usługi w którymś ze wskazanych w przepisie obszarze, składa on pozew na formularzu urzędowym, w którym konieczne jest sporządzenie uzasadnienie pozwu oraz wskazanie dowodów, które sąd ma przeprowadzić.
Jak wydawany jest nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym?
Co do zasady postępowanie upominawcze odbywa się na posiedzeniu niejawnym, jednak jeśli sąd, w trakcie wstępnego rozpoznania sprawy, poweźmie wątpliwości co do zasadności żądania, zarządzi przeprowadzenie rozprawy, na którą zostanie wezwany powód i pozwany, a w razie potrzeby - świadkowie. Wówczas sprawa będzie rozpoznawana w zwykłym trybie.
Kiedy nie zostanie wydany nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym?
Kodeks postępowania cywilnego w art. 499 wskazuje sytuacje, w których sąd nie wyda nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, są to:
-
roszczenie jest oczywiście bezzasadne;
-
przytoczone okoliczności budzą wątpliwość;
-
zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego;
-
miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo gdyby doręczenie mu nakazu nie mogło nastąpić w kraju.
Sąd dokonuje tej oceny na posiedzeniu niejawnym. Uznając brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, sąd wyznacza termin rozprawy i zarządza wezwanie stron na rozprawę, a jeśli nakaz został już wydany, dodatkowo go uchyla.
Sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym
Jeżeli sąd uznał zasadność żądania i rozpoznał sprawę na posiedzeniu w trybie upominawczym, przeciwko pozwanemu zostaje wydany nakaz zapłaty. W nakazie pozwany musi być pouczony o przysługujących mu prawach i skutkach nieskorzystania z nich. Mowa o prawie do wyniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia tego nakazu. Jeżeli natomiast pozwany uznaje roszczenie powoda, wówczas jest zobowiązany zaspokoić roszczenie w całości wraz z kosztami w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia.
Sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym należy wnieść do tego sądu, który go wydał. Co ważne, jeśli termin dwóch tygodni zostanie przekroczony, sąd odrzuci sprzeciw.
W treści sprzeciwu należy najpierw zaznaczyć, czy jest wnoszony od całego nakazu, a jeśli jest wnoszony tylko od jego części - należy określić dokładnie kwestionowaną część. Następnie należy podnieść wszelkie zarzuty względem pozwu wraz z okolicznościami faktycznymi i dowodami na ich potwierdzenie.
| Uwaga! Wniesienie sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym powoduje utratę jego mocy prawnej. |
Nakaz zapłaty, od którego nie wniesiono sprzeciwu i upłynął już termin na jego wniesienie, staje się prawomocny, a powód może zwrócić się do sądu o nadanie mu klauzuli wykonalności, co umożliwi wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko pozwanemu.
Nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym
Rozpoznanie sprawy w trybie elektronicznego postępowania upominawczego następuje wskutek wniesienia pozwu tą drogą. W tym celu konieczne jest utworzenie konta i zalogowanie na stronie www.sad.gov.pl. Następnie wypełnia się formularz online pozwu. W jego treści wskazuje się:
-
wysokość dochodzonej kwoty
-
oznaczenie stron
-
podanie ich adresów
-
numer PESEL, NIP, KRS (w zależności czy pozwany jest osobą fizyczną czy przedsiębiorcą)
Wymagania wobec uzasadnienia pozwu i wskazania okoliczności faktycznych z dowodami, warunki uznania żądania za uzasadnione i powody niewydania nakazu zapłaty są analogiczne jak w postępowaniu tradycyjnym.
Niedoręczony nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym a wszczęcie egzekucji
Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym wydawany jest na niejawnym posiedzeniu, w którym strony nie biorą udziału. Dlatego szczególnie istotną rolę dla prawidłowego przebiegu postępowania upominawczego odgrywa instytucja doręczenia. Natomiast w ostatnim czasie często można spotkać się z sytuacją, w której mimo braku doręczenia pozwanemu nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym, zostaje doręczone mu pismo o wszczęciu przeciwko niemu egzekucji lub wezwaniu do ugodowej spłaty rzekomych zaległości. Z takimi roszczeniami najczęściej występują firmy windykacyjne, zakłady ubezpieczeń społecznych i fundusze sekurytyzacyjne, które nabyły wierzytelności innych podmiotów i w ten sposób weszły w ich prawa. Przeważnie powodem zaistnienia takiej problematycznej sytuacji jest wskazanie przez powoda błędnego lub nieaktualnego adresu zamieszkania powoda, a nawet adresu, pod którym pozwany nigdy nie mieszkał.
Przykład 1.
Panu X zostało doręczone wezwanie do próby ugodowego spłacenia długu, powstałego wskutek niezapłacenia w terminie należności wynikającej z prawomocnego nakazu zapłaty, któremu został nadany przez sąd tytuł wykonalności. Panu X nie został jednak doręczony nakaz zapłaty, wskutek czego został pozbawiony prawa do wniesienia sprzeciwu.
W odniesieniu do doręczeń pism sądowych w postępowaniu cywilnym stosuje się domniemanie doręczenia pisma adresatowi (doręczenie zastępcze), jeżeli:
-
w przypadku nieobecności adresata w domu pismo zostało przekazane dorosłemu domownikowi, a jeśli go nie było – administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi,
-
w przypadku dwukrotnego awizowania.
Powstaje więc sytuacja, w której pozwanemu rzeczywiście nie doręczono nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, a mimo to sąd ma podstawy prawne, by uznać doręczenie za skuteczne. Wobec tego sąd może uznać wydany nakaz zapłaty za prawomocny i wszcząć postępowanie egzekucyjne.
Jeżeli więc ktoś dowiaduje się o sprawie np. dopiero od pracodawcy, który informuje o zajęciu wynagrodzenia przez komornika w toku postępowania egzekucyjnego, wówczas powinien podjąć następujące kroki:
- Ustalić tytuł wykonawczy, na podstawie którego działa komornik - co do zasady wraz z wszczęciem egzekucji do pozwanego przesyłane jest pismo zawierające informacje o tytule wykonawczym z jego odpisem. W omawianej sytuacji osoba, przeciwko której prowadzona jest egzekucja, nie otrzymała takiego pisma. Należy więc niezwłocznie skontaktować się z komornikiem, by uzyskać informacje o tytule wykonawczym (np. nakazie zapłaty), a przede wszystkim ustalić, przez który sąd został wydany.
- W terminie 7 dni od powzięcia informacji o tytule wykonawczym złożyć zażalenie do sądu, który wydał nakaz zapłaty, wskazując w zażaleniu postanowienie o nadaniu nakazowi zapłaty tytułu wykonalności (co następuje wskutek domniemania skuteczności doręczenia przez zastosowanie doręczenia zastępczego, np. podwójnego awizowania) oraz sygnaturę nakazu zapłaty. W uzasadnieniu zażalenia należy wykazać, że pozwany mieszkał pod innym adresem niż podany przez powoda.
- Zwrócić się do sądu o ponowne wydanie nakazu zapłaty, tym razem pod właściwy adres
Sąd uwzględniając zażalenie uchyli postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty, który wraz z pozwem zostanie wysłany przez sąd do pozwanego. Wówczas pozwany ma 14 dni na ustosunkowanie się do nakazu i wniesienie sprzeciwu od nakazu zapłaty.
