W przypadku nieterminowego wykonania zobowiązania podatkowego powstaje określony skutek podatkowy w postaci zaległości podatkowej. Ma ona charakter obiektywny i niezależny od woli podatnika. Powstanie zaległości podatkowej powoduje określone konsekwencje, głównie w postaci naliczania, od dnia następnego po upływie terminu płatności, odsetek za zwłokę. Przepisy Ordynacji podatkowej przewidują jednak szereg okoliczności, gdy odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych nie mogą być naliczone przez organ podatkowy.
Odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych a okres i kwota zabezpieczenia
W pierwszej kolejności wskazuje się, że odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych nie są naliczane za okres zabezpieczenia, od zabezpieczonej kwoty zobowiązania, jeżeli objęte zabezpieczeniem środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży objętych zabezpieczeniem rzeczy lub praw, zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych. Jeżeli zatem środki pieniężne zostały przekazane organowi podatkowemu jako zabezpieczenie i posłużyły do spłaty zaległości, nie nalicza się odsetek za zwłokę za okres zabezpieczenia.
Przykład 1.
Kwota zaległości podatkowej została zabezpieczona na wartość 100 000 zł i została zaliczona na poczet tejże zaległości podatkowej wynoszącej 400 000 zł. Podstawa naliczania odsetek za zwłokę wynosi zatem 300 000 zł.
Przekazanie akt sprawy między organami podatkowymi
Organ podatkowy, do którego wpłynęło odwołanie, przekazuje je wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania odwołania. Przepis Ordynacji podatkowej stanowi, że odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych nie są naliczane za okres od dnia następnego po upływie tego terminu do dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy.
Przykład 2.
25 lipca upłynął termin na przekazanie odwołania do organu odwoławczego. Organ podatkowy przekazał odwołanie dopiero 25 września. Za okres od 26 lipca do 25 września nie nalicza się odsetek za zwłokę.
Sprawa w postępowaniu odwoławczym
Zgodnie z przepisami ustawy załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym powinno nastąpić nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy, a sprawy, w której przeprowadzono rozprawę lub strona złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy – nie później niż w ciągu 3 miesięcy. Nie nalicza się odsetek za zwłokę od dnia upływu wskazanych terminów do dnia wydania decyzji przez organ odwoławczy. Co ważne reguły tej nie stosuje się, jeżeli do opóźnienia w wydaniu decyzji przyczyniła się strona lub jej przedstawiciel lub opóźnienie powstało z przyczyn niezależnych od organu.
Przykład 3.
Do 25 stycznia organ odwoławczy powinien załatwić sprawę podatnika, który złożył odwołanie od decyzji urzędu skarbowego. Tego dnia upływały 2 miesiące od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy. Decyzja została doręczona ostatecznie 25 czerwca. Nie nalicza się odsetek za okres od 26 stycznia do 25 czerwca.
Zawieszenie postępowania z urzędu
W przypadku zawieszenia postępowania z urzędu nie nalicza się odsetek za zwłokę od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania do dnia doręczenia postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania.
Przykład 4.
15 czerwca zostało z urzędu wydane postanowienie o zawieszeniu postępowania. Zostało doręczone dopiero 2 miesiące później. Odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych nie są naliczane od 15 czerwca. 17 października zostało wydane postępowanie o podjęciu zawieszonego postępowania, które następnie zostało doręczone 24 października. Od 25 września odsetki za zwłokę są na nowo naliczane.
Niewielka wartość odsetek
W myśl przepisów ustawy organ nie nalicza odsetek za zwłokę, jeżeli ich wysokość nie przekraczałaby trzykrotności wartości opłaty pobieranej przez operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe za traktowanie przesyłki listowej jako przesyłki poleconej.
Przykład 5.
Wartość zaległości podatkowej to 7 zł. Organ podatkowy nie naliczył podatnikowi odsetek, gdyż minimalna wysokość, od której nalicza się odsetki za zwłokę, wynosiła 8,70 zł.
Przypadek niedoręczenia decyzji
Kolejny przypadek stanowi, że odsetek za zwłokę nie nalicza się za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji organu pierwszej instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.
Przykład 6.
Postępowanie podatkowe zostało wszczęte przez organ pierwszej instancji 15 maja, natomiast decyzja podatkowa została doręczona podatnikowi 15 listopada. Za cały ten okres aż do dnia doręczenia decyzji podatkowej nie nalicza się odsetek za zwłokę.
Popełnienie błędu rachunkowego w deklaracjach
W przypadku zaległości związanych z popełnionymi w deklaracji błędami rachunkowymi lub oczywistymi omyłkami nie nalicza się odsetek za okres od dnia następnego po upływie dwóch lat od dnia złożenia deklaracji.
Przykład 7.
Podatnik złożył 10 lipca 2014 r. deklarację VAT-7, w której omyłkowo wskazał kwotę podatku 1000 zł, zamiast 10 000 zł. Organ podatkowy wykrył błąd dopiero w 2017 r. Odsetki za zwłokę w takim przypadku są naliczane od 11 lipca 2014 r. do 10 lipca 2016 r.
