Na mocy przepisów ustawy o PIT małżonkowie są uprawnieni do wspólnego rozliczenia rocznego. Okazuje się, że fakt wspólnego rozliczenia wpływa także na wysokość zaliczek pobieranych przez płatnika ze stosunku pracy. W konsekwencji warto przeanalizować to zagadnienie oraz zastanowić się, jakie skutki wywoła utrata prawa do wspólnego rozliczania z małżonkiem w trakcie roku.
Wspólne rozliczenie małżonków
Zasadą jest, że każdy podatnik rozlicza się samodzielnie. Wyjątek dotyczy małżonków, którzy zostali wyposażeni w prawo do rozliczenia wspólnego.
Jak stanowi art. 6 ust. 2 ustawy o PIT, małżonkowie podlegający obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, pozostający w związku małżeńskim i we wspólności majątkowej:
przez cały rok podatkowy albo
od dnia zawarcia związku małżeńskiego do ostatniego dnia roku podatkowego – w przypadku gdy związek małżeński został zawarty w trakcie roku podatkowego
– mogą być, z zastrzeżeniem ust. 8, na wspólny wniosek wyrażony w zeznaniu podatkowym, opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów, po uprzednim odliczeniu, odrębnie przez każdego z małżonków, kwot pomniejszających dochód; w tym przypadku podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków.
Powyższe uprawnienie do wspólnego rozliczenia małżonkowie mogą utracić.
Przykład 1.
Osoby fizyczne zawarły związek małżeński w ustroju wspólności majątkowej 1 stycznia 2017 roku. W czerwcu 2021 roku zawarli intercyzę, czyli umowę rozdzielności małżeńskiej. To oznacza, że za lata 2017-2020 mogą rozliczać się wspólnie, natomiast za 2021 rok utracili taką możliwość.
Wspólne rozliczenie z małżonkiem a zaliczki na podatek
Okoliczność planowanego rozliczenia się razem z drugim małżonkiem może mieć wpływ także na wysokość zaliczek na podatek pobieranych przez pracodawcę pełniącego funkcję płatnika.
W myśl art. 32 ust. 1a ustawy o PIT, jeżeli podatnik złoży płatnikowi oświadczenie, że za dany rok zamierza opodatkować dochody łącznie z małżonkiem, a za rok podatkowy przewidywane, określone w oświadczeniu:
dochody podatnika nie przekroczą górnej granicy pierwszego przedziału skali podatkowej (120 000 zł), a małżonek nie uzyskuje żadnych dochodów – zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 17% dochodu uzyskanego w danym miesiącu i są dodatkowo pomniejszane za każdy miesiąc o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej;
dochody podatnika przekroczą górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1 (120 000 zł), a małżonek nie uzyskuje żadnych dochodów lub dochody małżonka mieszczą się w niższym przedziale skali podatkowej, zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 17% dochodu uzyskanego w danym miesiącu.
Pracodawca pobiera zaliczki na ww. zasadach, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało złożone oświadczenie.
Przepisy nie określają wzoru takiego oświadczenia. Co ciekawe, pracownik w oświadczeniu ma obowiązek określić przewidywane w roku podatkowym dochody.
W komentarzu do ustawy o PIT z 2015 roku A. Bartosiewicz, R. Kubacki czytamy, że z uwagi na to, że w oświadczeniu mowa jest o przewidywanym stanie rzeczy, w zasadzie nie będzie można podatnikowi uczynić zarzutu, że podał dane nieprawdziwe, a raczej niezgodne ze swoim przekonaniem. Wydaje się zatem, że – w razie złożenia oświadczenia spełniającego wymogi określone w komentowanym przepisie – płatnik ma obowiązek obniżenia wysokości zaliczek, choćby z okoliczności faktycznych wynikało, że przewidywane okoliczności nie mają szans się ziścić.
Przykład 2.
Osoba fizyczna zatrudniona na podstawie umowy o pracę przekroczy w październiku próg podatkowy. W związku z tym we wrześniu musi złożyć do pracodawcy oświadczenie o rozliczeniu wspólnie z małżonkiem, który nie uzyskuje żadnych dochodów. Gdyby podatnik takiego oświadczenia nie złożył, to od października pracodawca pobierałby zaliczki wg stawki 32%. Złożenie wspomnianego oświadczenia powoduje, że zaliczki pobierane będą wg stawki 17%.
Istotą wprowadzenia tego rozwiązania jest zapobieganie sytuacji kredytowania budżetu państwa. Jeżeli bowiem jeden z małżonków uzyskuje spore dochody, od których pobierane są zaliczki wg stawki 32% i następnie dochodzi do rozliczenia wspólnie z małżonkiem, który np. nie uzyskuje żadnych dochodów, to roczne wspólne rozliczenie podatku odbywać się będzie wg stawki 17%, zatem po stronie podatnika powstaje nadpłata.
Utrata prawa do wspólnego rozliczania z małżonkiem w trakcie roku - skutki
Jak wskazaliśmy na wstępie, możliwa jest sytuacja, w której osoba fizyczna utraci w trakcie roku podatkowego prawo do wspólnego rozliczenia z małżonkiem za ten rok podatkowy.
W związku z tym należy zastanowić się, jakie wywoła to skutki w kontekście oświadczenia złożonego pracodawcy.
Odpowiedzi trzeba szukać w treści art. 32 ust. 1c ustawy o PIT, który podaje, że w razie faktycznej zmiany stanu upoważniającego do obniżki zaliczek lub utraty możliwości do opodatkowania dochodów zgodnie z art. 6 ust. 2 podatnik jest zobowiązany poinformować o tym płatnika; w tym przypadku od miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik przestał spełniać warunki do obniżki zaliczek, zaliczki są pobierane wg zasad podstawowych.
Przykład 3.
W styczniu 2021 roku pracownik złożył oświadczenie o wspólnym rozliczeniu z małżonkiem. W czerwcu pracownik ten przekroczył próg podatkowy, jednakże pracodawca nadal pobierał zaliczki wg stawki 17%. We wrześniu pracownik podpisał z żoną intercyzę. To oznacza, że od października pracodawca powinien pobierać zaliczki na podatek wg stawki 32%.
W kontekście przywołanego przykładu warto wskazać, że utrata prawa do wspólnego rozliczania z małżonkiem nie wywołuje skutków wstecznych. Pracodawca nie ma obowiązku korygowania zaliczek za czerwiec-wrzesień. W stosunku do wynagrodzenia za te miesiące pozostaje stawka 17%.
Konsekwencje utraty prawa do wspólnego rozliczenia następują dopiero od miesiąca następującego po miesiącu wystąpienia zdarzeń faktycznych powodujących utratę.
Przechodząc do podsumowania, należy wskazać, że możliwe jest złożenie oświadczenia do pracodawcy o wspólnym rozliczeniu z małżonkiem, co jest uwzględniane na etapie obliczania zaliczek. Pamiętajmy, że prawo do wspólnego rozliczenia może jednak zostać przez podatnika utracone.
