Od kilku lat w Polsce, medialnym echem roznoszą się doniesienia o coraz większych sukcesach konsumentów- frankowiczów. Wygrywają spory z bankami, które posługiwały się abuzywnymi zapisami w umowach kredytowych zawieranych z konsumentami. Przyjrzyjmy się jednak temu, jak wygląda orzecznictwo dla przedsiębiorców - frankowiczów.
Wyroki dla konsumentów - frankowiczów
Na tle sukcesów odnoszonych przez osoby fizyczne – konsumentów, sytuacja frankowiczów - przedsiębiorców nie pozostawała optymistyczna, bowiem samo kwestionowanie przez nich w procesie łączącej ich z bankiem umowy kredytowej nie było łatwe, biorąc pod uwagę istniejącą praktykę orzeczniczą.
Impuls do zmiany w sprawach przedsiębiorców - frankowiczów
Dotychczasowe statystyki jasno obrazują sytuację konsumentów-osób fizycznych decydujących się na wystąpienie przeciwko bankom o unieważnienie zawartych przez nich umów kredytowych – 98% wyroków sądowych w tzw. sprawach frankowych rozstrzygana jest na korzyść słabszej strony obrotu rynkowego, a więc osób fizycznych.
Do niedawna orzecznictwo sądów powszechnych pozostawało przychylne wyłącznie konsumentom, o czym świadczy bogata ilość zapadających z korzyścią dla nich wyroków. Nie ulega jednak wątpliwości, iż ugruntowana już linia orzecznicza w zakresie spraw konsumentów-frankowiczów stała się podstawą i impulsem do zmian w zakresie spraw z udziałem przedsiębiorców-profesjonalistów, decydujących się na sądową walkę o unieważnienie zawartych umów kredytowych, skutecznie zmieniając optykę sądów na postępowania frankowe inicjowane przez samych przedsiębiorców. Niniejsze potwierdzenie znajduje się w szeroko komentowanym wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 8 czerwca 2023 r., C-570/21, a na gruncie krajowym uznawana za rewolucyjną uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022 r., III CZP 40/22.
Ustalenie statusu konsumenta na tle stanu faktycznego objętego wyrokiem TSUE
Kanwą dla istotnego dla przedsiębiorców wyroku TSUE z dnia 8 czerwca 2023 r. miało być skierowane do Trybunału przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli pytania prejudycjalne, oscylujące wokół definicji (statusu) konsumenta w okolicznościach zawarcia przez niego tzw. umowy mieszanej, a więc czynności powziętej przez niego częściowo w celach osobistych, a częściowo obejmujących zakresem działalność gospodarczą prowadzoną przez daną osobę.
Powyższe miało zostać rozstrzygnięte na tle stanu faktycznego, zgodnie z którym, małżonkowie zaciągnęli kredyt hipoteczny we franku szwajcarskim w wysokości 200 tys. zł, który to jedynie w części, tj. w kwocie 130 tys. zł, przeznaczony został na zakup nieruchomości i na własne potrzeby, bowiem w pozostałej części, tj. obejmującej kwotę 70 tys. zł, wykorzystany został na spłatę zaległych zobowiązań małżonka wynikłych z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.
Wobec wytoczonego przez kredytobiorców powództwa, w którym to wystąpili przeciwko bankowi z żądaniem unieważnienia zawartej umowy kredytowej i zwrotu niesłusznie pobranych należności, pozwany bank bronił się argumentacją, związaną z przeznaczeniem części przyznanych kredytobiorcom środków na cele związane z prowadzoną przez jednego z małżonków działalnością gospodarczą, jako okolicznością wyłączającą w takim stanie rzeczy możliwość korzystania przez powodów-przedsiębiorców z uprawnień przyznanych konsumentom w walce przed nieuczciwymi warunkami umów.
Warto przy tym zaznaczyć, że dotychczasowa praktyka orzecznicza pozostawała zgodna w kwestii sporów dotyczących „mieszanych” (podwójnych) kredytów frankowych, w myśl to której, jedynie ci z kredytobiorców-przedsiębiorców mogli korzystać z przywileju uprawnień ochrony konsumenckiej, dla których prowadzona działalność gospodarcza na tle zawartej z bankiem umowy miała wyłącznie marginalny charakter.
Rozszerzona ochrona konsumencka dla przedsiębiorcy, ale pod pewnymi warunkami
Wydanym rozstrzygnięciem Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, bazując na sporach rozstrzyganych w sprawach konsumenckich, z powołaniem się na przepis art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, rozszerzająco odczytał wykładnie pojęcia konsumenta, przedstawioną wskazaną regulacją, zgodnie z którą, pojęciem tym należy objąć osobę, która wspólnie z innym kredytobiorcą występującym także w roli konsumenta, zawarła umowę kredytu, która nawet częściowo związana jest z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą lub zawodową. W tym miejscu Trybunał Sprawiedliwości wyraźnie zastrzegł, że jedynym ograniczeniem tak szeroko rozumianej wykładni definicji konsumenta jest okoliczność zgodnie z którą, prowadzona przez konsumenta działalność gospodarcza lub zawodowa nie może mieć charakteru dominującego na tle zawartej umowy kredytowej.
Na tle wskazanego orzeczenia nie należy tracić z perspektywy, iż zapadły wyrok TSUE stanowi jedynie wytyczne, jakie winny być wzięte pod uwagę przez sąd krajowy orzekający w podobnej w sprawie, w której to na wokandę trafia sprawa dotycząca tzw. „umów mieszanych”. Do oceny sądu krajowego będzie zatem należeć weryfikacja czy w realiach określonego stanu faktycznego konkretna osoba będzie mogła być uznana za konsumenta, zgodnie z rozszerzającą wykładnią optowaną przez TSUE we wskazanym wyroku. Niewątpliwie przy ocenie przyznania kredytobiorcy-przedsiębiorcy kryterium ochrony konsumenckiej istotną rolę odgrywać będzie zbadanie przed sąd, czy gospodarczy cel umowy kredytowej zawartej przez tę osobę jest na tyle marginalny, że nie pozwala na uznanie go za dominujący na tle zawartej umowy kredytowej.
Rolą sądownictwa krajowego jest zatem zbadanie wszystkich istotnych okoliczności związanych z przedmiotową umową kredytową, w tym uwzględnienie, m.in. takich czynników, jak:
- proporcja między kwotą przeznaczoną na cele osobiste, a kwotą wykorzystaną ściśle na cele związane z prowadzoną działalnością gospodarczą,
- proporcja między wysokością kwoty przyznanej na cele osobiste, a wysokością takiej kwoty przyznaje na cele związane z działalnością o charakterze zawodowym,
- okoliczność pozwalająca na przyjęcie, że oprócz osoby prowadzącej działalność gospodarczą, do umowy kredytowej przystąpiła także osoba nieprowadząca działalności gospodarczej lub zawodowej, która nie ma związku z prowadzoną przez drugiego z kredytobiorców działalnością gospodarczą.
Orzecznictwo dla przedsiębiorców - frankowiczów
Rewolucyjną zmianę w sporach kredytobiorców- przedsiębiorców z bankami na gruncie orzecznictwa krajowego przyniosła uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022 r., III CZP 40/22. Przedmiotową uchwałą Sąd Najwyższy uznał, iż pozostawienie w rękach tylko jednej strony umowy możliwości wyznaczenia kursu stosowanego do przeliczeń zobowiązania jest sprzeczne z naturą stosunku umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej. W myśl bowiem tezy wspomnianej uchwały: ,,Sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu”.
Uchwała Sądu Najwyższego zrewolucjonizowała podejście sądów powszechnych do umów kredytowych zawieranych przez kredytobiorców- przedsiębiorców, którzy uprzednio niezwykle rzadko decydowali się na wystąpienie z powództwem z żądaniem unieważnienia umów kredytowych zawartych z bankami, także i z tego względu, iż sądy nie zawsze podzielały argumentację przedsiębiorców, powołujących się na generalną zasadę swobody umów, zgodnie z którą, w myśl art. 3531 k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Dochodzenie swoich roszczeń przez przedsiębiorców utrudnione pozostawało także i ze względu na generalnie obowiązujący zakaz powoływania się przez nich na istnienie klauzul abuzywnych w umowie, tj. klauzul niedozwolonych, wobec faktu, iż te występować mogą jedynie w stosunkach umownych na linii przedsiębiorca- konsument, nie zaś „profesjonalista-profesjonalista”.
Podstawa prawna:
- Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 8 czerwca 2023 r., C-570/21;
- uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022 r., III CZP 40/22, OSNC 2022, nr 11, poz. 109;
- dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich;
- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 z późn. zm.).
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
