Nie zawsze problemy finansowe przedsiębiorcy muszą prowadzić do ogłoszenia jego upadłości. W wielu przypadkach możliwe jest uratowanie firmy poprzez przeprowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego. Prawo przewiduje cztery rodzaje takich postępowań, od samodzielnego porozumienia się dłużnika z wierzycielami i ustalenia planu spłaty, po postępowanie prowadzone pod ścisłą kontrolą sądu i zarządcy majątku. W przypadku małych przedsiębiorców z relatywnie niskim zadłużeniem ustawa przewiduje postępowanie o zatwierdzenie układu. Jest to najmniej formalna procedura pozwalająca dłużnikowi na zawarcie ugody z pominięciem ingerencji sądu. Jedynym wymogiem stawianym przez ustawę jest konieczność działania przez doradcę restrukturyzacyjnego, który pełni funkcję nadzorcy układu.
Restrukturyzacja zadłużenia w postępowaniu o zatwierdzenie układu następuje poprzez zawarcie porozumienia dłużnika z wierzycielami. Dłużnik razem z doradcą restrukturyzacyjnym przygotowują i przekazują wierzycielom propozycje warunków układu. Ustawa – Prawo restrukturyzacyjne daje do wyboru szereg rozwiązań mających na celu oddłużenie przedsiębiorstwa. Dłużnik może liczyć na odroczenie spłaty, rozłożenie długu na raty, jego redukcję czy zmianę zabezpieczeń wierzytelności. Sprawdź, czym jest postępowanie o zatwierdzenie układu oraz jak je przeprowadzić.
Postępowanie o zatwierdzenie układu – charakterystyka
Postępowanie o zatwierdzenie układu jest jednym z czterech postępowań restrukturyzacyjnych. Procedura ta jest najprostsza, najszybsza, a co za tym idzie, również najtańsza. Jako jedyna nie stanowi ona postępowania sądowego. Udział sądu jest tutaj minimalny, w praktyce sprowadza się do zatwierdzenia już gotowego układu. Omawiany rodzaj postępowania umożliwia zawarcie porozumienia w wyniku samodzielnego zbierania głosów wierzycieli przez dłużnika, które oddawane są na kartach do głosowania, przy pomocy nadzorcy układu. Postępowanie to nie przewiduje procedury ustalania spisu wierzycieli, może być przeprowadzone jedynie, gdy suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wszystkich wierzytelności. Skuteczne przeprowadzenie restrukturyzacji zależy więc od umiejętności współpracy dłużnika i nadzorcy z wierzycielami oraz od zdolności przekonania ich do racjonalności i skuteczności przedstawionego planu spłaty.
Wspomniany najniższy poziom formalności występujący w tej procedurze przejawia się również tym, że w toku postępowania o zatwierdzenie układu dłużnik zachowuje pełne prawo do zarządzania swoim majątkiem oraz do dokonywania czynności zarówno z zakresu zwykłego zarządu, jak i czynności, które go przekraczają.
Konieczna pomoc nadzorcy układu
Przepis art. 210 Prawa restrukturyzacyjnego przewiduje obowiązek działania w postępowaniu o zatwierdzenie układu przez nadzorcę układu. Nadzorcą może zostać wyłącznie osoba legitymująca się licencją doradcy restrukturyzacyjnego. Jest samodzielnie wybierany przez dłużnika i działa w sprawie na podstawie umowy zlecenia.
Rola nadzorcy w omawianym rodzaju postępowania jest dość uboga, pełni on jedynie funkcję pomocniczą, nie ma prawa do kontroli czynności dłużnika ani do zarządzania jego majątkiem. Rolą nadzorcy jest przede wszystkim zabezpieczenie interesu dłużnika na wypadek odmowy zatwierdzenia układu poprzez złożenie uproszczonego wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego lub o ogłoszenie upadłości. Dodatkowo powinien on trzymać pieczę nad działalnością dłużnika do chwili uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu, tak aby dłużnik nie wyzbył się majątku lub jeszcze bardziej nie skomplikował swojej sytuacji majątkowej. Reasumując, wskutek zawarcia umowy z dłużnikiem nadzorca układu zobowiązany zostaje do dokonywania czynności niezbędnych do przygotowania układu, zebrania głosów i przedstawienia go sądowi w celu uzyskania prawomocnego postanowienia o zatwierdzeniu układu.
Dłużnik ma natomiast względem nadzorcy układu obowiązki o charakterze informacyjnym. Pod rygorem odpowiedzialności karnej ma obowiązek podania mu pełnych i zgodnych z prawdą informacji oraz udostępnienia dokumentów dotyczących swojego majątku i zobowiązań.
Umowa z nadzorcą układu
Ustawodawca przewidział obowiązek zawarcia umowy z doradcą. Nie zdecydował się jednak na uregulowanie jej formy ani sposobu wyliczenia należnego nadzorcy wynagrodzenia. W takim wypadku uznać należy więc, że może być ona zawarta w dowolnej formie – pisemnej, ustnej lub dorozumianej. Warto wskazać, że umowa z nadzorcą nie może zobowiązywać go do osiągnięcia określonego rezultatu, a wyłącznie do starannego działania. Oznacza to, że do umowy z nadzorcą zastosowanie będą miały przepisy dotyczące umowy o świadczenie usług, do której z kolei stosuje się przepisy o zleceniu. Nieuprawnionym jest więc stosowanie przepisów dotyczących umowy o dzieło.
Wynagrodzenie nadzorcy w całości zależy od negocjacji stron. Może ono zostać ustalone w sposób dowolny. Ustalona wartość nie podlega żadnej kontroli ze strony sądu restrukturyzacyjnego. Jeżeli jednak w umowie nie zawarto zapisu dotyczącego wynagrodzenia, nadzorcy należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy zgodne z realiami rynkowymi. Trzeba zaznaczyć, że nie musi być ono zgodne z tym obowiązującym nadzorcę lub zarządcę. Może być od niego wyższe lub niższe, wszystko zależy od umowy. Nie ma także przeszkód, aby oprócz wynagrodzenia podstawowego ustalić wynagrodzenia od sukcesu, tzw. success fee. Strony mogą się również umówić na nieodpłatne pełnienie funkcji nadzorcy układu.
Prawo restrukturyzacyjne nakłada na nadzorcę układu odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków. Z uwagi na fakt, że nadzorca jest powoływany do pełnienia funkcji na podstawie umowy, przyjmuje się, że odpowiedzialność wobec dłużnika ma charakter kontraktowy. Z kolei szkoda wyrządzona wierzycielom podlega ocenie na zasadzie odpowiedzialności deliktowej, gdyż źródłem szkody mogą być jedynie naruszenia ustawowego obowiązku pełnienia funkcji z należytą starannością.
Procedura zawarcia układu
Procedura zatwierdzenia układu nie przewiduje wydania przez sąd orzeczenia o otwarciu postępowania. Sąd jedynie uzyskuje informację o jego prowadzeniu przez dłużnika pod nadzorem nadzorcy układu. Aby jednak możliwe było rozgraniczenie wierzytelności objętych układem od wierzytelności nim nieobjętych, wprowadzono instytucję „dnia układowego”. Dzień ten pełni funkcję otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Jest to o tyle istotne, gdyż układ może obejmować jedynie wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania oraz odsetki od nich za okres od dnia otwarcia postępowania.
Dzień układowy wyznacza czas, jaki dłużnik i nadzorca układu mają na przeprowadzenie procedury zbierania głosów. Ustawa określa, że okres ten może trwać maksymalnie 3 miesiące, co jest naturalną konsekwencją 3-miesięcznej ważności głosu oddanego na piśmie. Jednocześnie, aby dzień, według którego określa się skutki zawartego układu, nie przypadał na okres po wpłynięciu wniosku o zatwierdzenie do sądu, musi on o co najmniej jeden dzień wyprzedzać dzień złożenia wniosku o zatwierdzenie układu do sądu. Należy pamiętać, że wyznaczony dzień układowy musi pozostać niezmieniony przez całą procedurę głosowania, od pierwszego do ostatniego uzyskanego głosu. W razie niepowodzenia procedury należy ją w całości powtórzyć.
Po ustaleniu dnia układowego nadzorca układu zbiera głosy wierzycieli. Jedynym dopuszczalnym sposobem przeprowadzenia głosowania w omawianej procedurze jest zbieranie głosów na piśmie. Ustawa nie daje możliwości przeprowadzenia zgromadzenia wierzycieli ani odebrania głosów w innej formie niż pisemna. Karta do głosowania musi zawierać dane umożliwiające jednoznaczną identyfikację dłużnika oraz informacje o proponowanym układzie. Dodatkowo w przedstawianej wierzycielom karcie wierzyciele powinni wskazać kwotę swoich wierzytelności, sumę wierzytelności objętych układem oraz dzień układowy. Dane te muszą wynikać ze spisu wierzytelności stworzonego przez nadzorcę układu na dzień układowy.
Układ zostaje przyjęty, jeżeli za jego przyjęciem wypowie się większość wierzycieli uprawnionych do głosowania nad nim, mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności. Natomiast, jeśli głosowanie przeprowadza się w grupach wierzycieli obejmujących poszczególne kategorie interesów, układ jest przyjęty, jeżeli w każdej grupie wypowie się za nim większość uprawnionych do głosowania wierzycieli z tej grupy mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności przysługujących uprawnionym do głosowania nad układem wierzycielom z tej grupy.
W razie stwierdzenia, że za układem wypowiedziała się wymagana większość wierzycieli, nadzorca układu stwierdza jego przyjęcie w postaci pisemnego oświadczenia woli. Następnie zostaje ono doręczone do sądu, co następuje już w formie postanowienia. Sąd z kolei wydaje orzeczenie w przedmiocie zatwierdzenia układu w terminie dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku o jego zatwierdzenie.
Postępowanie o zatwierdzenie układu – podsumowanie
Postępowanie o zatwierdzenie układu w porównaniu do pozostałych procedur restrukturyzacyjnych jest o wiele szybsze, prostsze i najmniej inwazyjne. Cały proces może zamknąć się w niecałe cztery miesiące – 3 miesiące na zebranie głosów wierzycieli oraz dwa tygodnie na wydanie postanowienia sądu. Dodatkowo dłużnik przez czas trwania postępowania ma prawo do swobodnego dysponowania swoim majątkiem. Należy jednak pamiętać, że brak formalności postępowania ma też swoje negatywne strony – omawiany rodzaj restrukturyzacji nie chroni dłużnika, tak jak to robią pozostałe postępowania. Ustalenie dnia układowego nie prowadzi do zawieszenia postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko dłużnikowi ani też nie uchyla dokonanych już zajęć rachunków bankowych.
