Gromadzenie środków w ramach pracowniczego programu emerytalnego ma przede wszystkim za zadanie zabezpieczenie sytuacji finansowej podatnika po przejściu na emeryturę. Mogą jednak wystąpić takie okoliczności, w których następuje zwrot środków z PPE wcześniej. W artykule przedstawiamy, czym jest pracowniczy program emerytalny oraz czy otrzymany zwrot środków z programu powoduje zobowiązanie na gruncie podatku dochodowego!
Zasady funkcjonowania pracowniczych programów emerytalnych
Na podstawie art. 2 pkt 18 ustawy o pracowniczych programach emerytalnych przez wypłatę rozumie się dokonaną przez uczestnika lub osobę uprawnioną wypłatę gotówkową lub realizację przelewu środków zgromadzonych w ramach programu na wskazany przez uczestnika lub tę osobę rachunek bankowy – na warunkach określonych w umowie zakładowej, w przypadku spełnienia warunków określonych w ustawie.
Warunki wypłaty środków określone są w art. 42 ust. 1 ww. ustawy, zgodnie z którym wypłata następuje:
na wniosek uczestnika po osiągnięciu przez niego wieku 60 lat;
na wniosek uczestnika po przedstawieniu przez niego decyzji o przyznaniu prawa do emerytury i po ukończeniu 55. roku życia;
w przypadku ukończenia przez uczestnika 70 lat, jeżeli wcześniej nie wystąpił z wnioskiem o wypłatę środków;
na wniosek osoby uprawnionej, w przypadku śmierci uczestnika.
Warte uwagi jest jednak to, że powyższe reguluje przypadek wypłaty środków w ramach pracowniczego programu emerytalnego. Natomiast zupełnie inną okolicznością jest zwrot środków.
W myśl art. 2 pkt 20 ww. ustawy zwrot środków z pracowniczego programu emerytalnego oznacza wycofanie środków zgromadzonych w ramach programu w przypadku jego likwidacji, jeżeli nie zachodzą przesłanki do wypłaty bądź wypłaty transferowej.
Zasadniczo zatem wypłata środków z pracowniczego programu emerytalnego związana jest z realizacją celu tego programu, czyli z osiągnięciem wieku określonego w pracowniczym programie emerytalnym lub przejściem uczestnika na emeryturę.
W przypadku zwrotu nie dochodzi do osiągnięcia celu pracowniczego programu emerytalnego, ponieważ środki są wypłacane (a konkretnie zwracane) przed ziszczeniem się warunków określonych w art. 42 ww. ustawy.
Wypłata z PPE jako zdarzenie wolne od podatku PIT
W dalszej kolejności należy wskazać na treść art. 21 ust. 1 pkt 58 ustawy PIT, który stanowi, że wolne od podatku dochodowego są wypłaty:
transferowe środków zgromadzonych w ramach pracowniczego programu emerytalnego do innego pracowniczego programu emerytalnego lub na indywidualne konto emerytalne w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych;
środków zgromadzonych w pracowniczym programie emerytalnym dokonane na rzecz uczestnika lub osób uprawnionych do tych środków po śmierci uczestnika;
środków zgromadzonych w grupowej formie ubezpieczenia na życie związanej z funduszem inwestycyjnym lub w innej formie grupowego gromadzenia środków na cele emerytalne dla pracowników – do pracowniczego programu emerytalnego, zgodnie z przepisami o pracowniczych programach emerytalnych
Z kolei przez pracownicze programy emerytalne – stosownie do art. 21 ust. 33 ww. ustawy – należy rozumieć pracownicze programy emerytalne utworzone i działające w oparciu na przepisach dotyczących pracowniczych programów emerytalnych obowiązujących w państwach członkowskich Unii Europejskiej lub w innych państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej.
Powyższe oznacza, że wypłata z PPE realizująca cel programu jest wolna od podatku dochodowego. W tym zakresie podatnik nie odprowadza podatku, jak również nie składa deklaracji podatkowej.
Pracowniczy program emerytalny a opodatkowanie zwrotu środków
Zwrot środków z pracowniczego programu emerytalnego nie korzysta ze zwolnienia i podlega opodatkowaniu.
Zgodnie z treścią art. 30a ust. 1 pkt 11 ustawy PIT od dochodu uczestnika pracowniczego programu emerytalnego z tytułu zwrotu środków zgromadzonych w ramach programu, w rozumieniu przepisów o pracowniczych programach emerytalnych, pobiera się 19-procentowy podatek dochodowy.
Przede wszystkim zwróćmy uwagę, że podatek pobiera się od dochodu, którym jest różnica pomiędzy kwotą stanowiącą wartość środków zgromadzonych w ramach PPE a sumą wpłat na pracowniczy program emerytalny.
Przychód powstaje dopiero w momencie otrzymania środków. Natomiast koszty podlegające odjęciu od przychodu to wszystkie wydatki poniesione przez uczestnika PPE na rachunek emerytalny, co powinno obejmować zarówno składkę dodatkową, jak i podstawową.
Warto przypomnieć, że w ramach pracowniczego programu emerytalnego odprowadzana jest składka:
podstawowa, finansowana przez pracodawcę, oraz
dodatkowa (jeżeli umowa zakładowa tego nie zakazuje), którą pracodawca potrąca z wynagrodzenia uczestnika, po opodatkowaniu tego wynagrodzenia.
Wysokość i sposób ustalenia składki podstawowej określa umowa zakładowa. Składka ta nie może być wyższa niż 7% wynagrodzenia pracownika.
Skoro zatem składka dodatkowo jest opodatkowana, to za zasadne należy przyjąć, że jej wartość również stanowi koszt uzyskania przychodu w momencie zwrotu środków podatnikowi.
Na marginesie możemy także dodać, że zgodnie z art. 22 ust. 1b ustawy PIT kosztami uzyskania przychodów są również wydatki poniesione przez pracodawcę na zapewnienie prawidłowej realizacji pracowniczego programu emerytalnego w rozumieniu przepisów o pracowniczych programach emerytalnych. W dyspozycji tej normy mieści się wspomniana składka podstawowa sfinansowana przez pracodawcę.
Dalej zaznaczmy, że jak stanowi art. 41 ust. 4 ustawy PIT, zryczałtowany 19-procentowy podatek jest pobierany przez płatnika, czyli przez podmiot dokonujący zwrotu z pracowniczego programu emerytalnego. Podatnik otrzymuje zatem zwrot już po pomniejszeniu o potrącony podatek.
Dodatkowo warto wskazać, że podatnik nie musi wykazywać tego typu dochodu w rocznym zeznaniu podatkowym. Tego rodzaju obowiązek pojawiłby się jedynie, gdyby podatnik otrzymał zwrot środków z pracowniczego programu emerytalnego bez pośrednictwa płatnika.
Należy zatem mieć na uwadze, że zwrot środków nie jest identycznie traktowany pod względem podatkowym jak wypłata środków z pracowniczego programu emerytalnego. W tym pierwszym przypadku nie jest możliwe zastosowanie zwolnienia od podatku i należy liczyć się z koniecznością zapłaty 19% podatku PIT.
