Spis z natury dostarcza rok w rok wielu przedsiębiorcom sporej ilości dodatkowej pracy. Niektórzy podatnicy wcześniej rozpoczynają proces ustalania stanów magazynowych natomiast na koniec uzupełniają ją o różnicę na koniec roku. Inni, jak co roku w ostatniej chwili. Jeszcze inni napotykają niestandardowe sytuacje, w których nie do końca mają świadomość jak postąpić zgodnie z prawem podatkowym i nie dokonać nawet przypadkowych nadużyć. O tych ostatnich okolicznościach stanowi niniejszy cykl publikacyjny.
Czym jest spis z natury
W myśl § 24 rozporządzenia w sprawie prowadzenia PKPiR podatnicy są zobligowani do sporządzenia i rejestracji w PKPiR na początek (1 stycznia) i na koniec (31 grudnia) roku podatkowego remanentu materiałów i towarów zwanego spisem z natury. Zawiera on przede wszystkim spis:
- towarów handlowych,
- materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych,
- półwyrobów,
- produkcji w toku,
- wyrobów gotowych,
- braków i odpadów.
- imię i nazwisko przedsiębiorcy będącego właścicielem firmy,
- data sporządzenia spisu,
- numer kolejny pozycji w remanencie,
- szczegółowe określenie towaru i innych składników majątku,
- ilość stwierdzoną w czasie remanentu wraz z jednostką miary,
- cenę za jednostkę w polskich złotych,
- wartość wynikającą z przemnożenia ilości towaru przez jego cenę jednostkową,
- łączną wartość spisu z natury,
- wartość pomniejszenia, o którym mowa w § 29, ze wskazaniem pozycji spisu z natury i pozycji w księdze, z którymi związane jest pomniejszenie,
- wyrażenie "spis ukończono na pozycji",
- podpis właściciela oraz osób sporządzających remanent.
Spis towarów i materiałów według cen zakupu lub nabycia
Oprócz wyceny towarów własnych znajdujących się poza firmą oraz obcych występujących na terenie firmy, podatnik jest zobligowany do wyceny towarów i materiałów własnych i ujęcia ich w sporządzanym remanencie według cen zakupu lub nabycia albo według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu lub nabycia.
Jeśli chodzi o wycenę półwyrobów, półfabrykatów, wyrobów gotowych i braków własnej produkcji to podatnik wycenia je według kosztów wytworzenia.
Odpady użytkowe, które w czasie prowadzenia działalności straciły swoje pierwotne właściwości użytkowe podatnik wycenia się według wartości oszacowania uwzględniającej ich przydatność do dalszego użytkowania.
Podatnik jest zobligowany do wyceny towarów oraz materiałów:
- na dzień 1 stycznia oraz na koniec każdego roku podatkowego,
- dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego,
- w sytuacji utraty w ciągu roku prawa do opodatkowania ryczałtem,
- w przypadku zmiany wspólnika, zmiany proporcji udziałów wspólników,
- w okoliczności likwidacji działalności.
Ustalenie dochodu w oparciu o sporządzony spis z natury
Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą i stosujący podatkową księgę przychodów i rozchodów zwaną dalej PKPiR są zobligowani do prawidłowego ustalenia dochodu z tej działalności.
Dochód ten w świetle art. 24 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi różnicę:
P – K – RR = DOCHÓD Z DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ gdzie
P 🡪 przychody z działalności gospodarczej,
K🡪 koszty z działalności gospodarczej,
RR 🡪 różnica wartości remanentu między wartością na początek roku i na koniec roku
Problemy remanentowe w usługach budowlanych
Wielu podatników świadczących usługi budowlane po kilku latach działalności próbują swoich sił na rynku sprzedaży mieszkań. W tym celu albo nabywają grunt pod budowę stanowiący towar handlowy albo już posiadają taki grunt.
Realizując przedsięwzięcie deweloperskie (mieszkania, jako wyroby gotowe na sprzedaż) podatnicy nabywają:
- różnego rodzaju materiały budowlane i inne,
- różnego rodzaju usługi budowlane (prace ziemne, rozbiórkowe, inne),
- wykonanie dróg, chodników,
- usługi montażu mediów,
- prace polegające na porządkowaniu terenu,
- instalacje ogrodzeń,
- prace urbanizacyjne.
Wszystkie zakupy ww. usług składają się na całość wyrobu gotowego, jakim będą mieszkania. Podatnicy zastanawiają się nad klasyfikacją i ujęciem ww. zakupów, jeżeli mieszkania nie będą ukończone i sprzedane do końca danego roku.
Odnosząc się do identyfikacji (oraz wyceny) bardziej problematycznych zakupów typu usługi obce od podwykonawców podatnik budujący mieszkania winien je ująć kolumnie nr 10 PKPiR według cen zakupu. Podatnik winien pamiętać, że niezakończone jeszcze mieszkania (wyrób gotowy) będą stanowiły produkcję niezakończoną, tak więc wszystkie materiały i usługi od podwykonawców powinny być wycenione w spisie z natury według kosztu wytworzenia (składać się na ten koszt).
Uwzględniając §3 pkt 4 rozporządzenia w sprawie PKPiR koszt wytworzenia obejmuje wszelkie koszty związane bezpośrednio i pośrednio z przerobem materiałów, z wykonywaniem usług lub pozyskaniem (wydobyciem) kopalin, z wyłączeniem kosztów sprzedaży wyrobów gotowych i usług.
Ponadto podatnik powinien pamiętać, iż wartość materiałów zużytych do produkcji niezakończonej nie może być wyższy aniżeli koszt wytworzenia wyceniony i ujęty w sporządzonym na koniec roku remanencie.
Towary handlowe otrzymane na drodze darowizny
Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą w zależności od jej rodzaju, nabywają na potrzeby firmowe różne towary handlowe. Zdarza się niekiedy, iż towary te nabywane są na drodze darowizny a innym razem w drodze nabycia przedsiębiorstwa w spadku. Jak powinien wówczas zachować się podatnik rozliczając remanent, a w dalszej kolejności rozliczając dochód?
Przykład 1
Podatnik prowadzący działalność gospodarczą otrzymał od swojej matki przedsiębiorstwo w spadku w ramach, którego weszły m.in. towary handlowe. Czy podatnik winien ująć je w remanencie na koniec roku? Co z kosztami?
Otrzymane na drodze darowizny towary handlowe podatnik ma obowiązek ująć w remanencie na koniec roku, (jeżeli tych towarów nie zbył w trakcie danego roku). Do tego celu podatnik posłuży się ujęciem wartości tych towarów w kolumnie 17 PKPiR.
Mając jeszcze na uwadze ustalenie wartości otrzymanych towarów to zgodnie z § 3 pkt 2 rozporządzenia w sprawie prowadzenia PKPiR daną wartość podatnik określi, jako wartość takiego samego towaru gdyby podatnik miał go nabyć na standardowych warunkach rynkowych.
Niezależnie jednak od ujęcia wartości powyższych towarów w spisie z natury na koniec roku, podatnik nie może uwzględnić ich wartość w rocznym rozliczeniu dochodu.
Co również istotne, gdy podatnik sprzedawca dokona zbycia towarów otrzymanych w darowiźnie, wówczas nie będzie uprawniony do zaliczenia ich wartości w koszty firmy, co pociągnie za sobą obowiązek opodatkowania podatkiem dochodowym PIT według pełnej wartości sprzedaży.
Różnorodne problemy podatników w czasie dokonywania spisu z natury występują w znacznej ilości i skali. Część z nich udało się powyżej zidentyfikować i przedstawić najlepsze z możliwych rozwiązań. Pytań pozostaje nadal wiele. Na kolejne wątpliwości podatników odpowiedziano w drugim cyklu publikacji.
