W przypadku śmierci małżonka owdowiała osoba zobowiązana jest do rozliczenia podatku dochodowego od osiągniętych przychodów swoich oraz swojego zmarłego małżonka. Ustawodawca wyszedł naprzeciw wdowcom i umożliwia im dokonanie rozliczenia z uwzględnieniem zmarłego małżonka. W poniższym artykule opisujemy, jak wygląda prawidłowe rozliczenie roczne ze zmarłym małżonkiem.
Rozliczenie roczne ze zmarłym małżonkiem – warunki
Aby podatnik mógł rozliczyć się wspólnie z małżonkiem, musi spełnić on określone warunki, które przedstawiliśmy w poniższej tabeli:
Warunki pozwalające rozliczyć się z wspólnie z małżonkiem | Sytuacje pozbawiające podatnika prawa do wspólnego rozliczenia z małżonkiem |
podatnik pozostawał w związku małżeńskim (wystąpienie separacji bez orzeczenia sądu – nie pozbawia prawa do wspólnego rozliczenia) | wystąpił rozwód lub separacja orzeczona przez sąd |
w danym roku podatkowym istniała między małżonkami wspólność majątkowa (umowa o rozszerzeniu lub ograniczeniu wspólności majątkowej – nie pozbawia prawa do wspólnego rozliczenia) | posiadanie umowy o rozdzielności majątkowej |
oboje małżonkowie opodatkowują przychody na zasadach ogólnych (wyjątkiem jest osiąganie przychodów z tytułu najmu prywatnego, który opodatkowany jest ryczałtem, lecz nie pozbawia prawa do wspólnego rozliczenia) | jeden z małżonków podlegał w ciągu roku przepisom o podatku liniowym (PIT-36L), podatku tonażowym, karcie podatkowej (PIT-16A) czy ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych (PIT-28) lub przepisom ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych |
małżonkowie pozostają polskimi rezydentami podatkowymi | małżonkowie nie są polskimi rezydentami podatkowymi |
małżonkowie złożą wniosek o wspólne opodatkowanie (takim wnioskiem jest złożenie samego zeznania rocznego) | małżonkowie nie złożą wniosku o wspólne opodatkowanie (przy czym mogą oni złożyć później korektę i rozliczyć się wspólnie, po spełnieniu pozostałych wymogów) |
W zasadzie aby miało miejsce rozliczenie roczne ze zmarłym małżonkiem, należy spełnić powyższe warunki.
Ulgi podatkowe a rozliczenie roczne ze zmarłym małżonkiem
W sytuacji gdy małżonek za swojego życia w danym roku podatkowym poniósł wydatki uprawniające go do skorzystania z określonych ulg podatkowych, to spadkobierca (żyjący małżonek) może odliczyć je od wspólnie rozliczanego podatku.
Rozliczenie roczne ze zmarłym małżonkiem a prawo do ulgi rehabilitacyjnej
W sytuacji gdy podatnik w danym roku podatkowym utrzymuje osobę niepełnosprawną, może odliczyć wydatki poniesione na cele rehabilitacyjne oraz związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych tej osoby w zeznaniu rocznym. Przy czym należy spełnić określone warunki, a mianowicie, aby dochody osoby niepełnosprawnej nie przekroczyły w danym roku wartości 19 061,28 zł (limit obowiązujący w 2023 roku) oraz osoba niepełnosprawna pozostała z podatnikiem w określonym przepisami stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa (np. osoba niepełnosprawna jest współmałżonkiem podatnika).
W sytuacji gdy podatnik spełnia powyższe wymogi, może on odliczyć wydatki zaliczane jako „na cele rehabilitacyjne” wymienione w art. 26 ust. 7a ustawy o PIT. Należą do nich m.in. wydatki takie jak:
- przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
- zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego;
- leki – w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo);
- adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
- opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa.
Należy mieć na uwadze, że podstawą skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej jest poniesienie wydatku przez osobę niepełnosprawną lub podatnika mającego na utrzymaniu taką osobę. Wydatek ten musi być wydatkiem, o którym mowa w art. 26 ust. 7a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz dotyczyć osoby niepełnosprawnej. W przypadku gdy w małżeństwie jeden z małżonków utrzymuje osobę niepełnosprawną (drugiego małżonka) i ponosi w związku z tym wydatki przeznaczone na cele rehabilitacyjne oraz związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych osobie niepełnosprawnej, to ma prawo odliczyć te wydatki w danym roku podatkowym (w którym zostały one poniesione). W przypadku, gdy małżonek zmarł w trakcie roku, to ulgę można odliczyć z wydatków poniesionych do dnia jego śmierci. Ulgę rehabilitacyjną ujmuje się w załączniku PIT/O deklaracji rocznej, w części B. pkt 3.
Ulga prorodzinna a rozliczenie roczne ze zmarłym małżonkiem
Aby skorzystać z ulgi prorodzinnej, podatnik wraz z małżonkiem w roku podatkowym muszą spełnić co najmniej jeden z następujących warunków wskazanych w art. 27f ust. 1 ustawy o PIT:
- wykonywać władzę rodzicielską,
- pełnić funkcję opiekunów prawnych, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało,
- sprawować opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.
Dodatkowo w przypadku jednego dziecka, małżeństwo łącznie w roku podatkowym nie może przekroczyć kwoty dochodu – 112 000 zł. W przypadku większej liczby dzieci limit ten nie obowiązuje.
Wobec powyższego w sytuacji gdy małżonkowie sprawują władzę rodzicielską nad dzieckiem, to nawet po śmierci jednego z małżonków (również w trakcie roku) możliwe jest odliczenie ulgi prorodzinnej we wspólnym zeznaniu rocznym. W związku z tym małżonek może zdecydować, czy chce odliczyć ulgę podatkową samodzielnie (jako osoba samotnie wychowująca jedno dziecko – w tej sytuacji jej kwota dochodu nie może przekroczyć 112 000 zł) – czy razem ze zmarłym małżonkiem. Nadmienić należy, że nie ma wymogu wychowywania dziecka samotnie przez cały rok podatkowy, aby dokonać rozliczenia jako rodzic samotnie wychowujący dziecko – w przypadku gdy podatnik został owdowiały w trakcie roku.
W przypadku, gdy zdecydujemy się na wspólne rozliczenie roczne ze zmarłym małżonkiem, należy mieć na uwadze, że ulgę prorodzinną można odliczyć od podatku w stosunku do miesięcy, w których wykonywał władzę rodzicielską, pełnił funkcję opiekuna prawnego lub rodziny zastępczej (odliczeniu podlega kwota 92,67 zł w przypadku jednego dziecka za każdy miesiąc kalendarzowy w przypadku odliczenia u jednego rodzica).
W przypadku ulgi prorodzinnej warto mieć na uwadze, że na żądanie organów podatkowych podatnik może być zobowiązany przedstawić dokumenty niezbędne do ustalenia prawa do ulgi. Takimi dokumentami mogą być:
- odpis aktu urodzenia dziecka;
- odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą;
- zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka;
- zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.
Przykład 1.
Pani Hanna była w związku małżeńskim 3 lata (zawarta została wspólność majątkowa). Dodatkowo posiada władzę rodzicielską nad małoletnim dzieckiem. 28 lipca 2023 roku zmarł jej mąż. Wdowa zdecydowała się na rozliczenie roczne ze zmarłym małżonkiem za 2023 rok oraz uwzględnienie w nim ulgi prorodzinnej od podatku zmarłego małżonka oraz od swojego. W jakiej wysokości będzie mogła odliczyć tę ulgę?
W związku z tym, że zmarły małżonek sprawował władzę rodzicielską do 28 lipca 2023 roku, należy dokonać wyliczenia ulgi prorodzinnej do lipca włącznie. Zatem zmarłemu przysługiwać będzie ulga za 7 miesięcy danego roku, natomiast pozostałą jej wartość będzie mogła odliczyć wdowa.
Za każdy miesiąc kalendarzowy przysługuje kwota 92,67 zł ulgi prorodzinnej do podziału dla obydwojga małżonków. Dla każdego z nich wówczas będzie to wartość 46,335 zł za miesiąc.
Obliczenia dla ulgi zmarłego: 7 x 46,335 zł = 324,345 ≈ 324,35 zł
Obliczenia dla ulgi wdowy: 12 x 46,335 zł + pozostała wartość, której nie mógł rozliczyć zmarły 231,675 = 556,02 zł + 231,67 zł ≈ 787,69 zł.
Wdowa odliczy więc za siebie wartość 787,69 zł, a za zmarłego męża 324,35 zł.
- 48 – liczby dzieci (w części E należy dodatkowo uzupełnić dane identyfikacyjne dziecka),
- 49 – kwoty ulgi przysługującą podatnikowi,
- 50 – kwoty ulgi przysługującej małżonkowi (w sytuacji gdy rozliczenie dokonywane jest wspólnie z małżonkiem).
Następnie przysługujące odliczenie należy przepisać z załącznika PIT/O z pozycji 49 i 50 w zeznaniu rocznym PIT-36 – w poz. 292 lub 293 deklaracji (w przypadku występowania jako małżonek).
Rozliczenie roczne ze zmarłym małżonkiem – wydatki na internet
W sytuacji gdy małżonkowie ponieśli wydatki na użytkowanie internetu i nie ujęli ich do kosztów uzyskania przychodów w ramach działalności gospodarczej, to jeśli rozliczają się według skali podatkowej (bądź ryczałtu – przy czym rozliczanie ryczałtem nie pozwala na wspólne rozliczenie) mogą odliczyć wydatki na użytkowanie internetu od podstawy opodatkowania. Dodatkowo, aby skorzystać z ulgi na internet, należy spełnić jeden z poniższych warunków:
- nigdy wcześniej podatnik nie korzystał z tego rodzaju ulgi,
- po raz pierwszy podatnik z ulgi skorzystał przy rozliczeniu zeznania rocznego za rok 2022 (w stosunku do rozliczenia deklaracji rocznej za 2023 rok).
Wobec powyższego, każdy z małżonków (w sytuacji gdy spełnia warunki do skorzystania z tej ulgi) posiada odrębny limit ulgi, nawet w sytuacji gdy małżonkowie dokonują rozliczenia wspólnie. W związku z tym jeśli na fakturze bądź innym dokumencie dokumentującym poniesienie kosztów na internet (musi on zawierać między dane identyfikujące kupującego usługę dostępu do internetu i sprzedającego tę usługę, rodzaj zakupionej usługi oraz kwotę zapłaty) wskazane zostaną dane obojga małżonków, to limit odliczenia „podwoi się”. Opisane powyżej warunki do skorzystania z ulgi na internet dotyczą również przypadku, w którym ma miejsce rozliczenie roczne ze zmarłym małżonkiem. Wówczas za zmarłego małżonka również możliwe jest odliczenie tej ulgi.
W przypadku gdy wydatki dotyczące internetu dokumentowane są na jednego małżonka, to stanowiska w tej kwestii są niejednoznaczne. Mimo pozytywnych stanowisk (między innymi sądów, przykładowo wyrok WSA w Kielcach z 18 sierpnia 2011 r., o sygn. akt I SA/Ke321/11) umożliwiających rozliczenie wydatków związanych z internetem udokumentowanych na jednego z małżonków, niektóre organy podatkowe utrzymują stanowisko, które wskazuje, że ulga może być rozliczona tylko u jednego małżonka, na którego udokumentowane są wydatki.
Przykład 2.
Małżeństwo w 2023 roku poniosło wydatki związane z internetem w wysokości 2400 zł. Faktury dokumentujące te wydatki wystawione przez operatora telefonii komórkowej zawierają imiona i nazwiska obojga małżonków. Ile mogą małżonkowie ująć ulgi na Internet?
Wówczas w tej sytuacji limit ulgi dla każdego z małżonków wynosić będzie 760 zł, co oznacza że zarówno mąż, jak i żona mogą odliczyć maksymalną kwotę (zasada ta również obowiązuje w sytuacji, gdy jeden z małżonków zmarł w trakcie roku podatkowego).
Rozliczenie roczne ze zmarłym małżonkiem w systemie wFirma
Przedsiębiorca, który stosuje jako formę opodatkowania skalę podatkową i rozlicza się za pomocą systemu wFirma.pl, w łatwy sposób może dokonać wygenerowania deklaracji rocznej z działalności zawierającej rozliczenie wspólnie z małżonkiem (również może wygenerować rozliczenie roczne ze zmarłym małżonkiem). W tym celu należy przejść do zakładki: START » PODATKI » DEKLARACJE ROCZNE » DODAJ DEKLARACJĘ » Roczna deklaracja podatku dochodowego na zasadach ogólnych (PIT-36).
Wskazujemy okres oraz cel złożenia deklaracji. Następnie kolejno w oknach, które się pojawią, akceptujemy bądź modyfikujemy w razie potrzeby dane zaciągnięte przez system. W trzecim oknie, w pozycji „Sposób opodatkowania” wybieramy:
- wspólnie z małżonkiem, zgodnie z wnioskiem, o którym mowa w art. 6 ust. 2 ustawy – w sytuacji gdy małżonek żyje i spełnione zostały warunki do wspólnego rozliczenia.
- "w sposób określony przewidziany dla wdów i wdowców".
Dodatkowo należy uzupełnić Identyfikator małżonka (PESEL/NIP) i wskazać załączniki do zeznania rocznego (można je również określić na ostatniej stronie zeznania rocznego). Klikamy DALEJ i w oknie deklaracji PIT uzupełniamy w przypadku standardowym:
- w części B.2 dane małżonka – imię i nazwisko oraz adres zamieszkania,
- w części E.2. dochody i straty małżonka np. ze stosunku pracy (na podstawie otrzymanego PIT-11 od pracodawcy), emerytury (PIT-40A od ZUS) czy pozarolniczej działalności gospodarczej,
- w części F. pozycja 201 (zielone pole „składka małżonka”) składki na ubezpieczenie społeczne podlegające odliczeniu (system automatycznie kwotę zmniejszy do limitu obowiązującego dla tej pozycji) – jeśli nie były one opłacane pole pozostawiamy puste,
W sytuacji gdy wystąpiły ulgi podatkowe, uzupełniamy załącznik PIT/O, następnie odpowiednie wartości system przeniesie do sporządzanego zeznania rocznego. Gdy wszystkie dane zostaną prawidłowo wprowadzone, zapisujemy zeznanie i za pomocą funkcji WYŚLIJ DO URZĘDU (po uprzednim oznaczeniu zeznania) dokonujemy wysyłki zeznania rocznego.
