Umowa z biurem rachunkowym stanowi umowę o świadczenie usług, do której odpowiednio znajdują zastosowanie przepisy o umowie zlecenia. Jakie zasady wypowiadania dotyczą tej umowy? Czy klient może wypowiedzieć umowę w trybie natychmiastowym? W jakiej formie może mieć miejsce rozwiązanie umowy z biurem rachunkowym?
Umowa z biurem rachunkowym jako umowa o świadczenie usług
Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Zgodnie z Kodeksem cywilnym do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.
Zgodnie z orzecznictwem: „Umowa zlecenia (umowa o świadczenie usług), określana jako umowa starannego działania, wiąże się z wykonaniem określonej czynności (szeregu powtarzających się czynności) bez względu na to, jaki rezultat czynność ta przyniesie. Wykonanie szeregu powtarzających się czynności, składających się na cykl systematycznych i regularnych działań jest cechą charakterystyczną dla umów o świadczenie usług. Elementami przedmiotowo wyróżniającymi umowę zlecenia (gdy chodzi o czynności prawne – art. 734 § 1 KC), jak i umowę o świadczenie usług nieuregulowanych innymi przepisami (gdy chodzi o czynności faktyczne – art. 750 KC) są zatem starania celem wykonania umówionej czynności. Umowa zlecenia nie akcentuje rezultatu (wyniku) jako koniecznego do osiągnięcia” (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 października 2021 roku, II GSK 278/21).
Zgodnie z kc, jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się na wysokość wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy.
Kc stanowi ponadto, że kto zawodowo trudni się załatwianiem czynności dla drugich, powinien, jeżeli nie chce zlecenia przyjąć, zawiadomić o tym niezwłocznie dającego zlecenie. Taki sam obowiązek ciąży na osobie, która dającemu zlecenie oświadczyła gotowość załatwiania czynności danego rodzaju.
Przyjmujący zlecenie może bez uprzedniej zgody dającego zlecenie odstąpić od wskazanego przez niego sposobu wykonania zlecenia, jeżeli nie ma możności uzyskania jego zgody, a zachodzi uzasadniony powód do przypuszczenia, że dający zlecenie zgodziłby się na zmianę, gdyby wiedział o istniejącym stanie rzeczy.
Przyjmujący zlecenie może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej tylko wtedy, gdy to wynika z umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności. W takim wypadku obowiązany jest zawiadomić niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastępcy i w razie zawiadomienia odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy. Zastępca odpowiedzialny jest za wykonanie zlecenia także względem dającego zlecenie. Jeżeli przyjmujący zlecenie ponosi odpowiedzialność za czynności swego zastępcy jak za swoje własne czynności, ich odpowiedzialność jest solidarna.
W wypadku gdy przyjmujący zlecenie powierzył wykonanie zlecenia innej osobie, nie będąc do tego uprawniony, a rzecz należąca do dającego zlecenie uległa przy wykonywaniu zlecenia utracie lub uszkodzeniu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny także za utratę lub uszkodzenie przypadkowe, chyba że jedno lub drugie nastąpiłoby również wtedy, gdyby sam zlecenie wykonywał.
Przyjmujący zlecenie powinien udzielać dającemu zlecenie potrzebnych wiadomości o przebiegu spraw, a po wykonaniu zlecenia lub po wcześniejszym rozwiązaniu umowy złożyć mu sprawozdanie. Powinien mu wydać wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym.
Przyjmującemu zlecenie nie wolno używać we własnym interesie rzeczy i pieniędzy dającego zlecenie. Od sum pieniężnych zatrzymanych ponad potrzebę wynikającą z wykonywania zlecenia powinien płacić dającemu zlecenie odsetki ustawowe.
Jeżeli wykonanie zlecenia wymaga wydatków, dający zlecenie powinien na żądanie przyjmującego udzielić mu odpowiedniej zaliczki.
Wypowiedzenie według przepisów o zleceniu
Klient (dający zlecenie) może wypowiedzieć umowę z biurem rachunkowym w każdym czasie. Powinien on jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia.
W razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę.
Również przyjmujący zlecenie – biuro rachunkowe – może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże, gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę.
Jak wskazuje orzecznictwo: „Skuteczność oświadczenia o wypowiedzeniu nie zależy od wskazania przyczyny wypowiedzenia w jego treści ani nawet od tego, czy taka przyczyna obiektywnie istniała. Z art. 746 § 1 zdanie pierwsze KC wynika, że umowa zlecenia może być skutecznie wypowiedziana przez każdą ze stron »nawet bez powodu«. Natomiast, gdy wypowiedzenie przez dającego zlecenie nastąpi bez ważnego powodu, to zgodnie z art. 746 KC po jego stronie powstanie obowiązek naprawienia szkody doznanej przez zleceniobiorcę, odpowiadającej wysokości utraconego przez niego wynagrodzenia” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – V Wydział Cywilny z 3 kwietnia 2020 roku, V ACa 432/19).
Powyższe potwierdza orzecznictwo, wskazując, że: „Jakkolwiek w świetle treści ar. 746 § 1 KC dający zlecenie może wypowiedzieć umowę w każdym czasie, to jednak przepis ten w tym zakresie ma charakter dyspozytywny – strony mogą w umowie określić przesłanki oraz termin wypowiedzenia, z tym jednak zastrzeżeniem, że nie może to prowadzić do zrzeczenia się uprawnienia do wypowiedzenia stosunku zlecenia z ważnych przyczyn (§ 3 art. 746 KC)” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I Wydział Cywilny z 14 listopada 2019 roku, I AGa 84/19).
Na podobnym stanowisku stanął Sąd Apelacyjny w Warszawie, podkreślając, że: „W ramach swobody kontraktowania strony mogą ograniczyć możliwość wypowiedzenia umowy zlecenia również z ważnych powodów, zastrzegając np. konieczność zachowania określonego terminu wypowiedzenia. W sytuacji, gdy w art. 746 KC mowa jest o wypowiedzeniu bez ważnych powodów i wypowiedzeniu umowy zlecenia z ważnych powodów, koniecznym jest ustalenie, jakiej konkretnie sytuacji dotyczy zapis łączącej strony umowy. Zapis wskazujący na możliwość rozwiązania umowy za uprzednim – pierwotnie 3-miesięcznym, a po zmianach umowy, 6-miesięcznym wypowiedzeniem, nie czyni jasnym, czy tego typu zapis odnosi się do wszelkich przypadków wypowiedzenia umowy, a więc również możliwości wypowiedzenia umowy w przypadku zaistnienia ważnych powodów, czy też jedynie wypowiedzenia bez ważnych powodów. W tym wypadku na zgodne rozumienie treści złożonego oświadczenia może wskazywać zachowanie się stron po złożeniu oświadczenia woli. Ponadto oprócz kontekstu językowego, przy interpretacji oświadczenia woli powinno się brać pod uwagę, zgodnie z art. 65 § 1 KC, także okoliczności złożenia oświadczenia woli, czyli tzw. kontekst sytuacyjny oraz cel, ku któremu zmierzały strony. Decydujące znaczenie dla ustalenia rzeczywistej woli stron ma zachowanie się samych stron po zawarciu umowy, w szczególności po złożeniu spornego oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – I Wydział Cywilny z 17 stycznia 2014 roku, I ACa 1133/13).
W powyższym orzeczeniu zarysował się natomiast problem, co do którego nie ma zgodnego stanowiska w orzecznictwie. Nie jest bowiem jasne, czy wprowadzenie do umowy okresu wypowiedzenia bez wskazania, że dotyczy on również wypowiedzenia z ważnych przyczyn, powoduje, że nie jest możliwe wypowiedzenie natychmiastowe umowy z ważnych przyczyn.
W jakiej formie powinno nastąpić rozwiązanie umowy z biurem rachunkowym?
Przed wypowiedzeniem umowy z biurem rachunkowym klient powinien również sprawdzić, w jakiej formie ma obowiązek złożyć oświadczenie o wypowiedzeniu, aby było skuteczne. Forma może wynikać wprost z umowy. Jeżeli wymóg formy nie wynika z umowy zastosowanie znajdą zasady wynikające z kodeksu cywilnego.
Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia. Wypowiedzenie powinno być natomiast stwierdzone pismem.
W przypadku gdy ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, dokumentową albo elektroniczną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności. Jeżeli natomiast ustawa zastrzega dla czynności prawnej inną formę szczególną, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna. Nie dotyczy to jednak wypadków, gdy zachowanie formy szczególnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej.
