0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Śmierć przedsiębiorcy – jak rozliczyć ZUS i podatek?

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Z chwilą śmierci osoba fizyczna przestaje być podmiotem prawa. Przepisy dotyczące dziedziczenia określają sposób postępowania z pozostawionym przez nią majątkiem oraz zasady zaspokojenia dłużników. Szczególne regulacje dotyczą osób, które prowadziły działalność gospodarczą – w tym ich zobowiązań podatkowych oraz składkowych. Jak śmierć przedsiębiorcy wpływa na rozliczenia z ZUS i urzędem skarbowym? Wyjaśniamy w artykule.

Śmierć przedsiębiorcy

Zgodnie z art. 4 ust. 1, w związku z art. 3 Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021 r. poz. 162 ze zm.), przedsiębiorcą jest:

  • osoba fizyczna,
  • osoba prawna lub
  • jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną,

wykonująca działalność gospodarczą, czyli zorganizowaną działalność zarobkową wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły.

Z oczywistych względów ze śmiercią przedsiębiorcy możemy mieć do czynienia wyłącznie w przypadku osoby fizycznej. Natomiast zakończenie funkcjonowania osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych następuje w wyniku ich likwidacji w przewidzianym prawem trybie.

Przedsiębiorstwo w spadku

Zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG), oraz kontynuowania działalności gospodarczej wykonywanej z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa, regulują przepisy Ustawy z dnia 5 lipca 2018 roku o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw (Dz.U. z 2021 r. poz. 170).

Przedsiębiorstwo w spadku obejmuje składniki niematerialne i materialne przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, które stanowią mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci.

Właścicielem przedsiębiorstwa w spadku jest osoba, która nabyła wspomniane składniki niematerialne i materialne jako spadkobierca na podstawie zapisu windykacyjnego albo w innym trybie określonym w powołanej ustawie. Wielkość udziałów w przedsiębiorstwie w spadku ustala się według wielkości udziałów spadkowych lub udziałów we współwłasności przedsiębiorstwa.

Dla przedsiębiorstwa w spadku może zostać ustanowiony zarząd sukcesyjny. Powstaje on z chwilą:

  • śmierci przedsiębiorcy, w przypadku gdy przedsiębiorca złożył wniosek o wpis do CEiDG zarządcy sukcesyjnego powołanego przez siebie za życia;
  • dokonania wpisu do CEiDG zarządcy sukcesyjnego powołanego po śmierci przedsiębiorcy przez małżonka przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, spadkobiercę ustawowego przedsiębiorcy, który przyjął spadek, spadkobiercę testamentowego przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo zapisobiercę windykacyjnego, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy. Jeżeli akt zgonu przedsiębiorcy nie zawiera daty zgonu albo chwila jego śmierci została oznaczona w postanowieniu stwierdzającym zgon, termin ten biegnie od dnia znalezienia zwłok przedsiębiorcy albo uprawomocnienia się postanowienia stwierdzającego zgon. Brak powołania zarządcy sukcesyjnego oznacza, że działalność gospodarcza, którą prowadził zmarły przedsiębiorca, nie będzie kontynuowana.

Odpowiedzialność za zobowiązania

Niezależnie od tego, czy dla przedsiębiorstwa w spadku ustanowiono zarząd sukcesyjny, czy też tego nie zrobiono, za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku solidarną odpowiedzialność ponoszą właściciele tego przedsiębiorstwa.

Jak stanowi art. 366 Kodeksu cywilnego, odpowiedzialność solidarna (solidarność dłużników) polega na tym, że kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. W myśl art. 376 Kodeksu cywilnego, jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych; część przypadająca na dłużnika niewypłacalnego rozkłada się między współdłużników.

Śmierć przedsiębiorcy a zobowiązania podatkowe

Za zobowiązania podatkowe zmarłego przedsiębiorcy odpowiadają jego spadkobiercy. Do odpowiedzialności tej stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Wspomniane przepisy wykorzystuje się również do odpowiedzialności spadkobierców za:

  • zaległości podatkowe;
  • odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy;
  • pobrane, a niewpłacone podatki z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta;
  • niezwrócone przez spadkodawcę zaliczki na naliczony podatek od towarów i usług oraz ich oprocentowanie;
  • opłatę prolongacyjną;
  • koszty postępowania podatkowego;
  • koszty upomnienia i koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy powstałe do dnia otwarcia spadku.

Organ podatkowy orzeka w jednej decyzji o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień poszczególnych spadkobierców na podstawie decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających z prawidłowych deklaracji.

Termin płatności przez spadkobiercę zobowiązań wynikających z decyzji o zakresie jego odpowiedzialności wynosi 14 dni od dnia jej doręczenia.

Jeżeli jednak dla przedsiębiorstwa w spadku ustanowiono zarząd sukcesyjny, to wstępuje ono, zamiast spadkobierców, w przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, z wyjątkiem tych praw, które nie mogą być kontynuowane na podstawie odrębnych ustaw. W takim przypadku, skoro przedsiębiorstwo w spadku kontynuuje działalność gospodarczą zmarłego przedsiębiorcy, to ono jest podmiotem, który w zakresie tej działalności jest sukcesorem jego praw i obowiązków.

Szczegółowe regulacje o odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spadkodawcy zawarto w art. 97–106 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).

Zobowiązania z zakresu ubezpieczeń społecznych

Śmierć przedsiębiorcy powoduje ustanie, w odniesieniu do jego osoby, obowiązku ubezpieczeń społecznych. Ewentualne zobowiązania w tym zakresie wchodzą do długu spadkowego, za który odpowiedzialność ponoszą spadkobiercy.

Natomiast zgodnie z art. 4 ust. 2 lit. zc Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.) w stosunku do pracowników i zleceniobiorców przedsiębiorstwa w spadku oraz osób przebywających na urlopie wychowawczym udzielonym w ramach stosunku pracy albo pobierających zasiłek macierzyński, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca ZUS, obowiązki przedsiębiorstwa w spadku, jako płatnika składek, wykonuje:

  • zarządca sukcesyjny, a w przypadku jego braku
  • osoby uprawnione do wykonywania czynności zachowawczych, czyli małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, lub spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, albo spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, albo zapisobierca windykacyjny, któremu zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Czynnościami zachowawczymi są czynności konieczne do zachowania majątku lub możliwości prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku, polegających w szczególności na:

  • zaspokajaniu wymagalnych roszczeń lub przyjmowaniu należności, które wynikają ze zobowiązań przedsiębiorcy związanych z wykonywaniem działalności gospodarczej, powstałych przed jego śmiercią;
  • zbywaniu rzeczowych aktywów obrotowych.

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe i składkowe zmarłego przedsiębiorcy przejmują co do zasady jego spadkobiercy. Dotyczą one nie tylko tego przedsiębiorcy jako podatnika i osoby ubezpieczonej, ale również jako płatnika zaliczek podatku i składek ZUS za zatrudnione osoby.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów