W aktualnie obowiązujących przepisach istnieje możliwość ustanowienia zarządcy sukcesyjnego na wypadek śmierci przedsiębiorcy. Pozwala to na kontynuowanie prowadzenia działalności gospodarczej. Nie zawsze jednak spadkobiercy są zainteresowani dalszym prowadzeniem firmy zmarłego, dlatego też warto zastanowić się, jakie powstają obowiązki podatkowe w przypadku śmierci przedsiębiorcy.
Regulowanie zobowiązań podatkowych spadkodawcy przez spadkobierców
Sam zarząd sukcesyjny może zostać ustanowiony albo za życia przez samego przedsiębiorcę, albo przez spadkobierców, przy czym należy pamiętać, że uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem 2 miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy.
Jeżeli do takiej sytuacji nie dochodzi, to trzeba przyjąć, że z chwilą śmierci ustaje byt prawny przedsiębiorstwa.
Zgodnie z art. 97 Ordynacji podatkowej spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. W myśl natomiast art. 98 ustawy do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe.
Powyższe nie oznacza jednak, że spadkobiercy muszą samodzielnie obliczać podatek za spadkodawcę czy też składać deklaracje podatkowe w jego imieniu.
Jak bowiem wynika z art. 100 Ordynacji podatkowej, organ podatkowy orzeka w jednej decyzji o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień poszczególnych spadkobierców na podstawie decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających z prawidłowych deklaracji.
Jeżeli złożona przez spadkodawcę deklaracja jest nieprawidłowa lub spadkodawca nie złożył deklaracji (zeznania podatkowego), organ podatkowy wydaje decyzję, w której orzeka o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień spadkobierców, jednocześnie ustalając lub określając np. kwotę zobowiązania podatkowego bądź kwotę nadpłaty.
Termin płatności przez spadkobiercę zobowiązań wynikających z decyzji o zakresie jego odpowiedzialności wynosi 14 dni od dnia jej doręczenia.
Oznacza to, że spadkobiercy nie są zobowiązani do samodzielnego obliczenia i wpłaty podatku dochodowego od osób fizycznych należnego za okres od początku roku podatkowego do dnia śmierci przedsiębiorcy, jak również nie mają obowiązku złożenia zeznania rocznego za zmarłego przedsiębiorcę.
W zakresie zobowiązań spadkodawcy z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej spadkobiercy otrzymują decyzję podatkową wydaną przez organ podatkowy.
Obowiązki podatkowe w przypadku śmierci przedsiębiorcy
W dalszej części możemy wskazać, że jeżeli spadkodawca był czynnym podatnikiem VAT, to na spadkobiercach nie ciąży obowiązek składania VAT-Z w zakresie wyrejestrowania spadkodawcy z rejestru VAT.
Zastosowanie znajdzie bowiem art. 96 ust. 7 ustawy o VAT, który podaje, że w przypadku śmierci podatnika naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT. Jak widać, czynność ta jest dokonywana z urzędu, a nie na wniosek spadkobierców.
Identycznie wygląda kwestia sporządzenia spisu z natury, o którym stanowi art. 14 ust. 5 ustawy o VAT. Z przepisów wynika bowiem, że remanent likwidacyjny sporządzają podatnicy (w tym również przedsiębiorstwo w spadku, które także ma status podatnika).
Obowiązek sporządzenia remanentu likwidacyjnego nie dotyczy natomiast spadkobierców podatnika VAT. Potwierdza to również treść interpretacji Dyrektora KIS z 29 kwietnia 2021 roku (nr 0114-KDIP1-3.4012.16.2021.3.MPE), gdzie organ wskazał, że podatnik jako spadkobierca, który nie będzie kontynuował działalności gospodarczej po zmarłym bracie, nie ma obowiązku złożenia deklaracji za nierozliczony okres za zmarłego brata oraz sporządzenia spisu z natury przewidzianego w art. 14 ustawy o VAT i opodatkowania towarów objętych tym spisem.
Sprzedaż przez spadkobierców składników majątku
Sprzedaż przez spadkobierców składników majątku otrzymanych w spadku nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Należy pamiętać, że osoby fizyczne, które dokonują transakcji w ramach zarządu majątkiem prywatnym, są wykluczone z grona podatników VAT.
W tym miejscu trzeba podkreślić, że pojęcie „majątku prywatnego” nie występuje na gruncie analizowanych przepisów ustawy, jednakże wynika z wykładni art. 15 ust. 2 ustawy, w której zasadne jest odwołanie się do treści orzeczenia TSUE w sprawie C-291/92 (Finanzamt Uelzen V. Dieter Armbrecht), które dotyczyło kwestii opodatkowania sprzedaży przez osobę, będącą podatnikiem podatku od wartości dodanej, części majątku niewykorzystywanej do prowadzonej działalności gospodarczej, a służącej jej do celów prywatnych.
„Majątek prywatny” to zatem taka część majątku danej osoby fizycznej, która nie jest przez nią przeznaczona ani wykorzystywana dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej.
Jeśli zatem spadkobierca nie będzie w żaden sposób wykorzystywał nabytego w drodze spadku majątku, a tylko dokona jego sprzedaży, wówczas nie wystąpią przesłanki pozwalające uznać go za podatnika w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, prowadzącego działalność gospodarczą. Tym samym podatnik, dokonując planowanej sprzedaży, nie będzie uznany za podatnika podatku VAT, a jedynie będzie korzystał z przysługującego mu prawa do rozporządzania własnym majątkiem.
Spadkobierca nie jest zatem zobligowany do odprowadzenia podatku VAT od sprzedaży otrzymanych w spadku składników majątku po zmarłym przedsiębiorcy ani nie jest zobowiązany do składania z tego tytułu deklaracji JPK VAT.
Jeżeli chodzi natomiast o kwestie opodatkowania sprzedaży ruchomości nabytych w spadku, to należy sięgnąć do treści art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d) ustawy o PIT. Przepis ten stanowi, że jeżeli podatnik dokona sprzedaży rzeczy ruchomych po pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie w drodze spadku, to podatek nie występuje.
Po upływie wskazanego okresu sprzedaż ruchomości otrzymanych w drodze spadku nie podlega w ogóle opodatkowaniu podatkiem PIT.
Reasumując zagadnienie obowiązków podatkowych obciążających spadkobierców w przypadku śmierci przedsiębiorcy, przede wszystkim należy mieć na uwadze, że osoby dziedziczące nie są zobligowane do samodzielnego rozliczania podatku za zmarłego spadkodawcę-przedsiębiorcę – w tym zakresie decyzję podatkową wydaje naczelnik US.
