Jednym z pytań najczęściej zadawanych przez przedsiębiorców, którzy chcą znacznie obniżyć swoje koszty, jest to, czy możliwe jest prowadzenie firmy bez konieczności opłacania składek. W tej sytuacji większość osób chce odpowiedzieć „nie”, bo przecież każdy przedsiębiorca opłaca składki ZUS. Trzeba jednak wiedzieć, że firma bez ZUS-u też jest możliwa!
Kiedy podlega się składkom ZUS?
Katalog osób, które są zobowiązane do odprowadzania składek, można znaleźć w:
- art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych;
- art. 66 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Jeżeli ktoś nie jest zobowiązany do opłacania składek na mocy wyżej wymienionych ustaw, wówczas może nie uiszczać danej składki.
1. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:
[...]
6. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:
1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a;
[...]
Wynika z tego, że obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym jest objęta większość form prowadzenia działalności. Czyli obowiązkiem płacenia składek ZUS obciążeni są m.in.:
- jednoosobowi przedsiębiorcy prowadzący indywidualną działalność w oparciu o wpis do CEiDG;
- jednoosobowi przedsiębiorcy prowadzący działalność w ramach spółki cywilnej;
- wspólnicy spółki jawnej;
- wspólnicy spółki partnerskiej;
- wspólnicy spółki komandytowej;
- udziałowcy jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Firma bez ZUS-u, czyli spółka z o.o.
Zgodnie z przytoczonym już art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oznacza to, że jedynie jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością wymusza konieczność odprowadzania składek ZUS. Z takim zobowiązaniem nie wiąże się już z kolei status wspólnika w kilkuosobowej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
Należy jednak pamiętać, że jednoosobowa spółka z o.o. jest traktowana jako jednoosobowa działalność gospodarcza, od której trzeba odprowadzać składki na ZUS. W jej przypadku nie można także skorzystać z ulgi i konieczne jest opłacanie składek w pełnym wymiarze tzw. „dużego ZUS-u”. Dlatego bardzo ważną kwestią pozostaje dobre rozważenie podziału liczby udziałów w spółce pomiędzy wspólnikami. Zgodnie z orzecznictwem duża dysproporcja udziałów w spółce może zostać oceniona jako iluzoryczna z uwagi na fakt, że jeden wspólnik ma pozycję dominującą. Tym samym spółka może zostać uznana za jednoosobową i w takiej sytuacji będzie konieczne opłacanie składek ZUS. W przypadku dwuosobowej spółki z o.o. warto skontaktować się z prawnikiem i uzyskać konsultację, w jaki sposób ukształtować podział udziałów, tak aby ZUS nie uznał, że ich podział jest iluzoryczny i nakazał opłacanie składek.
Przykład 1.
Pan Adam wraz z żoną Anną prowadzą spółkę z o.o. Pan Adam, jako prezes, posiada 99% udziałów. Pani Anna, jako wiceprezes, miała jedynie 1% udziałów. Taki podział ustalono, aby nie musieć płacić obowiązkowej składki ZUS. Postępowanie takie niesie ryzyko stwierdzenia iluzorycznej dysproporcji udziałów, a w konsekwencji pan Adam wraz z żoną mogą zostać zobowiązani do uiszczania opłat na składki ZUS.
„Przyjęcie zatem literalnej wykładni art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej – jak uczynił to Sąd Okręgowy – prowadzi do naruszenia zasady powszechności ubezpieczeń społecznych i konstytucyjnej gwarancji każdego obywatela do zabezpieczenia społecznego. Wypełnieniem zaś tych gwarancji jest objęcie ubezpieczeniami społecznymi wspólnika dominującego (posiadającego 92% udziałów) – traktowanego na użytek prawa ubezpieczeń społecznych, jako jedynego udziałowca […]. Z perspektywy norm prawa ubezpieczeń społecznych, tego rodzaju spółkę należy traktować jako spółkę jednoosobową. Taka kwalifikacja prawna ustalonego stanu faktycznego znajduje oparcie w uzasadnieniu wyroków Sądu Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2011 r. (sygn. akt I UK 8/11) oraz z dnia 11 września 2013 r. (sygn. akt II UK 36/13)”.
Jeśli jednak jako wspólnik w spółce z o.o. nie będzie się odprowadzało składek ZUS, wówczas nie jest się objętym ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym. W takim przypadku nie będzie możliwe bezpłatnie korzystanie z publicznej służby zdrowia czy innych świadczeń, np. zasiłków. Aby zapewnić sobie opłacanie składek, wspólnik może zatrudnić się w spółce jedynie na etat. Takie postępowanie zapewni mu posiadanie ubezpieczenia.
„Wspólnik dwuosobowej sp. z o.o., który w charakterze pracownika osobiście zarządza zakładem pracy w imieniu takiego pracodawcy (art. 31 Kodeksu pracy w zw. z art. 22 § 1 i § 11 Kodeksu pracy), jest obowiązkowo objęty pracowniczym tytułem podlegania ubezpieczeniom społecznym”.
Jednoosobowa spółka z o.o. a ulgi w ZUS-ie
Rejestrując jednoosobową spółkę z o.o., należy dokonać zgłoszenia siebie jako płatnika składek w ciągu 7 dni od rejestracji spółki. Niestety w takim przypadku udziałowcy nie mogą skorzystać z preferencyjnych warunków i ulg. Wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. musi opłacić ubezpieczenia społeczne w wysokości co najmniej 60% podstawy prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Jednak istnieje możliwość pewnej optymalizacji składek ZUS – połączenie członkostwa w jednoosobowej spółce z o.o. z działalnością gospodarczą prowadzoną poza spółką. Następuje wówczas zbieg tytułów ubezpieczeniowych. Zgodnie z nimi osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów w pewnych przypadkach obejmowana jest obowiązkiem płacenia składek tylko z niektórych z nich. Taka sytuacja ma miejsce podczas łączenia działalności gospodarczej oraz uczestnictwa w jednoosobowej spółce z o.o. – płatnik składek obejmowany jest obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Co ważne, może on jednak dobrowolnie, na swój wniosek, zostać objęty ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń. Płatnik może zatem swobodnie ustalić, która z działalności powoduje u niego obowiązek opłacania składek. Jednak istotne jest, że jeżeli ubezpieczony prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednego z rodzajów takiej działalności, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana odrębnie od każdej z nich.
Przykład 2.
Pan Mariusz 1 lipca 2022 roku założył jednoosobową działalność gospodarczą i przez 6 miesięcy korzystał z ulgi na start. Natomiast od 1 stycznia 2023 roku zarejestrował się w ZUS-ie do składek preferencyjnych z kodem 0570. 15 stycznia 2023 roku założył ponadto jednoosobową spółkę z o.o. W takiej sytuacji pan Mariusz opłaca składki społeczne na zasadach dotychczasowych (korzysta z preferencji) oraz dodatkowo opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne w jednoosobowej spółce.
Przykład 3.
Pani Karolina w grudniu 2022 roku założyła jednoosobową spółkę z o.o. i z tego tytułu opłaca tzw. „duży ZUS”. W kwietniu założyła także jednoosobową działalność gospodarczą. W takiej sytuacji nie może skorzystać z ulg w ZUS-ie i opłaca składki społeczne na zasadach dotychczasowych (duży ZUS) oraz od kwietnia uiszcza dodatkową składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
Założenie spółki z o.o. z pewnością może pomóc w optymalizacji składek ZUS. W przypadku takiej spółki firma bez ZUS-u jest możliwa. Istotne jest jednak, aby dokładnie przemyśleć strukturę udziału w takiej działalności.
