Spółka jawna jest najbardziej powszechnym rodzajem spółki osobowej występującej w obrocie gospodarczym. Nie jest tajemnicą, że przychody osiągane przez nią są przypisywane poszczególnym wspólnikom, którzy we własnym zakresie rozliczają podatek dochodowy. Pojawia się jednak pytanie, jakie skutki podatkowe wywołuje sprzedaż udziałów w spółce jawnej przez wspólnika. Postaramy się odpowiedzieć na wszystkie nurtujące pytania.
Czy spółka jawna ma udziały?
Na wstępie trzeba jednak wyjaśnić, że na gruncie Kodeksu spółek handlowych pojęcie udziałów jest przypisane wyłącznie do spółki z o.o. Natomiast w zakresie spółki jawnej mamy do czynienia z kategorią praw i obowiązków. Jak czytamy w art. 10 ksh, ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Może być przeniesiony na inną osobę tylko po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Trzymając się zatem ściśle treści ksh, w przypadku spółki jawnej nie mamy do czynienia ze sprzedażą udziałów, lecz ze sprzedażą ogółu praw i obowiązków. Taki sposób kwalifikacji wywołuje określone konsekwencje na gruncie prawa podatkowego.
Sprzedaż udziałów w spółce jawnej na gruncie PIT
W świetle ustawy PIT sprzedaż udziałów w spółce jawnej jest traktowana jako odpłatne zbycie praw majątkowych, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy.
Prawa majątkowe to prawa podmiotowe pozostające w ścisłym związku z ekonomicznym interesem uprawnionego, związane z jego majątkiem, charakteryzujące się dwoma podstawowymi cechami, tj.:
-
zbywalnością (czyli mogą być przedmiotem obrotu),
-
posiadaniem określonej wartości majątkowej.
Obie powyższe cechy są spełnione w przypadku sprzedaży ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej, dlatego też powstały na skutek sprzedaży przychód stanowi odpłatne zbycie praw majątkowych, a nie przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Takie stanowisko potwierdzają również organy podatkowe. Przykładowo w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 7 maja 2018 r., nr 0112-KDIL3-3.4011.105.2018.1.DS, czytamy:
„Wobec tego ogół praw i obowiązków w spółce osobowej (a zatem także w spółce jawnej), stanowi prawo majątkowe w rozumieniu przytoczonych wyżej wyjaśnień. Tak więc przychód uzyskany przez osobę fizyczną z tytułu jego zbycia będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych jako przychód z praw majątkowych, o którym mowa w cytowanym powyżej art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Zatem Wnioskodawca nie może zakwalifikować przychodu uzyskanego z odpłatnego zbycia praw i obowiązków wynikających z udziałów w spółce jawnej do przychodów z działalności gospodarczej.
Reasumując – sprzedaż ogółu praw i obowiązków wspólnika w osobowej spółce handlowej nie jest przychodem ze źródła pozarolnicza działalność gospodarcza zgodnie z art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a stanowi przychód ze źródła prawa majątkowego stosownie do art. 18 tej ustawy”.
Przychód stanowić będzie kwota uzyskana za sprzedaż udziałów w spółce jawnej, natomiast kosztem będą wszelkie udokumentowane wydatki poniesione na nabycie praw i obowiązków w spółce, w szczególności wartość wniesionego do niej wkładu.
Przykład 1.
Podatnik wraz z dwójką swoich znajomych założył spółkę jawną. W momencie jej utworzenia wniósł wkład o wartości 100 000 zł. Po 5 latach postanowił wystąpić ze spółki i dokonać sprzedaży ogółu praw i obowiązków swojemu ojcu. Strony ustaliły cenę „udziałów” przypadających na podatnika na poziomie 120 000 zł. W tym przypadku opodatkowaniu będzie podlegał dochód będący różnicą pomiędzy przychodem a kosztem podatkowym, tj. 20 000 zł. Podatnik wykaże ten dochód dopiero w zeznaniu rocznym PIT-36 składanym do 30 kwietnia roku następującego.
Sprzedaż udziałów w spółce jawnej na gruncie VAT
Przedstawiony problem należy także przeanalizować na podstawie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.
W tym zakresie na wstępie podkreślić należy, że podatek VAT obciąża wyłącznie podmioty uznane za podatników prowadzących działalność gospodarczą w zakresie dokonywanej czynności.
Przechodząc natomiast na grunt naszej sprawy, wskazać należy, że podatnik dokonuje sprzedaży ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej, które stanowią element składowy majątku osobistego (prywatnego). Ponadto w obrocie gospodarczym podatnikiem podatku VAT jest ewentualnie spółka jawna, a nie jej wspólnicy. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że w zakresie podatku VAT spółka jawna nie jest transparentna podatkowo.
W konsekwencji podatnik dokonujący odpłatnego zbycia części swojego majątku prywatnego nie działa w tym aspekcie jako podatnik prowadzący działalność gospodarczą. Oznacza to, że sprzedaż ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej pozostaje poza zakresem ustawy VAT w stosunku do wspólnika.
Podobnie też stanowi interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 4 marca 2014 r., nr IPPP2/443-1336/13-2/KBr:
„Zatem jeśli Wnioskodawca nie będzie uczestniczył w zarządzaniu spółką, której dotyczyć będzie sprzedaż praw i obowiązków oraz nie będą zachodziły przesłanki wyżej przedstawione (tekst jedn.: zbycie to nie będzie prowadzone w ramach działalności maklerskiej i brokerskiej oraz posiadanie udziałów czy też akcji nie będzie bezpośrednim, stałym i koniecznym rozszerzeniem działalności gospodarczej), to czynność samego zbycia praw i obowiązków w spółce komandytowej lub spółce jawnej nie będzie traktowana jako działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy, a podmiot dokonujący tej czynności nie uzyska statusu podatnika w tym zakresie. W opisie zdarzenia przyszłego Wnioskodawca jasno wskazał, że nie będzie zarządzał spółką komandytową ani spółką jawną – w obu spółkach charakter jego uczestnictwa będzie pasywny. Ponadto Spółka nie zajmuje się profesjonalnym obrotem udziałami i akcjami w jakichkolwiek spółkach. Zatem w analizowanej sprawie nie zostaną spełnione przesłanki warunkujące uznanie ww. zbycia praw i obowiązków w spółce komandytowej lub spółce jawnej za działalność gospodarczą, której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy, a Wnioskodawca nie uzyska statusu podatnika podatku od towarów i usług w tym zakresie.”
