Zmorą Krajowego Rejestru Sądowego są tzw. podmioty martwe. W większości wypadków chodzi tu o spółki nieposiadające zarządu, tj. organu kierującego funkcjonowaniem danego przedsiębiorstwa. Takie spółki stanowią również istotne utrudnienie dla podmiotów obrotu gospodarczego, które prowadziły lub próbowały prowadzić z nimi interesy. Jak wiadomo, spółka bez zarządu nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować. Nie może zawierać umów oraz występować przed sądami, problematyczne są także wszelkie czynności egzekucyjne, czy próby pociągnięcia do odpowiedzialności członków zarządu. Sytuacja ta na szczęście w ostatnich latach się zmienia, wskutek wprowadzenia instytucji jaką jest odpowiedzialność wspólników za powołanie zarządu.
Czym jest odpowiedzialność wspólników za powołanie zarządu?
Próbą wyeliminowania omawianej kwestii z obrotu gospodarczego, ustawodawca zajął się w ustawie z dnia 26 stycznia 2018 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 398), która weszła w życie z dniem 15 marca 2018 r. Ustawa wprowadziła odpowiedzialność wspólników za powołanie zarządu, poprzez zaostrzenie przepisów dotyczących postępowania przymuszającego.
Postępowanie przymuszające jest postępowaniem wszczynanym z urzędu przez sąd w przypadkach, gdy dane w rejestrze są nieaktualne lub gdy spółka nie składa sprawozdań finansowych w terminie. Nowela poszerzyła wspomniane postępowanie również o sytuacje, gdy wspólnicy nie powołują zarządu, mimo iż poprzedni zarząd przestał pełnić swoją funkcję.
Trzeba zdać sobie sprawę, że sytuacja, w której pomimo istnienia spółki w rejestrze, brak jest jej realnej działalności, jest bardzo często tworzona celowo. Jest to wysoce niepożądany stan, z uwagi na fakt, że brak powołania aktualnego zarządu lub zamierzone jego odwołanie, jest często wykorzystywane w celu utrudnienia dochodzenia należności względem spółki w drodze postępowania sądowego, czy egzekucyjnego. Co oznacza, że na omawianym działaniu spółek, najbardziej cierpią uczciwi przedsiębiorcy (np. w przypadku braku możliwości wyegzekwowania swoich wierzytelności od martwej spółki).
Jakie są przyczyny niepowołania zarządu spółki?
Przyczyny braków osobowych w zarządzie spółki mogą być różne. Między innymi może to być:
-
brak realnej działalności spółki, czyli istnienie tzw. spółki martwej, która faktycznie nie prowadzi działalności;
-
konflikt między wspólnikami, brak porozumienia się w sprawie powołania zarządu;
-
brak zaufania wspólników do kandydatów na członków zarządu;
-
brak chętnych do pełnienia funkcji członków zarządu.
Które podmioty zobowiązane są do powołania zarządu?
Jakie podmioty zostały prawnie obowiązane do powoływania zarządu? W doktrynie i judykaturze ta kwestia wciąż sprawia niemałe problemy. Żaden przepis (zarówno Kodeksu cywilnego jak również Kodeksu spółek handlowych) nie mówi wprost, kto jest zobowiązany do powołania zarządu spółki. Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych, kompetencję do powoływania i odwoływania zarządu posiadają wspólnicy, bądź akcjonariusze spółki, działający wyłącznie w ramach zgromadzenia wspólników, czy walnego zgromadzenia. Zgodnie z powyższym, pojedynczy wspólnicy nie mają prawa do powoływania członków zarządu, co staje się problematyczne w chwili braku kontaktu pomiędzy wspólnikami. Najważniejszy jest natomiast fakt, na który często zwracają uwagę sądy w orzeczeniach, że wspólnicy nie mają obowiązku do powoływania członków zarządu w razie pojawienia się braków osobowych w jego składzie.
Narzędzia w walce przeciwko nierzetelnej działalności wspólników
Znowelizowana ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2018 r. poz. 986; dalej jako ustawa o KRS), otrzymała szereg narzędzi do walki z nierzetelnymi, nieuczciwymi bądź nieuważnymi przedsiębiorcami. Przedstawiamy najistotniejsze z nich:
Adres do doręczeń
W wyniku zmian, zmodyfikowany został art. 19a ustawy o KRS. Nowa treść ustawy o KRS zobowiązuje wspólników do złożenia oświadczeń o adresie do doręczeń osób, które podlegają wpisowi do rejestru przedsiębiorców, jeżeli będą one pełniły funkcję reprezentacyjną spółki jako wspólnik, członek organu, likwidator czy też prokurent. Co więcej, zostały one zobowiązane do informowania sądu o każdorazowej zmianie adresu do doręczeń. Obowiązek ten dotyczy zarówno spółek osobowych, jak i kapitałowych.
Do omawianego art. 19a ustawy o KRS, nowela dodała także ust. 5d, który zobowiązuję wnioskodawców podczas zgłoszenia spółki kapitałowej do KRS, do dołączenia do akt listy obejmującej imiona, nazwiska oraz adresy do doręczeń, bądź firmy i siedziby członków organów lub osób uprawnionych do powołania zarządu (w przypadku osoby prawnej należy podać także imiona, nazwiska oraz adresy do doręczeń członków organu uprawnionego do ich reprezentowania). Przepis zobowiązuje także do zgłaszania każdorazowej zmiany składu osobowego lub danych tych osób. Chodzi tu o informacje zarówno o osobach będących wspólnikami, jak i osobach posiadających indywidualne uprawnienie do powołania członków zarządu. Natomiast jeżeli do powołania zarządu danej spółki uprawniony jest organ (np. rada nadzorcza), wnioskodawca powinien zgłosić także imiona, nazwiska oraz adresy do doręczeń członków tego organu.
W przypadku zmiany omawianych danych, do sądu należy złożyć nową listę, a nie jej uzupełnienie.
Czym jest postępowanie przymuszające?
Należy mieć na uwadze, że omówiony powyżej obowiązek składania przez wspólników list z danymi osobowymi osób odpowiedzialnych za działanie spółki, do sądu rejestrowego, jest tylko środkiem zmierzającym do umożliwienia sądowi gospodarczemu wszczęcia postępowania przymuszającego. Postępowanie to nie odnosi się jedynie do wspólników spółek, ale do wszystkich podmiotów odpowiedzialnych za wybór lub powołanie organu uprawnionego do reprezentowania spółek osobowych oraz kapitałowych.
Postępowanie przymuszające jest możliwe, dzięki wprowadzeniu art. 24 ust. 1a ustawy o KRS. Zgodnie z powyższym przepisem w uzasadnionych przypadkach, w razie stwierdzenia, że osoba prawna nie posiada organu uprawnionego do reprezentowania lub w składzie tego organu zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie, sąd rejestrowy, wyznaczając odpowiedni termin, ma prawo wezwać obowiązanych do powołania lub wyboru tego organu, bądź do wykazania, że organ ten został powołany lub wybrany, albo że braki w jego składzie zostały usunięte.
Dzięki znowelizowanym regulacjom w przypadku braku zarządu w spółce, sąd posiadając wiedzę o adresach osób uprawnionych do powołania organu, jest uprawniony do wezwania właściwych osób do powołania lub wyboru organu, bądź uzupełnienia jego składu.
Z kolei w przypadku, gdy wezwane osoby nie ustosunkują się do wezwania sądu i nie powołają odpowiednich organów, sąd rejestrowy może użyć środków przymusu w postaci nałożenia na dany podmiot kary grzywny. Przepis art. 24 ust. 1b ustawy o KRS stanowi, iż
wezwań w postępowaniu przymuszającym, sąd dokonuje pod rygorem zastosowania grzywny, przewidzianej w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji świadczeń niepieniężnych. W przypadku niewykonania obowiązków w terminie, sąd rejestrowy nakłada grzywnę na obowiązanych.
Dzięki tej instytucji sąd rejestrowy, na podstawie art. 1052 Kodeksu postępowania cywilnego, będzie miał możliwość do wymierzenia wspólnikom spółki grzywny w wysokości do 15 tys. złotych, przy czym grzywna ta może być nakładana wielokrotnie. Ogólna suma grzywien w danej sprawie, nie może przewyższać 1 mln złotych.
W sytuacji wywiązania się przez osobę zobowiązaną z obowiązku wydanego przez sąd w postępowaniu przymuszającym, grzywna ulega umorzeniu, chyba, że została już zapłacona.
Jeżeli jednak sąd rejestrowy uzna, że postępowanie przymuszające jest bezzasadne, bądź nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, będzie mógł skorzystać z dotychczasowych uprawnień. Należą do nich m.in. ustanowienie kuratora, bądź skorzystanie z możliwości rozwiązania spółki bez likwidacji.
Odpowiedzialność wspólników za powołanie zarządu - podsumowanie
Należy stwierdzić, że nowelizacja ustawy o KRS zmierza do poprawienia bezpieczeństwa, zarówno obrotu prawnego jak i gospodarczego. Dzięki wskazanym w ustawie narzędziom, sąd otrzymał możliwość mobilizowania wspólników do powołania zarządu oraz karania ich w sytuacji, gdy będą się od tego obowiązku uchylali.
Jednakże pomimo zauważalnego kroku prawodawcy w stronę walki z nierzetelnymi firmami, na wprowadzeniu omawianej regulacji mogą ucierpieć również uczciwi przedsiębiorcy. W przypadkach rezygnacji lub odwołania dotychczasowego zarządu i wytworzenia się sporu co do powołania nowego organu, bądź też zwyczajnego braku chętnych do wykonywania zadań członków zarządu, ryzyko poniesienia dotkliwych kar finansowych, będzie ciążyło na wspólnikach spółki, którzy często nie mają praktycznej możliwości zorganizowania zgromadzenia wspólników, czy walnego zgromadzenia i podjęcia stosownej uchwały.
