Likwidacja środka trwałego oznacza wycofanie danego składnika majątku z użytkowania w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w wyniku utraty przydatności np. zniszczenia lub zużycia. Wyjaśniamy, w jaki sposób należy ewidencjonować skutki likwidacji środka trwałego.
W jaki sposób udokumentować likwidację środka trwałego?
Na podstawie art. 3 ust, 1 pkt 12 ustawy o rachunkowości przez aktywa rozumie się kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Oznacza to, że w sytuacji, gdy środek trwały traci swoją przydatność np. wskutek przestarzenia, zużycia czy uszkodzenia, a więc nie będzie już wykorzystywany przez przedsiębiorstwo w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, składnik majątku nie spełnia już warunków z UoR, a więc podlega wyksięgowaniu z rzeczowych aktywów trwałych jednostki. Mamy wówczas do czynienia z likwidacją środka trwałego. Nie zawsze jednak zaprzestanie używania danego środka trwałego jest równoznaczne z jego rzeczywistą likwidacją, dlatego wyróżniamy 2 fazy likwidacji, a mianowicie:
- likwidacja księgowa – środek trwały zostaje wówczas wycofany z używania i postawiony w stan likwidacji,
- likwidacja faktyczna, czyli fizyczna likwidacja środka trwałego.
Postawienie środka trwałego w stan likwidacji oznacza usunięcie danego składnika aktywów z ewidencji bilansowej środków trwałych. Postawienie środka trwałego w stan likwidacji następuje na podstawie protokołu komisji likwidacyjnej zatwierdzonego przez kierownika jednostki lub pisemnej decyzji kierownika jednostki o postawieniu środka trwałego w stan likwidacji. Dokumentem potwierdzającym postawienie środka trwałego w stan likwidacji jest dowód wewnętrzny „LT – Likwidacja środka trwałego”.
Likwidacja środka trwałego w księgach rachunkowych
Dokument LT stanowi podstawę wyksięgowania danego środka trwałego z ewidencji bilansowej, czyli z konta 01 „Środki trwałe”. W razie, gdy środek trwały postawiony w stan likwidacji nie został jeszcze całkowicie zamortyzowany, niezamortyzowana jeszcze wartość środka trwałego, czyli księgowa wartość netto likwidowanego środka trwałego jest ujmowana na koncie 76 „Pozostałe koszty operacyjne”.
Równolegle na podstawie PK „Polecenie księgowania” dokonujemy zewidencjonowania środka trwałego postawionego w stan likwidacji w ewidencji pozabilansowej, czyli na koncie 09 „Środki trwałe w likwidacji”. W ten sposób następuje zlikwidowanie w ewidencji księgowej środka trwałego postawionego w stan likwidacji, natomiast może on fizycznie nadal istnieć.
Przykład 1.
W październiku 2022 roku spółka X podjęła decyzję o zlikwidowaniu przestarzałej maszyny produkcyjnej o wartości początkowej 60 000 zł i dotychczasowym umorzeniu 50 000 zł, która nie będzie już wykorzystywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej z powodu uszkodzenia i utraty przydatności.
Dokonujemy następujących zapisów księgowych:
1. LT „Likwidacja środka trwałego” – postawienie środka trwałego w stan likwidacji
- Ma konto 01 „Środki trwałe” kwota 60 000 zł
- Wn konto 07 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych” kwota 50 000 zł
- Wn konto 76 „Pozostałe koszty operacyjne” kwota 10 000 zł
2. PK – ujęcie środka trwałego postawionego w stan likwidacji w ewidencji pozabilansowej
Wn konto 09 „Środki trwałe w likwidacji” kwota 60 000 zł
Do momentu fizycznej likwidacji środka trwałego, składnik majątku widnieje w ewidencji pozabilansowej. Saldo Wn na koncie pozabilansowym 09 „Środki trwałe w likwidacji” to w istocie wartość środków trwałych postawionych w stan likwidacji. Zapisu po stronie Ma konta 09 „Środki trwałe w likwidacji” dokonujemy na podstawie protokołu likwidacyjnego lub faktury za utylizację składnika majątku. Środek trwały podlega zatem wyksięgowaniu z konta pozabilansowego w momencie dokonania jego fizycznej likwidacji.
Fizyczna likwidacja środka trwałego może wiązać się z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów związanych np. z demontażem środka trwałego czy jego utylizacją. Jednostka likwidująca środek trwały może także uzyskać przychody w związku z likwidacją składnika majątku np. z tytułu sprzedaży złomu. Koszty i przychody związane z likwidacją podlegają zaliczeniu do pozostałych kosztów/przychodów operacyjnych. Na mocy art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. B) przez pozostałe koszty i przychody operacyjne rozumie się koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki, a w szczególności koszty i przychody związane ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, a także nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych zaliczonych do inwestycji.
Przykład 2.
Spółka X z przykładu 1 w grudniu 2022 roku przekazała do utylizacji maszynę produkcyjną postawioną uprzednio w stan likwidacji. Koszt utylizacji wyniósł 2000 zł, spółka otrzymała fakturę od kontrahenta. Spółka nie jest czynnym podatnikiem VAT.
Dokonujemy następujących zapisów księgowych:
1. Faktura – koszt utylizacji maszyny produkcyjnej
- Wn konto 76 „Pozostałe koszty operacyjne” kwota 2000 zł
- Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu” kwota 2000 zł
- Wn konto 30 „Rozliczenie zakupu” kwota 2000 zł
- Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki”
2. PK – wyksięgowanie środka trwałego z ewidencji pozabilansowej
Ma konto 09 „Środki trwałe w likwidacji” kwota 60 000 zł
