Zatrudnienie na podstawie umowy zlecenie czy umowy o dzieło, to tak zwana praca na umowie śmieciowej. Skąd takie określenie? Umowa śmieciowa nie zapewnia ochrony zatrudnienia, ochrony wynagrodzenia czy prawa do urlopu. Wykonywanie pracy na podstawie umowy śmieciowej nie daje poczucia stabilizacji, gdyż ogranicza realizację pewnych świadczeń, np. na zaciągnięcie kredytu na zakup mieszkania czy uzyskanie zasiłku chorobowego oraz macierzyńskiego (konieczne jest opłacanie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe).
Umowa śmieciowa najczęściej służy przedsiębiorcom w ograniczeniu kosztów pracy, gdyż przy zatrudnieniu na podstawie umowy o dzieło, pracodawca może wypłacić wykonawcy dzieła wyższą kwotę wynagrodzenia niż w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę (przy nakładzie tych samych środków pieniężnych).
Umowa o pracę i umowa śmieciowa a objęcie ubezpieczeniami
Zatrudnienie na podstawie umowy o pracę gwarantuje objęcie pracownika wszystkimi ubezpieczeniami ZUS. Natomiast w przypadku umowy zlecenia objęcie obowiązkowymi ubezpieczeniami jest zależne od posiadania innego tytułu do ubezpieczenia. To jedna z głównych różnic jakimi charakteryzuje się umowa śmieciowa w odróżnieniu od umowy o pracę.
Przykład 1.
Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę z minimalnym wynagrodzeniem postanawia przyjąć dodatkowe zlecenie u innego pracodawcy. Z uwagi na to, że z tytułu umowy o pracę są odprowadzane składki ZUS od minimalnego wynagrodzenia za pracę, taka osoba z tytułu zawartej umowy zlecenia zostanie objęta obowiązkowo tylko ubezpieczeniem zdrowotnym.
Natomiast zawarcie umowy o dzieło co do zasady nie powoduje powstania obowiązku objęcia wykonawcy dzieła ubezpieczeniami ZUS. Obowiązek odprowadzenia składek od zawartej umowy o dzieło pojawia się tylko w sytuacji, gdy umowa jest zawarta z własnym pracownikiem (osobą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę) albo praca jest wykonywana na rzecz swojego pracodawcy. Jednakże każdorazowo należy zgłosić zawarcie takiej umowy w ZUS na formularzu ZUS RUD.
Rodzaj umowy / Składka ZUS | Umowa o pracę | Umowa zlecenie (jedyny tytuł do ubezpieczeń) | Umowa o dzieło |
Emerytalna | TAK | TAK | Tylko jeżeli umowa jest zawarta z własnym pracownikiem lub wykonywana na rzecz pracodawcy |
Rentowa | TAK | TAK | Tylko jeżeli umowa jest zawarta z własnym pracownikiem lub wykonywana na rzecz pracodawcy |
Wypadkowa | TAK | TAK, jeżeli umowa jest wykonywana w siedzibie zleceniodawcy | Tylko jeżeli umowa jest zawarta z własnym pracownikiem lub wykonywana na rzecz pracodawcy |
Chorobowa | TAK | DOBROWOLNA | Tylko jeżeli umowa jest zawarta z własnym pracownikiem lub wykonywana na rzecz pracodawcy |
Zdrowotna | TAK | TAK | Tylko jeżeli umowa jest zawarta z własnym pracownikiem lub wykonywana na rzecz pracodawcy |
Zasiłek przy zatrudnieniu na podstawie umowy zlecenie
Osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenie, która obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu tej umowy, otrzyma zasiłek chorobowy, jeżeli przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego oraz będzie posiadać tzw. okres wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego (90 dni podlegania ubezpieczeniu chorobowemu). Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego zleceniobiorca przystępuje na swój wniosek i podlega temu ubezpieczeniu od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony.
Natomiast zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego zleceniobiorca otrzyma od pierwszego dnia niezdolności do pracy pod warunkiem, że z tytułu umowy zlecenia podlega ubezpieczeniu wypadkowemu. Otrzymanie zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego jest możliwe, jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Podleganie ubezpieczeniu wypadkowemu jest obowiązkowe, jeżeli zleceniobiorca wykonuje pracę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę i podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W tej sytuacji nie jest konieczne podleganie ubezpieczeniu chorobowemu.
Umowa o dzieło a zasiłek
Osoba zatrudniona na podstawie umowy o dzieło nie otrzyma ani zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego, ani zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego, gdyż umowa śmieciowa nie powoduje podlegania ubezpieczeniom.
Zalety i wady zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenie oraz umowy o dzieło
Umowa o pracę | Umowa zlecenie | Umowa o dzieło | |
Prawo do urlopu | TAK | NIE | NIE |
Podleganie ubezpieczeniom | TAK | UZALEŻNIONE OD POSIADANYCH TYTUŁÓW DO UBEZPIECZEŃ | NIE |
Praca pod kierownictwem | TAK | NIE | NIE |
Ochrona zatrudnienia | TAK | NIE | NIE |
Ochrona wynagrodzenia | TAK | NIE | NIE |
Możliwość powierzenia pracy innej osobie | NIE | TAK, JEŻELI UMOWA PRZEWIDUJE TAKĄ MOŻLIWOŚĆ | TAK, JEŻELI UMOWA PRZEWIDUJE TAKĄ MOŻLIWOŚĆ |
Określone miejsce i czas wykonywania umowy | TAK | NIE | NIE |
Zaliczenie okresu wykonywania umowy do stażu pracy | TAK | NIE | NIE |
Rozstrzyganie roszczeń przez Sąd Pracy | TAK | NIE | NIE |
Koszty związane z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę
W przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę składki ZUS są potrącane z wynagrodzenia pracownika, jak również ze środków pracodawcy. Przedsiębiorca, poza wynagrodzeniem brutto, ponosi dodatkowe obciążenie w wysokości ok. 20% wynagrodzenia brutto.
Jeżeli pracodawca zatrudnia pracownika na podstawie umowy o pracę i na jego zatrudnienie może wydać maksymalnie 4500 zł, wówczas do kieszeni zatrudnionego trafia trochę ponad 60% tej kwoty, czyli ok. 2875 zł.
Pozostałe 40% jest (w przybliżeniu) przeznaczone będzie na:
- składki ZUS (finansowane przez pracodawcę i pracownika) + FP i FGŚP: 1280 zł,
- ubezpieczenie zdrowotne (NFZ): 290 zł,
- zaliczkę na podatek dochodowy: 57 zł.
Umowa śmieciowa - koszty zatrudnienia
W przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o dzieło pracodawca nie opłaca składek ZUS. Obowiązkowo odprowadza jedynie zaliczkę na podatek dochodowy za wykonawcę dzieła.
Jeżeli przedsiębiorca zamówi wykonanie dzieła, na które może przeznaczyć maksymalnie 4500 zł, wówczas do kieszeni wykonawcy dzieła trafi ok. 85% tej kwoty, czyli ok. 3890 zł. Pozostałe 15% jest przeznaczone na podatek dochodowy (przy wyliczeniu którego stosuje się koszty uzyskania przychodów w wysokości 20%) - jego kwota wynosi w przybliżeniu 610 zł.
W przypadku zdecydowania się na zatrudnienie zleceniobiorcy, który nie posiada innego zatrudnienia, przystąpił jedynie do obowiązkowych ubezpieczeń, to przy koszcie całkowitym 4500 zł pracownik na rękę otrzyma niecałe 60% tej kwoty czyli ok. 2600 zł.
Pozostałe 40% jest (w przybliżeniu) przeznaczone będzie na:
- składki ZUS (finansowane przez pracodawcę i pracownika) + FP i FGŚP: 1190 zł,
- ubezpieczenie zdrowotne (NFZ): 290 zł,
- zaliczkę na podatek dochodowy: 309 zł.
Różnica między umowami śmieciowymi a umową o pracę jest diametralna. Warto się zastanowić, która z form zatrudnienia jest dla obu stron korzystna, w tym również pod kątem kosztów pracodawcy jak i zarobków pracownika.
