Do podstawowych obowiązków pracodawcy należy regularne kierowanie pracowników na badania lekarskie. Konieczne jest przy tym zadbanie, aby badania te były wykonywane przez odpowiednio wykwalifikowany personel medyczny, w ramach umowy ze specjalistyczną placówką. Czy umowa o świadczenia zdrowotne może być zawarta z kilkoma podmiotami? Odpowiadamy w artykule!
Badania lekarskie
Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
- osoby przyjmowane do pracy;
- pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe (art. 229 § 1 Kodeksu pracy).
Badania okresowe wykonuje się w trakcie trwania zatrudnienia, z częstotliwością określoną przez lekarza uprawnionego do ich przeprowadzania, zgodnie ze wskazówkami metodycznymi w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników (art. 229 § 2 kp i § 2 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy – dalej „rozporządzenie”).
Kontrolnym badaniom lekarskim poddaje się pracownika w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku (art. 229 § 2 kp).
Skierowanie na badania
Wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę, na jego koszt (art. 229 § 4a i § 6 kp).
Skierowanie powinno zawierać:
- określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane;
- w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy – określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona; w tym przypadku pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa stanowiska pracy lub więcej, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu;
- w przypadku pracowników – określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony;
- opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach (§ 4 ust. 1–2 rozporządzenia).
Wymagania kwalifikacyjne lekarzy
Badania profilaktyczne oraz profilaktyczną opiekę zdrowotną niezbędną z uwagi na warunki pracy wykonują lekarze, którzy posiadają specjalizację w dziedzinach medycyny pracy, medycyny przemysłowej, medycyny morskiej i tropikalnej, medycyny kolejowej, medycyny transportu, medycyny lotniczej lub higieny pracy. Szczegółowe regulacje dotyczące wymaganych kwalifikacji określono w § 7 rozporządzenia.
Podstawowa jednostka medycyny pracy
Zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 1 Ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy działalność leczniczą w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi prowadzą podstawowe jednostki służby medycyny pracy, do których mogą się zaliczać:
- zakłady opieki zdrowotnej lub ich wydzielone jednostki sprawujące profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracującymi,
- lekarze wykonujący indywidualną praktykę w tym zakresie.
Umowa o świadczenia zdrowotne
Art. 12 ust. 1 ustawy o służbie medycyny pracy wymaga, aby badania wstępne, okresowe i kontrolne pracowników oraz inne świadczenia zdrowotne były wykonywane na podstawie pisemnej umowy zawartej przez pracodawcę (zleceniodawcę) z podstawową jednostką służby medycyny pracy (zleceniobiorcą).
Umowa o świadczenia zdrowotne powinna określać w szczególności:
- strony umowy oraz osoby objęte świadczeniami z tytułu umowy;
- zakres opieki zdrowotnej, który powinien obejmować co najmniej te rodzaje świadczeń, do których zapewnienia pracodawca jest obowiązany na podstawie Kodeksu pracy, ustawy o służbie medycyny pracy i przepisów wydanych na ich podstawie;
- warunki i sposób udzielania świadczeń zdrowotnych, a w szczególności: sposób rejestracji osób objętych umową, organizację udzielania świadczeń, tryb przekazywania zaświadczeń lekarskich o zdolności do pracy bądź nauki oraz sposób podania tych informacji do wiadomości zainteresowanych;
- sposób kontrolowania przez zleceniodawcę wykonywania postanowień umowy;
- obowiązki zleceniodawcy wobec zleceniobiorcy dotyczące: przekazywania informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych wraz z aktualnymi wynikami badań i pomiarów tych czynników, zapewnienia udziału w komisji bezpieczeństwa i higieny pracy działającej na terenie zakładu pracy, zapewnienia możliwości przeglądu stanowisk pracy w celu dokonania oceny warunków pracy, udostępniania dokumentacji wyników kontroli warunków pracy, w części odnoszącej się do ochrony zdrowia;
- wysokość należności, sposób jej ustalania, terminy płatności oraz tryb rozliczeń finansowych;
- dopuszczalność zlecania osobom trzecim przez zleceniobiorcę obowiązków wynikających z umowy;
- okres, na który została zawarta umowa (nie krótszy niż rok);
- sposób rozwiązywania umowy za wypowiedzeniem i przypadki stanowiące podstawę rozwiązywania umowy ze skutkiem natychmiastowym;
- tryb rozstrzygania sporów związanych z realizacją i rozliczeniem finansowym umowy.
Jedna umowa czy więcej?
W myśl art. 13 ustawy o służbie medycyny pracy pracodawca, działając w porozumieniu z przedstawicielami pracowników, ma prawo wyboru podstawowej jednostki służby medycyny pracy. Ustawa nie określa, w jakim trybie ani w jakiej formie pracodawca powinien umożliwić pracownikom (lub choćby ich przedstawicielom) wypowiedzenie się w kwestii wyboru jednostki, która będzie realizowała świadczenia zdrowotne. Należy zatem przyjąć, że powinno to nastąpić w taki sposób, aby pracownicy mieli realną możliwość wypowiedzenia się – bezpośrednio lub poprzez przedstawicieli.
Przykład 1.
Pracodawca przekazał pracownikom sporządzoną przez siebie listę kilku posiadających najlepsze opinie podstawowych jednostek służby medycyny pracy, prosząc, aby każdy pracownik wskazał tę jednostkę, z którą – jego zdaniem – powinna zostać zawarta umowa. Po podsumowaniu oddanych głosów zawarto umowę z jednostką, która otrzymała najwięcej głosów. W ten sposób pracodawca spełnił wymóg działania w porozumieniu z pracownikami przy wyborze zleceniobiorcy usług medycznych z zakresu medycyny pracy.
Ani art. 13 ustawy o służbie medycyny pracy, ani inne przepisy nie wykluczają możliwości zawarcia przez pracodawcę umów w zakresie świadczeń zdrowotnych z więcej niż jedną podstawową jednostką służby medycyny pracy.
Decyzja pracodawcy o współpracy w tym zakresie z wieloma placówkami może być podyktowana różnymi względami, w szczególności organizacyjnymi, ekonomicznymi czy logistycznymi – np. w przypadku, gdy pracodawca zatrudnia pracowników w swoich oddziałach, w różnych miejscowościach i w każdej z nich badania są przeprowadzane przez tamtejszą podstawową jednostkę służby medycyny pracy. Umowa o świadczenie zdrowotne może być więc zawarta z kilkoma placówkami medycznymi.
