Wydarzenia w Ukrainie spowodowały powstanie prac legislacyjnych w zakresie obronności Polski. Skutkiem tych działań jest Ustawa z dnia 14 marca 2022 roku o obronie Ojczyzny. Czy zawiera ona w sobie regulacje dotyczące prawa pracy? Czym jest ustawa o obronie Ojczyzny? Wyjaśniamy w tym artykule.
Czym jest ustawa o obronie Ojczyzny?
Podstawowym celem ustawy o obronie Ojczyzny jest ujednolicenie zasad dotyczących ochrony militarnej Polski w przypadku jakiegokolwiek ataku ze strony innych państw. Zgodnie z treścią art. 1 ww. aktu prawnego ustawa określa:
- zakres przedmiotowy i podmiotowy obowiązku obrony Ojczyzny;
- rodzaje i skład Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz ich zadania;
- organy właściwe w sprawach obrony państwa i ich zadania;
- zasady programowania i finansowania rozwoju Sił Zbrojnych;
- sposób prowadzenia rejestracji i kwalifikacji wojskowej oraz ewidencji wojskowej;
- sposób prowadzenia rekrutacji do służby wojskowej;
- zasady kształcenia kandydatów do służby wojskowej oraz żołnierzy;
- zasady współpracy z organizacjami proobronnymi;
- rodzaje służby wojskowej;
- zasady powoływania do służby wojskowej, jej przebieg i zasady zwalniania z tej służby;
- uprawnienia i obowiązki służbowe żołnierzy;
- zasady i sposób wyróżniania żołnierzy oraz ponoszenia przez nich odpowiedzialności dyscyplinarnej;
- zasady otrzymywania uposażenia i innych świadczeń przez żołnierzy;
- zakres odpowiedzialności majątkowej żołnierzy;
- zakres świadczeń odszkodowawczych pozostających w związku ze służbą wojskową;
- zasady pełnienia służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji, stanu wojennego i w czasie wojny;
- inne formy spełniania obowiązku obrony Ojczyzny;
- sposób ustalania jednostek przewidzianych do militaryzacji, właściwość organów w tym zakresie oraz zasady pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych;
- właściwość organów w sprawach wnioskowania o uznanie obiektu za szczególnie ważny dla bezpieczeństwa lub obronności państwa;
- zakres świadczeń na rzecz obrony;
- zasady realizacji przez przedsiębiorców zadań na rzecz Sił Zbrojnych.
Wynagrodzenie pracownicze w ustawie o obronie Ojczyzny
Ustawa o obronie Ojczyzny odnosi się w wielu miejscach do uprawnień pracowniczych oraz obowiązków spoczywających na pracodawcach. Ma to związek przede wszystkim z sytuacją, w której zatrudniony musi stawić się do jednostki wojskowej celem wykonania obowiązku w zakresie obronności państwa. Szczególne znaczenie w tej sprawie mają przepisy dotyczące wynagrodzeń.
Art. 6 omawianego aktu prawnego stanowi, że pracownikom oraz osobom zatrudnionym na podstawie umowy cywilnoprawnej, wezwanym do osobistego stawienia się przed właściwy organ w sprawach dotyczących obowiązku obrony, którzy nie otrzymali wynagrodzenia za czas opuszczony z powodu wezwania, przysługuje, na ich żądanie, zryczałtowana rekompensata za utracone zarobki, za każdy dzień w wysokości 1/30 minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w grudniu roku poprzedniego, ustalanego na podstawie przepisów Ustawy z dnia 10 października 2002 roku o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Rekompensatę wypłaca organ wzywający na podstawie zaświadczeń wydanych przez pracodawców.
Z kolei art. 189 ustawy wskazuje, że pracownik powołany do zawodowej służby wojskowej zachowuje prawo do ostatnio pobieranego wynagrodzenia od pracodawcy do końca miesiąca kalendarzowego, w którym jest obowiązany stawić się do pełnienia tej służby. Stosunek pracy z pracownikiem powołanym do zawodowej służby wojskowej wygasa z dniem stawienia się do tej służby.
Pamiętajmy, że pracodawcy zatrudniającemu pracownika będącego żołnierzem rezerwy albo będącego żołnierzem OT pełniącym służbę wojskową rotacyjnie przysługuje świadczenie pieniężne za dni, w których pełnili oni służbę wojskową. Świadczenie obejmuje wyłącznie rekompensatę kosztów, bez kwot wynagrodzenia poniesionych przez pracodawcę z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony nowego pracownika w celu zastępstwa żołnierza lub z tytułu powierzenia tego zastępstwa innemu pracownikowi zatrudnionemu dotychczas u tego pracodawcy, a także wypłaty żołnierzowi OT należnej odprawy. Pracodawca przesyła wniosek w sprawie wypłaty świadczenia wraz z dokumentami potwierdzającymi poniesione koszty szefowi wojskowego centrum rekrutacji właściwemu ze względu na siedzibę pracodawcy nie później niż przed upływem 90 dni od dnia zwolnienia żołnierza rezerwy albo żołnierza OT z pełnienia tej służby.
Jak wynika z powyższego, pracownicy delegowani do wykonania obowiązku obrony RP nie muszą obawiać się utraty wynagrodzenia za niestawiennictwo w swoim zakładzie pracy. Z kolei pracodawcy mają prawo do rekompensaty pieniężnej za czas nieobecności pracownika wykonującego obowiązki wojskowe.
Obowiązki informacyjne względem pracodawcy
Pracownicy, którzy zostali powołani do pełnienia służby wojskowej, muszą poinformować o tym fakcie swojego przełożonego – stanowią o tym bardzo wyraźnie art. 189 i 245 omawianej ustawy. Żołnierz AR po zapoznaniu się z wykazem zawiadamia niezwłocznie swojego pracodawcę o dniach, w których będzie pełnił służbę wojskową, oraz o zmianach tych terminów, a także zawiadamia pracodawcę o wezwaniu go do pełnienia tej służby w innych dniach. W przypadku wezwania żołnierza AR do pełnienia służby w trybie natychmiastowego stawiennictwa dowódca jednostki wojskowej, do której żołnierz został wezwany, niezwłocznie zawiadamia o tym fakcie jego pracodawcę. Ustawodawca nie wskazuje tutaj na konkretną formę, w jakiej ma nastąpić zawiadomienie pracodawcy, jednak dla celów dowodowych warto zadbać, aby była to forma pisemna.
Pracodawca udziela pracownikowi powołanemu do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, z wyjątkiem służby pełnionej jednorazowo w czasie lub dniu wolnym od pracy, urlopu bezpłatnego na okres trwania tej służby. Urlopu udziela się na wniosek, a w przypadku wezwania w trybie natychmiastowego stawiennictwa – na podstawie zawiadomienia szefa wojskowego centrum rekrutacji. W czasie trwania urlopu bezpłatnego pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.
Obowiązki pracodawcy w ustawie o obronie Ojczyzny
Ustawa o obronie Ojczyzny kształtuje nie tylko prawa pracownika, lecz także obowiązki występujące po stronie zatrudniającego. Pracodawca, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej, jest obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz wynagrodzenia, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby pracownik zgłosił się do tego zakładu w celu podjęcia pracy. Niezachowanie tego terminu powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że nastąpiło z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy. Jeżeli pracownik uzyskał podczas odbywania zasadniczej służby wojskowej inne lub wyższe kwalifikacje zawodowe, pracodawca jest obowiązany na wniosek pracownika zatrudnić go w miarę możliwości na stanowisku, które odpowiada kwalifikacjom nabytym w Siłach Zbrojnych.
Na wniosek pracownika powołanego do czynnej służby wojskowej, z wyłączeniem zawodowej służby wojskowej, oraz pełniącego służbę w rezerwie pracodawca jest obowiązany udzielić mu zwolnienia od pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia na 2 dni.
Podsumowanie
Ustawa o obronie Ojczyzny jest aktem prawnym, który odnosi się w bardzo szeroki sposób do kwestii obronności Polski. Mając na uwadze fakt, że osoby chętne do pełnienia służby wojskowej mogą pozostawać w stosunkach pracy, wskazuje ona na konkretne rozwiązania mające na celu ochronę zatrudnionego i jego wynagrodzenia.
